TÀI LIỆU CƠ BẢN

CỘNG HOÀ ĂNG-GÔ-LA VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

---------------

I. Khái quát:

-         Tên nước: Cộng hòa Ăng-gô-la (República de Angola)

-         Thủ đô: Lu-an-đa (Luanda)

-         Vị trí địa lý: nằm ở phía Tây Nam châu Phi, phía Bắc giáp CHDC Công-gô (Congo Kinshasa) và CH Công-gô (Congo Brazzaville) phía Đông giáp Dăm-bi-a (Zambia) phía Nam giáp Na-mi-bi-a (Namibia) và phía Tây giáp Đại Tây Dương.

-         Diện tích: 1.246.700 km²

-         Dân số: 30,8 triệu người (2018)

-         Tôn giáo: Công giáo (38%), Tin lành (15%), các tôn giáo địa phương (47%)

-         Ngôn ngữ chính thức: Tiếng Bồ Đào Nha (ngôn ngữ chính thức), tiếng Ban-tu và một số ngôn ngữ địa phương được sử dụng phổ biến.

-         Đơn vị tiền tệ: Kwanza (1 USD = 495,734 AOA, 02/2020).

-         Quốc khánh: 11-11-1975

-         Tổng thống: Giô-ao Ma-nu-en Gôn-xa-vét Lô-ren-xô (João Manuel Gonçalves Lourenço, từ 09/2017).

-         Chủ tịch Quốc hội: Phéc-nan-đô đa Pi-e-đát Đi-át Đốt Xan-tốt (Fernando da Piedade Dias dos Santos, từ 9/2012).

-         Bộ trưởng Ngoại giao: Ma-nu-en Đô-minh-gốt Au-gút-xtô (Manuel Domingos Augusto, 10/2017).

II. Lịch sử: 

Từ thế kỷ 15, Bồ Đào Nha đến xâm chiếm miền đất Ăng-gô-la ngày nay, biến thành thuộc địa và nơi buôn bán nô lệ da đen, thống trị suốt 5 thế kỷ.

Ngày 11/11/1975, Phong trào Nhân dân Giải phóng Ăng-gô-la (MPLA) tuyên bố độc lập, thành lập Cộng hoà Nhân dân Ăng-gô-la, nay là CH Ăng-gô-la.

Sau độc lập, Ăng-gô-la thi hành đường lối đối nội, đối ngoại tích cực, quan hệ gắn bó với các nước XHCN và Phong trào giải phóng dân tộc.

Sau khi giành được độc lập, Ăng-gô-la rơi vào nội chiến giữa Phong trào Nhân dân Giải phóng Ăng-gô-la (MPLA) và Liên minh Quốc gia vì độc lập toàn vẹn của Ăng-gô-la (UNITA). Năm 2002, nội chiến chấm dứt với thắng lợi thuộc về MPLA. Tại cuộc bầu cử quốc hội tháng 9/2008, Đảng MPLA thắng lợi áp đảo, giành được 191/220 ghế nghị sỹ, đứng ra thành lập chính phủ.

Tại cuộc bầu cử tháng 9/2012, MPLA giành chiến thắng lần thứ 2 liên tiếp với 71,87% số phiếu; UNITA giành 18,65% số phiếu; các Đảng và liên minh còn lại giành được 9,48% số phiếu.

Tại cuộc bầu cử tháng 9/2017, MPLA giành 61,1% số phiếu bầu. Ứng cử viên Tổng thống João Manuel Gonçalves Lourenço (Bộ trưởng Quốc phòng 4/2014-9/2017) trở thành Tổng thống thứ 3 của Ăng-gô-la kể từ khi giành được độc lập năm 1975.

III. Chính trị:

1. Đối nội:

Thể chế chính trị: Cộng hòa Tổng thống.

