THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ CỘNG HÒA AI-XƠ-LEN

I. Thông tin chung:
Tên nước Cộng hòa Ai-xơ-len (The Republic of Iceland)
Thủ đô Rây-ki-a-vích (Reykjavik)
Quốc khánh  17/6/1944
Vị trí địa lý  Nằm giữa Đại Tây Dương, gần đường cung Bắc cực và thuộc Bắc Âu.
Diện tích 103.000 km2, trong đó diện tích đất bỏ hoang: 54%, đất đóng băng: 12%, đất nham thạch: 11%, đất trồng trọt chiếm 19%
Khí hậu  Rất thất thường do ảnh hưởng của dòng hải lưu nóng ở vùng ven biển Tây Nam và Băng hà ở Bắc cực. Nhiệt độ trung bình ở Reykjavik vào tháng 1 là -0,4oC và tháng 7 là +11,2oC; ở miền Bắc là -1,5oC và +10,9oC
Dân số  329.100 người, chủ yếu là người Ai-xơ-len, trong đó số dân sống ở thành thị là 93%
GDP 16.6 tỷ USD  (50.277 USD/đầu người)
Tiền tệ ISK (cua-ron Ai-xơ-len: 1 USD = 131.27 ISK)
Tôn giáo  Trên 96% dân số theo đạo Tin lành dòng Luther
Ngôn ngữ  Tiếng Ai-xơ-len (gốc Na Uy); ngoại ngữ thông dụng là tiếng Anh và Đức
Lãnh đạo  Tổng thống: Ông Guô-ni Giô-han-ne-xơn (Guðni Th. Jóhannesson, nhậm chức ngày 01/8/2016, thay ông Ô-la-phua Rác-na Gờ-rim-xơn - Ólafur Ragnar Grimsson giữ chức vụ này 5 nhiệm kỳ liên tiếp từ 1/8/1996 - 2016); Thủ tướng: Bà Ca-chin Gia-cốp đo-tia (Katrin Jakobsdorttir) nhậm chức ngày 30/11/2017 (thay Ông Bờ-da-ni Be-ne-đích-xơn nhậm chức ngày 11/01/2017); Chủ tịch Quốc hội: Ông Xtên-gờ-ri-mua Xi-gơ-phu-xơn (Steingrimur Sigfusson, nhậm chức tháng 10/2016); Ngoại trưởng: Ông Gua-la-gơ Bo Bo-đa-xơn (Gudlaugur Thór Thórdarson)

II. Khái quát lịch sử:
Năm 1261, Na Uy cai trị Ai-xơ-len. Năm 1380, Ai-xơ-len và Na Uy đều dưới quyền cai trị của Đan Mạch.
Từ 1811-1879, dưới sự lãnh đạo của Jon Sigurdsson đã tiến hành các cuộc đấu tranh chính trị của người dân Ai-xơ-len đòi quyền tự trị.
Năm 1904, Ai-xơ-len giành được quyền tự trị, nhưng cho đến 1918 vẫn duy trì Liên minh với Đan Mạch dưới sự cai trị của Vua Đan Mạch.
Ngày 17/6/1944, Ai-xơ-len chính thức tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Ai-xơ-len.
Năm 1946, Ai-xơ-len gia nhập Liên hợp quốc. Năm 1949 gia nhập NATO.
Năm 1951, Ai-xơ-len ký Hiệp ước phòng thủ với Mỹ; theo đó, Mỹ có trách nhiệm bảo vệ an ninh cho Ai-xơ-len vì Ai-xơ-len không có lực lượng vũ trang riêng, chỉ có cảnh sát.
Năm 1952, Ai-xơ-len gia nhập Hội đồng Bắc Âu.
Năm 1970, Ai-xơ-len gia nhập Khối mậu dịch tự do Châu Âu (EFTA).
1973 ký Hiệp định thương mại với Khối thị trường chung Châu Âu (EEC).

III. Thể chế nhà nước và đảng phái chính trị:
 - Chế độ nhà nước: Ai-xơ-len theo chế độ cộng hòa dân chủ nghị viện, đứng đầu nhà nước là Tổng thống do dân bầu ra thông qua bầu cử phổ thông trực tiếp. Nhiệm kỳ của Tổng thống là 4 năm; Tổng thống chỉ mang tính lễ nghi với tư cách là nguyên thủ quốc gia, là biểu tượng của sự đoàn kết của cả nước, không trực tiếp tham gia vào các vấn đề chính trị hàng ngày.
