KHÁI QUÁT CHUNG

1. Tên nư­ớc: Cộng hoà Phi-líp-pin (Republic of the Philippines)            

2. Thủ đô: Ma-ni-la (Manila).

3. Quốc kỳ:

4. Quốc khánh: 12/6/1898 (Ngày Tuyên bố Độc lập).

5. Diện tích: đất liền 343.448 km²; đường bờ biển 36,289 km (đứng thứ 5 trên thế giới).

6. Dân số: 108 triệu người (2019).

7. Vị trí địa lý: Là quốc gia quần đảo ở Đông Nam Á với khoảng 7.641 đảo lớn nhỏ, phía Bắc giáp biển Đài Loan, phía Tây Nam cách với đảo Bô-nê-o (Borneo – đảo thuộc chủ quyền 03 nước In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a và Bru-nây) bởi biển Sulu, phía Nam cách Indonesia bởi biển Celebes, phía Đông là Thái Bình Dương, phía Tây ngăn cách với Việt Nam bởi Biển Đông (cách miền Trung Việt Nam khoảng 1.500 Km). Địa hình chủ yếu là rừng núi, đồng bằng thấp, nhỏ và hẹp. Phi-líp-pin nằm trên rìa Tây của Vành đai Lửa Thái Bình Dường nên thường xuyên chịu ảnh hưởng của động đất và núi lửa với khoảng 10 núi lửa đang trong thời kỳ hoạt động. Phi-líp-pin có khí hậu nhiệt đới gió mùa, thường có bão lớn (trung bình 20 cơn bão/năm); có hai mùa rõ rệt là mùa khô và mùa mưa (mưa-bão từ tháng 6 đến tháng 10; khô-mát từ tháng 11 đến tháng 2; nóng-khô từ tháng 3 đến tháng 5); nhiệt độ trung bình là 25^oC.

8. Đơn vị tiền tệ: peso (₱), 1 USD = 49 PHP (8/2020)

9. Thu nhập đầu người: 3.485 USD (ước tính, 2019), GDP: 356,814 tỷ USD (2019)

10. Dân tộc: Dân tộc Tagalog chiếm 28,1%, Cebuano chiếm 13,1%, Ilocano chiếm 9%, Visayan chiếm 7,6%, Hiligaynon chiếm 7,5%, Bikol chiếm 6%, Waray chiếm 3,4%, Hoa kiều chiếm 2,5% và các dân tộc thiểu số khác chiếm 22,8%.

11. Tôn giáo: Thiên chúa giáo là quốc giáo (91%: Công giáo 80% và Tin lành 11%), Hồi giáo 5,5%, các tôn giáo khác 3%.

12. Ngôn ngữ: Tiếng Phi-líp-pin (được tiêu chuẩn hóa từ tiếng Ta-ga-lốc) và tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức. Ngoài ra, tại các dân tộc tại Phi-líp-pin hiện còn sử dụng 180 thứ tiếng khác.

TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ - KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Chính trị:

- Tình hình Phi-líp-pin thời gian gần đây cơ bản ổn định, nội bộ có xu hướng đoàn kết hơn để chung sức ứng phó với dịch bệnh. Tổng thống Duterte ủng hộ đề xuất của thủ lĩnh phe đối lập, Phó Tổng thống Leni Robredo về tăng ngân sách hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng và mua thêm trang thiết bị hỗ trợ lực lượng tuyến đầu; tuyên bố đơn phương ngừng bắn với lực lượng du kích Quân đội Nhân dân mới (NPA) nhằm tập trung toàn lực ứng phó dịch COVID-19.

- Các biện pháp ứng phó đại dịch Covid-19 quyết liệt của Chính phủ (tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, triển khai biện pháp “cách ly cộng đồng tăng cường” từ giữa tháng 3/2020; các gói kích thích kinh tế, hỗ trợ an sinh tổng trị giá hơn 4 tỉ USD…) bước đầu phát huy hiệu quả, số ca nhiễm mới và tỉ lệ tử vong giảm dần.

- Cơ cấu cơ quan quyền lực nhà nước:          

+ Tổng thống: đứng đầu Nhà nước, Chính phủ Phi-líp-pin, kiêm Tổng Tư lệnh các binh chủng, nhiệm kỳ 6 năm, không được tái cử.     

+ Quốc hội: là Cơ quan lập pháp, gồm: Thượng viện có 24 thượng nghị sĩ, nhiệm kỳ 6 năm nhưng không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp; Hạ viện có không quá 250 hạ nghị sỹ trừ khi được điều chỉnh bởi luật pháp, nhiệm kỳ 3 năm nhưng không quá ba nhiệm kỳ liên tiếp (hiện Hạ viện có 300 hạ nghị sĩ).