Tổng thống là người đứng đầu Đảng cầm quyền, Nhà nước và Chính phủ. Tổng thống Angola có 01 Phó Tổng thống 05 Bộ trưởng trợ giúp công việc và 28 Bộ chuyên môn, không có Thủ tướng. Tổng thống được quyền chỉ định và sa thải các chức vụ trong nội các.

Theo Hiến pháp Ăng-gô-la (được Quốc hội thông qua năm 2010), ứng cử viên của đảng giành thắng lợi Tổng tuyển cử sẽ được coi là Tổng thống, có nhiệm kỳ 5 năm và được tranh cử thêm 1 nhiệm kỳ. Hiến pháp cũng cho phép lập chức danh Phó Tổng thống từ 2010.

-      Đảng MPLA cầm quyền (Phong trào Nhân dân Giải phóng Ăng-gô-la);

-      Đảng UNITA, Đảng đối lập chính (Liên minh Quốc gia vì Độc lập toàn vẹn của Ăng-gô-la);

-      Đảng CASA-CE (Đại hội Cứu rỗi Angola - Liên minh bầu cử) thành lập tháng 4/2012.

-      Đảng FNLA (Mặt trận Dân tộc Giải phóng Ăng-gô-la);

3.     Quốc hội: 220 ghế. Chủ tịch Quốc hội là đại diện của đảng giành chiến thắng trong Tổng tuyển cử (số thành viên theo các đảng chính trị: MPLA 150, UNITA 51, CASA-CE 16, PRS 2, FNLA 1)

4. Đối ngoại:

Ăng-gô-la theo đường lối Không liên kết (KLK), đa dạng hóa quan hệ với các nước: (i) ưu tiên các nước nói tiếng Bồ và các nước khu vực, đặc biệt là miền Trung và Nam châu Phi; (ii) tranh thủ quan hệ với Mỹ, Tây Âu, Nhật Bản, Trung Quốc; (iii) duy trì quan hệ với các nước bạn bè truyền thống.

Ăng-gô-la là thành viên của Liên hợp quốc (LHQ), Liên minh châu Phi (AU), KLK, Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC), Thị trường chung Đông Nam Phi (COMESA), Cộng đồng các nước nói tiếng Bồ Đào Nha (PALOP), Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Ngân hàng phát triển châu Phi (AfDB), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC)…

IV. Kinh tế:

Sau nội chiến, tăng trưởng kinh tế của Ăng-gô-la đạt tốc độ cao, đặc biệt giai đoạn 2002 - 2008 đạt trên 10%, lạm phát được kiểm soát từ 325% (2000) xuống còn dưới 14% (2011).

Trong giai đoạn 2015-2017, Ăng-gô-la gặp rất nhiều khó khăn về tài chính và khủng hoảng kinh tế do giá dầu thế giới xuống thấp từ 2014. Để khắc phục sự lệ thuộc vào dầu lửa, Chính phủ Ăng-gô-la nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế, đầu tư vào nông nghiệp (Ăng-gô-la từng là nước xuất khẩu cà phê đứng thứ 4 thế giới trước nội chiến) và sản xuất hàng tiêu dùng.

Công nghiệp chiếm 65,8% GDP của Ăng-gô-la, với nhiều ngành khác nhau trong đó khai khoáng đóng vai trò quan trọng bậc nhất. Các sản phẩm công nghiệp chủ yếu là dầu mỏ, vàng, kim cương, sắt, phốt phát, bô-xít, uranium, xi măng, các kim loại cơ bản, thực phẩm chế biến, thuốc lá, đường, dệt may, sửa chữa tàu… Dầu lửa chiếm tới 90% giá trị xuất khẩu của Ăng-gô-la. Nông nghiệp với các loại nông sản chính như chuối, mía, cà phê, ngô, bông, sắn, hải sản… Lĩnh vực dịch vụ của Ăng-gô-la khá phát triển, chiếm tới 24,6% GDP.