- Quyền lập pháp: Thuộc về Tổng thống và Quốc hội (Althingi). Kể từ năm 1991, Quốc hội chỉ còn một viện (unicameral) với 63 nghị sỹ được bầu trực tiếp, trong đó 37 nghị sỹ được bầu ra ở đơn vị bầu cử địa phương, 12 nghị sỹ ở đơn vị bầu cử thành phố, 14 ghế còn lại được phân cho các đảng sao cho tổng số ghế nghị sỹ của mỗi đảng phản ánh đúng tổng số phiếu mà họ giành được trong tuyển cử toàn quốc.
Quyền hành pháp: Thuộc về Chính phủ gồm Thủ tướng và các Bộ trưởng do Quốc hội bầu. Chính phủ quản lý hành chính của cả nước.
Quyền tư pháp: Thuộc về toà án gồm hai cấp: Tòa án cấp thấp do các quan tòa chủ trì. Tòa án tối cao ở Reykjavik gồm 5 thẩm phán. Ngoài ra ở Thủ đô Reykjavik còn có một thẩm phán đặc biệt phụ trách tòa hình sự và một thẩm phán phụ trách tòa dân sự ở cấp thấp.
- Các đảng chính trị:
Sau bầu cử Quốc hội trước thời hạn ngày 29/11/2016, Quốc hội Ai-xơ-len có đại diện của 7 đảng:
Đảng Độc lập (21 ghế): Thành lập năm 1929, thuộc cánh hữu, đại diện cho giới tư bản tài chính, công nghiệp và ngư nghiệp. Chủ tịch Đảng là Bộ trưởng Tài chính và Kinh tế Bjarni Benediktsson Jr.
Đảng Phong trào Cánh tả Xanh (10 ghế): Thành lập năm 1999, tập trung vào các giá trị xã hội, chủ nghĩa bình quyền cho phụ nữ và bảo vệ môi trường. Chủ tịch là bà Katrín Jakobsdóttir.
Đảng Hải tặc (Pirate Party) (10 ghế): Thành lập năm 2012. Là một phần của phong trào chính trị quốc tế trẻ (xuất phát từ Thụy Điển năm 2006) đấu tranh cho sự minh bạch và trách nhiệm trong chính trị, tự do thông tin, cải cách bản quyền, an toàn thông tin cá nhân trong thời đại Internet, dân chủ trực tiếp. Theo chế độ tập thể lãnh đạo. 
Đảng Tiến bộ (8 ghế): Thành lập năm 1916, thuộc cánh hữu, đại diện quyền lợi của cả tầng lớp trung và tiểu chủ và một bộ phận của tầng lớp trung lưu ở thành thị. Chủ tịch Đảng là cựu Thủ tướng Sigmundur Davíð Gunnlaugsson.
Đảng cải cách (7 ghế): Chủ tịch đảng là ông Benedikt Johannesson.
Đảng Tương lai tươi sáng (4 ghế): Thành lập năm 2012. Thúc đẩy Ai-xơ-len gia nhập EU và khu vực đồng Euro. Chủ tịch Đảng là ông Guðmundur Steingrímsson.
Đảng Xã hội dân chủ (3 ghế): Thành lập năm 1916, đại diện quyền lợi của tầng lớp trung lưu ở thành thị. Chủ tịch Đảng là ông Árni Páll Árnason.
IV. Kinh tế:
- Mô hình kinh tế: Ai-xơ-len theo mô hình Xcăng-đi-na-vi-a (Bắc Âu) với nền kinh tế thị trường xã hội kết hợp các nguyên tắc cấu trúc của nền kinh tế thị trường tự do hóa. Trước năm 2008, Ai-xơ-len luôn duy trì được mức tăng trưởng cao, tỷ lệ thất nghiệp thấp và phân bổ thu nhập đồng đều. Trong những năm gần đây, nền kinh tế của Ai-xơ-len chuyển đổi mạnh sang lĩnh vực công nghiệp lắp ráp và dịch vụ, phát triển phần mềm, công nghệ sinh học và dịch vụ ngân hàng, du lịch cũng trở thành một thế mạnh của Ai-xơ-len với hình thức du lịch sinh thái và xem cá voi. Với nguồn lực thủy điện và địa nhiệt điện dồi dào, Ai-xơ-len đã thu hút được nguồn đầu tư nước ngoài lớn trong lĩnh vực khai thác nhôm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Ai-xơ-len không có một nền công nghiệp đa dạng. Sản xuất nông nghiệp, nhất là trồng trọt không thuận lợi; ngoại thương có một vai trò quan trọng sống còn đối với đất nước. Trừ ngành công nghiệp chế biến cá, Ai-xơ-len phải nhập khẩu hầu hết nguyên vật liệu cho các ngành công nghiệp khác cũng như hàng hóa tiêu dùng cho nhu cầu trong nước. Năm 2010, kim ngạch xuất khẩu của Ai-xơ-len tương đương 39% GDP, trong khi đó nhập khẩu chiếm 31% GDP. Do là nước nhỏ nên Ai-xơ-len tập trung trao đổi nội khối và trong khu vực Châu Âu là chủ yếu, với các đối tác thương mại chính là Anh, Đức, Hà Lan, Na Uy, Đan Mạch, Thụy Điển và với 3 nước ngoài khu vực Châu Âu là Trung Quốc, Mỹ và Bra-xin.
