I. Khái quát :

- Tên nước: Liên bang Mê-hi-cô (Estados Unidos Mexicanos).

- Thủ đô: Thành phố Mê-hi-cô; các thành phố lớn khác: Goa-đa-la-ha-ra (Guadalajara), Môn-tê-rây (Monterrey), Pu-ê-bla (Puebla), Xiu-đát Hoa-rết (Ciudad Juarez), Ti-hoa-na (Tijuana), A-ca-pun-cô (Acapulco), Mê-ri-đa (Merida), Lê-ôn (Leon).

- Vị trí địa lý: nằm ở Bắc Mỹ; Bắc giáp Mỹ, Đông giáp vịnh Mê-hi-cô, Đông Nam giáp biển Ca-ri-bê, Nam giáp Bê-li-xê và Goa-tê-ma-la, Tây giáp Thái Bình Dương.

- Diện tích: 1.972.550 km2 (thứ 3 MLT, sau Bra-xin và Ác-hen-ti-na).       

- Dân số: 121,7 triệu người (2017).

- Quốc khánh: 16/9/1810.

- Tôn giáo: Cơ đốc giáo, Tin lành...

- Ngôn ngữ: Tiếng Tây Ban Nha.

- Tiền tệ: Đồng Pê-xô Mê-hi-cô; tỷ giá: 20,30 Pê-xô = 1 USD

- Tổng thống: An-drết Ma-nu-en Lô-pết Ô-bra-đo (Andrés Manuel López Obrador, nhiệm kỳ từ 01/12/2018).

- Ngoại trưởng: Mác-xê-lô Ê-brác (Marcelo Ebrard).

II. Lịch sử:

- Mê-hi-cô có lịch sử và nền văn minh lâu đời, chủ yếu là hai nền văn minh Át-xtê-ca (Azteca) và Ma-gia (Maya) từ hơn 3000 năm trước công nguyên.

- Từ năm 1519, Mê-hi-cô bị Tây Ban Nha xâm chiếm và đô hộ.

- Ngày 16/9/1810, dưới sự lãnh đạo của Mi-ghen I-đan-gô, nhân dân Mê-hi-cô đứng lên khởi nghĩa và tuyên bố độc lập.

- Năm 1824, nền Cộng hòa được thiết lập.

- Từ 1835-1867, Mỹ, Anh và Pháp xâm lược Mê-hi-cô. Sau hai lần chiến tranh năm 1841 và 1846, Mỹ chiếm 1/2 lãnh thổ phía bắc Mê-hi-cô.

- Ngày 20/11/1910, cuộc Cách mạng dân chủ tư sản đầu tiên giành thắng lợi tại Mê-hi-cô.

- Ngày 29/3/1929, Đảng Cách mạng Thể chế (PRI) được thành lập và liên tục cầm quyền trong suốt 71 năm cho đến cuộc bầu cử tháng 7/2000 khi Đảng Hành động Quốc gia (PAN) cánh hữu thắng cử và lên cầm quyền đến tháng 7/2012.

- Tháng 7/2012, Ứng cử viên Ên-ri-kê Pê-nha Ni-ê-tô của Liên danh PRI và Đảng Xanh Sinh thái (PVEM) đã giành chiến thắng với 19,2 triệu phiếu bầu, trở thành Tổng thống Mê-hi-cô nhiệm kỳ 2012-2018.  

- Tháng 7/2018, Ứng cử viên An-đơ-rết Ma-nu-ên Lô-pết Ô-bơ-ra-đô thuộc Liên minh “Cùng nhau, chúng ta làm nên lịch sử” giành chiến thắng trogng cuộc bầu cử nhiệm kỳ 2018 - 2024 với 53% phiếu bầu và trở thành Tổng thống Mê-hi-cô.

III. Chính trị :

Theo Hiến pháp năm 1917 (sửa đổi), Mê-hi-cô theo thể chế Cộng hoà Liên bang đại nghị, có 32 bang (Thủ đô Liên bang mới giành được quy chế như các bang khác). Tổng thống là Nguyên thủ quốc gia và đứng đầu Chính phủ, nhiệm kỳ 6 năm. Quốc hội bao gồm 2 viện: Thượng viện có 128 nghị sĩ và Hạ viện có 500 nghị sĩ.