+ Chính phủ: là Cơ quan hành pháp (do Tổng thống đứng đầu). Tổng thống có quyền: bổ nhiệm các Bộ trưởng Nội các (phải được Quốc hội thông qua); thành lập các Hội đồng và chọn các cố vấn về các vấn đề cụ thể.            

+ Toà án: Hệ thống tư pháp của Phi-líp-pin chịu sự quản lý và giám sát của Toà án Tối cao và hoạt động theo 4 cấp gồm: Tòa án thượng thẩm; Tòa án phúc thẩm; Toà án sơ thẩm vùng; và Toà án sơ thẩm tỉnh, thành phố, quận, huyện. Phi-líp-pin không có cơ quan công tố hay kiểm sát riêng mà chức năng này thuộc Tòa án.

+ Cơ chế bầu cử: Theo Hiến pháp năm 1987, người dân trực tiếp bầu Tổng thống, Phó Tổng thống và các Thượng nghị sĩ (nhiệm kỳ 6 năm) và Hạ nghị sĩ (nhiệm kỳ 3 năm). Theo Hiến pháp 1987 và Luật sửa đổi bầu cử số 7166 ngày 22/7/1991, người dân bầu người đứng đầu tỉnh, thành phố, thị xã, và phường, có hội đồng tỉnh, thành phố, thị xã, quận huyện và phường xã.

- Phân chia địa giới hành chính : Chính quyền địa phương được chia thành 03 miền (Luzon ở phía Bắc, Visayas ở miền Trung và Mindanao ở miền Nam), 17 vùng (trong đó có 1 vùng tự trị) chia thành 01 vùng Thủ đô và 81 tỉnh; 145 thành phố và 1.489 thị xã; 42.036 phường, xã.

- Các lãnh đạo chủ chốt hiện nay:

+ Tổng thống: Ông Rô-đờ-ri-gô Đu-tơ-tê (Rodrigo Duterte), từ tháng 6/2016.

+ Phó Tổng thống: Bà Ma-ri-a Lê-ô-nô Rô-bờ-rê-đô (Maria Leonor Robredo), từ tháng 6/2016.

+ Chủ tịch Thượng viện: Ông Vi-xen-tê “Ti-tô” Cát-te-lô Sốt-tô III (Vicente “Tito” Castelo Sotto III), từ tháng 5/2018.

+ Chủ tịch Hạ viện: Ông A-lan Pi-tơ Ca-ê-ta-nô (Alan Peter Cayetano), từ tháng 7/2019.

+ Bộ trưởng Ngoại giao: Ông Tê-ô-đô-rô Lô-pét Lóc-xin (Teodoro Lopez Locsin), từ tháng 10/2018.

2. Kinh tế:

- Phi-líp-pin là một trong những nền kinh tế năng động nhất ở khu vực Đông Á do nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ được hỗ trợ bởi thị trường lao động sôi động và lượng kiều hối lớn từ khoảng 10 triệu lao động ở nước ngoài (năm 2019 đạt 30 tỷ USD). Kinh tế Phi-líp-pin là nền kinh tế thị trường với tốc độ tăng trưởng GDP từ 2010-2019 đạt trung bình 6,4 % (đứng thứ 36 trong bảng xếp hạng các nền kinh tế theo GDP của WB năm 2017), tập trung vào các lĩnh vực nông nghiệp, chế biến thực phẩm, dệt, điện tử, ôtô, gia công quy trình kinh doanh, bất động sản, tài chính và bảo hiểm.

- Chính phủ Phi-líp-pin đang tích cực triển khai Kế hoạch Phát triển Quốc gia giai đoạn 2017 – 2022 gồm 03 trụ cột chính là tăng cường lòng tin của người dân, giảm khác biệt và nâng cao tiềm lực đất nước thông qua phát triển kinh tế nhanh và bền vững, với mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế từ 7 – 8% mỗi năm, giảm tỉ lệ nghèo đói xuống 14% và giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống 3 – 5% vào năm 2022.

- Tốc độ tăng trưởng kinh tế Phi-líp-pin năm 2018 đạt mức 6,2%, giảm so với năm 2017 (6,7%) nhưng vẫn đạt được đà tăng trưởng khá, nằm trong nhóm những nước có tốc độ phát triển kinh tế hàng đầu châu Á. Kinh tế Phi-líp-pin tăng trưởng 6,4% trong quý IV/2019 (so với 6% quý III/2019). Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, Thống đốc Benjamin Diokno (25/4) cho biết GDP 2020 sẽ giảm còn 0,2% (so với mục tiêu ban đầu 6,5-7,5%), tỉ lệ lạm phát ở mức 2%.

QUAN HỆ VIỆT NAM – PHI-LÍP-PIN

1. Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam: 12/7/1976.