Các ngành kinh tế mũi nhọn:
Ngành đánh bắt và chế biến cá: Đóng góp cho hơn 12% GDP, khoảng 40% tổng thu nhập từ xuất khẩu, chiếm 5% lực lượng lao động, làm việc chủ yếu trong nghề đánh bắt cá và công nghiệp chế biến cá. Ai-xơ-len có đội tàu đánh cá hiện đại bậc nhất thế giới, hàng năm đánh bắt trên 1,5 triệu tấn cá các loại.
Công nghiệp chế biến: Công nghiệp luyện nhôm là ngành công nghiệp sử dụng năng lượng quan trọng nhất tại Ai-xơ-len và hiện tại đang có 3 nhà máy đang đi vào hoạt động là nhà máy Rio Tinto Alcan, Nordurál và Alcoa. 
Công nghiệp sản xuất trang thiết bị cho tàu thủy và công nghiệp chế biến cá phát triển, trước hết phục vụ cho nhu cầu trong nước. Các thiết bị tàu đánh cá do Ai-xơ-len sản xuất được xuất khẩu rộng rãi trên thị trường thế giới bao gồm tàu đánh cá có lưới kéo.
Ngành thủy điện và địa nhiệt điện:Ai-xơ-len giàu tiềm năng về thủy điện và địa nhiệt điện từ các mỏ nước nóng, đứng thứ 5 trên thế giới về sử dụng điện tính theo đầu người. Ai-xơ-len đã tự cung tự cấp tới 80% nguồn năng lượng quốc gia. Công nghiệp địa nhiệt cung cấp khoảng 90% sản lượng điện và 100% nhiệt sưởi ấm. Ai-xơ-len phấn đấu trở thành quốc gia không phụ thuộc vào năng lượng tự nhiên (như dầu mỏ, khí đốt; mà chỉ sử dụng năng lượng tái chế) muộn nhất vào năm 2050.
Ngoài ra, địa nhiệt điện từ các mỏ nước nóng còn được sử dụng trong công nghiệp sản xuất phân bón hóa học với sản lượng phân bón hiện nay là 62.000 tấn/năm.
Nông nghiệp: Diện tích đất có thể trồng trọt được chiếm 19% diện tích cả nước, nhưng diện tích được canh tác chỉ chiếm 1% diện tích cả nước, chủ yếu là trồng cỏ và chăn nuôi, và hàng năm chỉ canh tác được từ 4-5 tháng. Ai-xơ-len có khoảng 4.700 nông trại cỡ trung bình là 1.200 ha, trong đó 85% là thuộc tư nhân và khoảng 4,8% lực lượng lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp.
- Tình hình kinh tế: Năm 2008, nền kinh tế - tài chính của Ai-xơ-len bị tác động mạnh bởi khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu. Ba ngân hàng lớn nhất nước này (Glitnir, Landsbank, Kaupthing) phá sản, buộc phải nhận cứu trợ hơn 10 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) để bình ổn thị trường tài chính. Năm 2009 GDP của Ai-xơ-len giảm mức kỷ lục 6,9% lạm phát hai con số, tỷ lệ thất nghiệp lên tới hơn 9% sau gần 20 năm không có thất nghiệp.