Các đảng phái chính trị: Đảng Cách mạng Thể chế (PRI), Đảng Hành động Quốc gia (PAN), Đảng Cách mạng Dân chủ (PRD), đảng Phong trào tái thiết quốc gia (MORENA), Đảng Xanh Sinh thái (PVEM), Đảng Lao động (PT).

IV. Kinh tế :

Mê-hi-cô là nền kinh tế lớn thứ 2 ở khu vực (sau Bra-xin) và thứ 14 thế giới; đứng đầu thế giới về khai thác bạc, thứ chín về khai thác vàng, thứ mười về xuất khẩu dầu lửa và khí đốt. Từ năm 2010-2012, GDP tăng trưởng đạt trung bình từ 3,8-5%, giảm xuống còn 1,3% năm 2013. Mức tăng trưởng GDP năm 2014, 2015, 2016 đạt khoảng 2%.

Từ năm 2008, Mê-hi-cô bắt đầu cung cấp ODA cho nước ngoài, ưu tiên cho các nước khu vực Mỹ Latinh. Ngoại thương của Mê-hi-cô đạt gần 800 tỷ USD, nhưng chủ yếu là với Mỹ, Ca-na-đa (chiếm 85%) và Trung Quốc; chú trọng quan hệ với EU, các nước láng giềng ở Trung Mỹ và Mỹ Latinh, gần đây thực hiện chính sách tăng cường quan hệ với Châu Á- Thái Bình Dương, nhất là với Trung Quốc, Nhật, Hàn Quốc.

Mê-hi-cô là thành viên WTO, OECD, G20, NAFTA, APEC, TPP.

V. Chính sách đối ngoại:

  Mê-hi-cô có quan hệ hợp tác đồng minh chiến lược toàn diện với Mỹ, tuy vẫn tồn tại một số vấn đề nhạy cảm liên quan đến kiểm soát di cư bất hợp pháp từ Mê-hi-cô, nạn buôn lậu ma túy xuyên quốc gia... Đáng chú ý, quan hệ Mê-hi-cô - Mỹ hiện nay diễn biến căng thẳng, phức tạp do Chính quyền của Tổng thống Đô-nan Trăm quyết định xây tường ngăn cách biên giới hai nước và đòi Mê-hi-cô phải chịu chi phí, yêu cầu đàm phán lại Hiệp định Tự do Thương mại Bắc Mỹ (NAFTA), áp dụng chính sách cứng rắn với người định cư bất hợp pháp và trẻ em… Mê-hi-cô cũng ưu tiên thúc đẩy quan hệ toàn diện với các nước ở Mỹ Latinh và Ca-ri-bê, duy trì và tăng cường quan hệ với Liên minh Châu Âu và ngày càng quan tâm hơn đến Châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có Đông Nam Á, nhằm đa dạng hóa quan hệ kinh tế - thương mại và đầu tư.

 

Quan hệ Việt Nam – Mê-hi-cô:

            1. Về chính trị - ngoại giao: Việt Nam và Mê-hi-cô thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 19/5/1975. Năm 1975, ta mở Đại sứ quán tại Mê-hi-cô. Năm 1976, Mê-hi-cô mở Đại sứ quán tại Hà Nội, nhưng đến 1980 bạn rút ĐSQ với lý do khó khăn kinh tế. Tháng 7/2000, Mê-hi-cô mở lại Đại sứ quán tại Hà Nội.