2. Khuôn khổ quan hệ: Đối tác chiến lược (17/11/2015).

3. Những mốc lớn trong quá trình phát triển quan hệ:

4. Quan hệ trên các lĩnh vực:

4.1. Quan hệ chính trị:

Hai bên đã trao đổi nhiều đoàn và tiếp xúc cấp cao và các cơ chế hợp tác song phương được duy trì đều đặn. Hai bên đã tổ chức kỳ họp Ủy ban Hợp tác song phương lần thứ 9 cấp Bộ trưởng Ngoại giao tại Philipppines (3/2019) và kỳ họp lần 2 Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác biển và Đại dương cấp Thứ trưởng Ngoại giao tại Hà Nội (9/2015). Các hoạt động giao lưu nhân dân giữa hai nước được quan tâm thúc đẩy với nòng cốt là Hội hữu nghị Phi-líp-pin - Việt Nam và Hội hữu nghị Việt Nam - Phi-líp-pin.

Ngoài ra, Lãnh đạo hai nước cũng thường xuyên tiếp xúc không chính thức, bên lề các Hội nghị đa phương: Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã gặp Tổng thống Phi-líp-pin Duterte bên lề Hội nghị ASEAN (Phi-líp-pin, tháng 4 và 11/2017), (Singapore, tháng 4/2018), điện đàm với Tổng thống Duterte (26/5/2020). Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã gặp Tổng thống Duterte bên lề Tuần lề Cấp cao APEC (tháng 11/2017 tại Đà Nẵng). Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Teodoro Lopez Locsin để trao đổi về hợp tác song phương, khu vực và phối hợp giữa hai nước trong ứng phó dịch COVID-19.

4.2. Quan hệ kinh tế, thương mại

a. Thương mại: Kim ngạch thương mại song phương tăng đều theo hàng năm, năm 2012 đạt xấp xỉ 2,9 tỉ USD, năm 2013 đạt khoảng 2,6 tỉ USD, 2014 đạt 2,975 tỉ USD, 2015 đạt 2,92 tỷ USD, 2016 đạt 3,2 tỷ USD, 2017 đạt 4 tỷ USD, năm 2018 đạt 4,72 tỷ USD. Năm 2019 đạt 5,31 tỷ USD tăng 12,5% so với năm 2018, trong đó Việt Nam xuất khẩu sang Philipines gần 3,73 tỷ USD (tăng 7,8%) và nhập khẩu từ Phi-líp-pin gần 1,58 tỷ USD (tăng 26,4%). 4 tháng đầu năm 2020 kim ngạch thương mại song phương đạt 1,71 tỷ USD (trong đó Việt Nam xuất khẩu 1, 203 tỷ USD, nhập khẩu 508  triệu USD) , giảm 8% so với cùng kỳ 2019 do tác động của đại dịch Covid-19.

Việt Nam đứng đầu danh sách các nước xuất khẩu gạo sang Phi-líp-pin (5 năm gần đây luôn chiếm 76% tổng lượng gạo nhập khẩu của Phi-líp-pin, năm 2017 ta xuất khoảng 550 nghìn tấn, năm 2018 ta xuất hơn 1 triệu tấn). Tháng 02/2019, hai bên đã trao đổi công hàm, nhất trí tiếp tục gia hạn Thỏa thuận thương mại gạo đến ngày 31/12/2020. Năm 2019, ta đã xuất 2,1 triệu tấn gạo sang Phi-líp-pin, trị giá 885 triệu USD, tăng 110% về số lượng và 93% về kim ngạch so với năm 2018. Tháng 9/2019, Phi-líp-pin tuyên bố triển khai đánh thuế xi măng nhập khẩu từ Việt Nam ở mức 4,8 USD/tấn (9 tháng đầu năm 2019, Việt Nam xuất khẩu gần 4 triệu tấn xi măng sang Phi-líp-pin). Phi-líp-pin đã hủy bỏ điều tra tự vệ đối với sản phẩm gạch ốp lát của Việt Nam từ tháng 12/2019.

b. Về đầu tư, tính đến hết năm 2019, Phi-líp-pin có 79 dự án đầu tư còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký đạt 348 triệu USD, đứng thứ 33/130 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Quý I/2020, Phi-líp-pin có 01 dự án cấp mới, nâng tổng vốn đăng ký lên 3,68 triệu USD (giảm 115 triệu USD so với cùng kỳ 2020). Việt Nam có 5 dự án đầu tư sang Phi-líp-pin với tổng vốn đầu tư 4 triệu USD trong lĩnh vực phát triển phần mềm - ứng dụng, dịch vụ và thương mại.    