Nhờ thực hiện tốt chương trình phục hồi kinh tế, cải tổ hệ thống ngân hàng, tăng cường giám sát tài chính và thắt chặt chi tiêu, kinh tế Ai-xơ-len đã dần đi vào quỹ đạo phục hồi tương đối vững chức hơn so với các nền kinh tế khác ở Châu Âu, duy trì tăng trưởng kinh tế trong 5 năm liên tiếp. Năm 2016, dự báo tăng trưởng GDP của Ai-xơ-len đạt khoảng 4% (năm 2015: 4%, năm 2014: 1,8%, năm 2013: 3,8%). Các ngành đánh bắt, chế biến hải sản, công nghệ thông tin, năng lượng, công nghiệp chế tạo, du lịch đều có mức tăng trưởng khá, giá trị xuất nhập khẩu tăng và có thặng dư, đồng tiền Ai-xơ-len về cơ bản ổn định, nợ công và nợ nước ngoài có xu hướng giảm.
V. Chính sách đối ngoại:
Do yếu tố lịch sử, cho đến năm 1918, mọi quan hệ với thế giới bên ngoài của Ai-xơ-len đều do Đan Mạch quản lý. Sau khi giành được chủ quyền năm 1918, năm 1920 Ai-xơ-len có một Bộ trưởng ở Thủ đô Cô-pen-ha-gen (Copenhagen).  Đến năm 1944, Ai-xơ-len quản lý hoàn toàn các vấn đề đối ngoại của mình. Hiện nay, Ai-xơ-len có quan hệ ngoại giao với khoảng 78 nước và có 18 Sứ quán thường trú ở các nước. Là nước chỉ có trên 30 vạn dân, nhưng Ai-xơ-len đã sớm tham gia các tổ chức quốc tế như LHQ, OECD, EFTA, IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế), FAO (Quỹ Nông-Lương LHQ), WHO (Tổ chức y tế thế giới), UNESCO, EFTA, NATO v.v…Ngoài ra, Ai-xơ-len có các phái đoàn thường trực bên cạnh các tổ chức quốc tế ở Geneva, Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO ), EFTA (Khối mậu dịch tự do Châu Âu), EU (Liên minh Châu Âu), UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc), OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế), Liên Hợp Quốc (UN) và có đại diện lãnh sự ở khoảng 173 nước. Trước khi đặt Sứ quán thường trú ở Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam, Ai-xơ-len có một đại sứ quán lưu động nằm trong Bộ Ngoại giao phụ trách các nước Châu Á.  
Trước đây, Ai-xơ-len đặt trọng tâm vào quan hệ với Mỹ, NATO, Anh và các nước Bắc Âu. Trong bối cảnh khó khăn kinh tế, Ai-xơ-len tiếp tục thi hành chính sách đối ngoại tích cực và mở cửa, chú trọng tăng cường quan hệ với các nước Bắc Âu, EU, châu Âu và khu vực khác để thu hút đầu tư, tìm kiếm thị trường cho xuất khẩu.
Ai-xơ-len càng ngày càng quan tâm mở rộng quan hệ thương mại, hợp tác kinh tế với Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và các nước châu Á khác, nhất là trong các lĩnh vực khai thác hải sản bền vững, địa nhiệt, năng lượng tái tạo, IT… Ai-xơ-len ủng hộ Nghị quyết 1973 của Hội đồng bảo an LHQ về vấn đề Li-bi, quyền của người Palestine lập quốc gia có đại diện tại LHQ, ủng hộ nối lại thương lượng Palestine – Israel, lên tiếng bảo vệ nhân quyền, phê phán các chính quyền độc tài ở Trung Đông, Iran…
V. Chính sách hợp tác phát triển:
Năm 2009, ODA của Ai-xơ-len là 34 triệu USD; năm 2010 giảm xuống còn 25 triệu USD do khó khăn kinh tế. Tháng 2/2011, Quốc hội Ai-xơ-len đã thông qua Chương trình ODA giai đoạn 2011-2014 và Nghị quyết về Chiến lược hợp tác phát triển nhằm hỗ trợ thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ, đưa ra cam kết đến hết năm 2021 dành 0,7% GNI để viện trợ ODA giúp các nước nghèo. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, Ai-xơ-len lên kế hoạch chi tiết cho chiến lược HTPT. Động thái này của Ai-xơ-len cho thấy nước này bắt đầu muốn khởi động lại sự tham gia của mình vào các hoạt động toàn cầu, nhằm gia tăng hình ảnh sau thời gian bị lãng quên do cú sốc khủng hoảng tài chính. 