Hai bên cũng đã trao đổi nhiều chuyến thăm các cấp: phía Việt Nam có Thủ tướng Phạm Văn Đồng (1979), Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (12/2001),Thủ tướng Phan Văn Khải (2002, dịp dự HNCC APEC), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hữu Thọ (1985), Phó Chủ tịch HĐBT kiêm BTNG Nguyễn Cơ Thạch (1975 và 1988), Phó CTQH Nguyễn Thị Kim Ngân (12/2011) và nhiều đoàn lãnh đạo cấp Bộ/ngành, các Ban Đảng và các Ủy ban của Quốc hội; phía Mê-hi-cô có Tổng thống Ên-ri-kê Pê-nha Ni-ê-tô tham dự diễn đàn APEC2017, Đặc phái viên của Tổng thống Vi-xên-tê Phốc (8/2001), Đặc phái viên của Tổng thống Phê-li-pê Can-đê-rôn (11/2006), Chủ tịch Ủy ban Cải cách Nông nghiệp Hạ viện Ra-môn Xê-ha (2/2009), Chủ tịch Thượng viện Hô-xê Gôn-xa-lết (1/2012), Chủ tịch Ủy ban CÁ- TBD/ Thượng viện Tê-ô-phi-lô Tô-rết (8/2014). Hai bên cũng tiến hành nhiều cuộc tiếp xúc cấp cao, cấp Bộ/Thứ trưởng bên lề các Hội nghị Quốc tế như tại Liên Hợp quốc, APEC, FEALAC. Bộ Ngoại giao hai nước đã thiết lập cơ chế Tham khảo chính trị cấp Thứ trưởng (8/2002) và đã tổ chức 4 Phiên họp (Phiên 4 tổ chức tại Hà Nội vào tháng 9/2016).

2. Về quan hệ kinh tế-thương mại và đầu tư: Hai nước đã ký “Bản ghi nhớ thành lập Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Kinh tế, Thương mại và Đầu tư” (2/2016) và tổ chức Khóa họp I tại Hà Nội vào ngày 7/11/2017. Kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều duy trì đà tăng, năm 2018 đạt xấp xỉ 3,4 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2017. Mê-hi-cô nhập của Việt Nam hàng may mặc, giày dép, thủ công mỹ nghệ, hải sản, máy in, dụng cụ thể thao, đồ gỗ và xuất sang Việt Nam bông, chất dẻo nguyên liệu, sản phẩm gỗ, dược phẩm, hóa chất, linh kiện điện tử... Mê-hi-cô đã công nhận Quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam (2/2016).

3. Về hợp tác văn hóa và các lĩnh vực khác: Hai bên đã xây dựng tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thủ đô Mê-hi-cô (1/2009) và Thành phố du lịch A-ca-pun-cô (5/2010); thiết lập và tiến hành phiên họp lần thứ I Ủy ban Hỗn hợp về hợp tác Văn hóa và Giáo dục (8/2015). Từ 2001, ta và đảng Lao động (PT) hợp tác mở ba trung tâm châm cứu ở Mê-hi-cô với sự tham gia của bác sĩ, chuyên gia châm cứu Việt Nam, khám chữa bệnh cho hơn 100.000 lượt người và được bạn đánh giá cao.

4. Về các văn kiện hợp tác: Hai nước đã ký các Hiệp định/Thoả thuận hợp tác về nông nghiệp, y tế, văn hoá, giáo dục, khoa học - công nghệ, miễn thị thực đối với người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ, tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao; hiện đang đàm phán Hiệp định hợp tác và hỗ trợ giữa các cơ quan Hải quan, Bản ghi nhớ về hợp tác về thú y và Kiểm dịch động thực vật; Hiệp định tránh đánh thuế hai lần...

5. Về hợp tác đa phương: Hai bên duy trì hợp tác tại các diễn đàn đa phương và tổ chức quốc tế. Mê-hi-cô ủng hộ Việt Nam gia nhập WTO, làm Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ (2008-2009) (2020-2021), HĐNQ (2014-2016), ECOSOC (2016-2018). Việt Nam ủng hộ Mê-hi-cô làm Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ (2009-2010), ứng cử viên của bạn vào chức TGĐ/WTO (2013), Thẩm phán Tòa án quốc tế về Luật biển (2014-2022), ECOSOC (2018-2020), tham gia đàm phán TPP. Mexico đã ủng hộ Việt Nam ứng cử làm thành viên không thường trực HĐBA/LHQ nhiệm kỳ 2020-2021./.