4.3. Quan hệ an ninh, quốc phòng:

Hai bên tích cực triển khai các thỏa thuận đã ký kết: Thỏa thuận về Hợp tác Quốc phòng (10/2010); Thỏa thuận về thiết lập đường dây nóng giữa Cục Cảnh sát biển Việt Nam (nay là Bộ Tư lệnh) và Bộ Tư lệnh Phòng vệ bờ biển Phi-líp-pin (10/2011); Thỏa thuận về tăng cường hợp tác và chia sẻ thông tin giữa Hải quân nhân dân Việt Nam và Hải quân Cộng hòa Phi-líp-pin (10/2011); Quy chế giao lưu trên đảo Song Tử Tây và Song Tử Đông giữa Hải quân nhân dân Việt Nam và Hải quân Cộng hòa Phi-líp-pin (lần 4 vào tháng 11/2018); cơ chế Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng (lần 3 vào tháng 8/2018); cơ chế Nhóm làm việc chung về Hợp tác quốc phòng song phương (lần thứ 4 vào tháng 8/2018). Bộ trưởng Quốc phòng Phi-líp-pin đã thăm Việt Nam vào tháng 3/2019.

Hai bên đã ký Hiệp định hợp tác giữa Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Cộng hòa Phi-líp-pin về phòng và chống các hoạt động tội phạm (1998); Thỏa thuận thành lập Nhóm công tác chung giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ Nội vụ và Chính quyền địa phương Phi-líp-pin (2009).

4.4. Quan hệ hợp tác giáo dục, văn hóa, thể thao và du lịch:

Hai bên ký Bản Thỏa thuận về hợp tác học thuật (10/2010); Kế hoạch hợp tác du lịch giai đoạn 2012-2015 (10/2011). Số lượng du học sinh Việt Nam sang Phi-líp-pin ngày càng tăng (học đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, bằng học bổng hoặc tự túc); khách du lịch Phi-líp-pin tới Việt Nam tăng mạnh từ 27.000 lượt (2008) lên gần 180.000 lượt (2019). Lượng khách du lịch từ Việt Nam sang Phi-líp-pin cũng tăng từ 6.000 lượt (2009) lên hơn 52.000 lượt (2018).

4.5. Hợp tác biển và đại dương:

Là một trong những trụ cột chính trong quan hệ hai nước. Hai bên có cơ chế Nhóm công tác chung về Biển và Đại dương, họp thường kỳ hàng năm và được nâng cấp thành Uỷ ban Hỗn hợp về Biển và Đại dương cấp Thứ trưởng Ngoại giao (2/2012).

Hai nước có lập trường tương đồng trong vấn đề Biển Đông. Ngày 8/4/2020, Bộ Ngoại giao Phi-líp-pin đã ra Tuyên bố báo chí bày tỏ quan ngại sâu sắc trước việc tàu cá Việt Nam bị đâm chìm trên Biển Đông, đồng thời cảm ơn Việt Nam đã cứu giúp 22 ngư dân Phi-líp-pin khi tàu cá của họ bị tàu Trung Quốc đâm chìm trên Biển Đông vào tháng 6/2019. Tổng thống Duterte trong điện đàm với Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc (26/5/2020) đã khẳng định Phi-líp-pin ủng hộ lập trường chung của ASEAN về vấn đề Biển Đông là giải quyến các tranh chấp thông qua biện pháp hòa bình, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, trên tinh thần hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, tuân thủ luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982.

4.6. Hợp tác trong lĩnh vực khác:

 Hợp tác nông - ngư nghiệp: Việt Nam bắt đầu hợp tác với Viện nghiên cứu Lúa quốc tế (IRRI) ở Phi-líp-pin từ 1963 với việc cử cán bộ đến IRRI thực tập, nghiên cứu (từ 1964-2009, IRRI đã đào tạo cho Việt Nam 254 nhà khoa học, trong đó có 55 thạc sỹ, 29 tiến sỹ).

Thủy sản: hai bên đã ký Bản Thỏa thuận về Hợp tác Thủy sản (6/2010) để triển khai các hợp tác cụ thể trong lĩnh vực thuỷ sản và thành lập Ủy ban Hợp tác Nghề cá (họp lần 1 tháng 7/2011 tại Manila, lần 2 tháng 8/2012 tại thành phố Hồ Chí Minh), trong đó nhất trí thiết lập đường dây nóng xử lý vấn đề đánh bắt cá trái phép và hỗ trợ ngư dân. Trong năm 2019, Phi-líp-pin đã giải quyết cho 28 ngư dân của ta về nước. Tại buổi tiếp nguyên Đại sứ Lý Quốc Tuấn chào từ biệt (11/2019), đích thân Tổng thống Duterte đã chỉ đạo các cơ quan chức năng phóng thích ngư dân Việt Nam đã bị giữ nhiều năm; đến tháng 5/2020 đã thả thêm 14 người.

Hàng hải: Hiệp định Vận tải biển Việt Nam-Phi-líp-pin ký 02/1992; Thỏa thuận song phương về Tìm kiếm cứu nạn trên biển (ký 10/2010) và có hiệu lực từ 12/2012./.

Tháng 6/2020