Hiện Ai-xơ-len chủ yếu giúp các nước nghèo ở Châu Phi phát triển nghề cá, năng lượng tái tạo, xóa đói giảm nghèo, giảm tử vong trẻ em, viện trợ nhân đạo khắc phục thiên tai v.v… với mức viện trợ là 30 triệu USD.

QUAN HỆ VIỆT NAM – AI-XƠ-LEN

I. Chính trị - ngoại giao: 
- Các mốc quan hệ: Hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 5/8/1973. Ai-xơ-len đã tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam.
Đại sứ Ai-xơ-len tại Bắc Kinh kiêm nhiệm Việt Nam và Đại sứ Việt Nam tại Đan Mạch kiêm nhiệm Ai-xơ-len.
- Trao đổi đoàn cấp cao: Thủ tướng Võ Văn Kiệt thăm Ai-xơ-len tháng 6/1995, Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Ai-xơ-len tháng 9/2002 ; Thủ tướng Ai-xơ-len thăm Việt Nam tháng 4/2002. Mới đây nhất, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thăm Ai-xơ-len tháng 9/2011. Thống đốc Ngân hàng Ai-xơ-len thăm Việt Nam tháng 6/1995; Thủ tướng Ai-xơ-len Đa-vít Ốt-xơn (David Oddsson) thăm Việt Nam tháng 4/2002; Tổng thống Ai-xơ-len Ô-la-phua Rác-na Gờ-rim-xơn thăm cấp nhà nước Việt Nam từ ngày 04 - 08/11/2015.
II. Kinh tế - thương mại- đầu tư:
Cho đến nay, quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Ai-xơ-len vẫn còn ở mức thấp, kim ngạch buôn bán giữa hai nước còn rất khiêm tốn. Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Ai-xơ-len các mặt hàng như sản phẩm gỗ, dệt may, rau quả… Trong khi đó, Ai-xơ-len chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu hải sản và số lượng ít máy móc sang Việt Nam.
Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam – Ai-xơ-len 2010 – 2014:
                 2010     2011   2012    2013    2014           2015- 2018
Xuất khẩu   1.699   2.443   1.675  1.018   707000    trung bình 5.000/năm
Nhập khẩu  10.291  6.187   2.105  1.536   5.417 
Tổng           11.990  8.630   3.780  2.554   6.124 
   Đơn vị: nghìn USD, nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam
Việt Nam và các nước khối EFTA (trong đó có Ai-xơ-len) đang đàm phán Hiệp định thương mại tự do. Ai-xơ-len chưa có đầu tư trực tiếp tại Việt Nam.
III. Các lĩnh vực khác:
Ai-xơ-len có Chương trình hợp tác với Việt Nam về thủy sản, trong đó có việc tiếp nhận cán bộ Việt Nam sang học tại trường Thủy sản của Liên hợp quốc tại Ai-xơ-len, cử chuyên gia sang Việt Nam tổ chức hội thảo, tập huấn...
IV. Cộng đồng người Việt tại Ai-xơ-len:
Cộng đồng người Việt Nam tại Ai-xơ-len hiện có khoảng 1000 người, phần lớn sống tại thủ đô, có cuộc sống và việc làm ổn định, chịu khó làm ăn, tôn trọng pháp luật, hội nhập khá tốt. Phần đông đã nhập quốc tịch Ai-xơ-len, tuy nhiên, do luật Ai-xơ-len không quy định phải bỏ quốc tịch gốc nên ngoài hộ chiếu Ai-xơ-len, kiều bào ta ở đây vẫn sử dụng hộ chiếu Việt Nam. Đa số làm nghề buôn bán nhỏ, mở hàng ăn hoặc làm thợ, công nhân. Một số người Việt thế hệ thứ hai có trình độ đại học và trên đại học, có việc làm ổn định và đời sống khá giả. Một số ít có công ty và kinh doanh tương đối thành công. Bà con vẫn theo dõi tình hình trong nước và phấn khởi về thành tựu đổi mới, về chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người Việt Nam ở nước ngoài.
 V. Các hiệp định đã ký giữa hai nước:
4/2002 Hiệp định tránh đánh thuế hai lần và "Tuyên bố các lợi ích tương hỗ trong việc tạo thuận lợi cho thương mại giữa Việt Nam và Ai-xơ-len"
9/2002 Hiệp định Khuyến khích và Bảo hộ đầu tư
9/2011 Hiệp định vận tải hàng không.

Tháng 4/2019.