Nông nghiệp thu hút 85% dân số nhưng chỉ tạo ra 9,6% của cải xã hội. Hàng năm Ăng-gô-la phải nhập khẩu khoảng 400 ngàn tấn gạo, người dân Ăng-gô-la (đặc biệt ở nông thôn) thường xuyên thiếu lương thực và bị bệnh tật đe dọa.

GDP (IMF-2019 - theo sức mua): 203,4 tỷ USD; Bình quân: 6.752 USD/người; Tốc độ tăng trưởng GDP: - 0,7%.

V. Quan hệ với Việt Nam:

1. Quan hệ chính trị - ngoại giao:

Việt Nam và Ăng-gô-la lập quan hệ ngoại giao ngày 12/11/1975. Ta lập Sứ quán tại Ăng-gô-la năm 1976, rút Sứ quán năm 2000 (chuyển sang Nam Phi) và lập lại Sứ quán vào năm 2002. Tháng 2/2012, Ăng-gô-la khai trương Sứ quán tại Hà Nội.

Từ năm 1986, ta đã cử nhiều lượt chuyên gia (thuộc các lĩnh vực giáo dục, y tế, nông nghiệp) sang công tác tại Ăng-gô-la; hiện tại có khoảng trên 200 chuyên gia ở Ăng-gô-la. Cộng đồng người Việt đang làm ăn, buôn bán tại Ăng-gô-la ước khoảng 10.000 người.

Ủy ban liên Chính phủ hai nước đã tiến hành 6 kỳ họp, gần nhất vào tháng 10/2013 tại Hà Nội. Bộ Ngoại giao hai nước đã họp tham vấn chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao lần đầu tiên tại Lu-an-đa tháng 6/2011.

Trao đổi đoàn:

         - Các đoàn Việt Nam: Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Nguyễn Hữu Thọ (10/1978); Phó CT HĐBT, Đại tướng Võ Nguyên Giáp (12/1980); Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm (3/1995); Chủ tịch nước Trần Đức Lương (10/2002), TBT Đảng CSVN Nông Đức Mạnh (4/2008), UVBCT-Thường trực BBT Trương Tấn Sang (7/2009), UVTW Đảng Võ Đức Huy tham dự ĐH Đảng MPLA (12/2009), đ/c Lê Hữu Nghĩa, GĐ Học viện hành chính quốc gia Hồ Chí Minh thăm Ăng-gô-la (5/2010), Thứ trưởng Đoàn Xuân Hưng họp tham vấn chính trị tại Ăng-gô-la (6/2011), UVTW Đảng, Bí thư Tỉnh Ủy Ninh Bình Bùi Văn Nam (tháng 6-7/2012), Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh (8/2013), Thường trực Ban Bí thư Lê Hồng Anh (cuối tháng 8/2013), Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải (08/2015), UVBCT, Trưởng Ban Kinh tế TW Nguyễn Văn Bình (12/2016), UVBCT, Thương trực BBT Trần Quốc Vượng (12/2018), Phó Viện trưởng VKS NDTC Trần Công Phàn (12/2019).

          - Các đoàn Ăng-gô-la: Chủ tịch MPLA, A.Ne-tô (8/1971); Bộ trưởng Ngoại giao Pao-lô Gióoc-giơ (1979), Chủ tịch nước CHND Ăng-gô-la, Ê-đu-ác-đô Đốt Xan-tốt (4/1987); Chủ tịch Quốc hội Rô-béc-tô Đê An-mây-đa (10/2004), Quốc vụ khanh BNG Ăng-gô-la vào VN dự Hội thảo VN-Châu Phi (8/2010); Phó Tổng thống Ăng-gô-la thăm chính thức VN (2/2012); QVK Pháp chế Phủ Tổng thống Phlo-be-la Rô-sa (3/2013), Bộ trưởng Cựu Chiến binh Cun-đi Pai-ha-ma (9/2013), Bộ trưởng Nội vụ Ba-rô-xơ Ta-va-rét (10/2014), Bộ trưởng Bộ Viễn thông và Công nghệ Thông tin Ăng-gô-la (3/2017), Bộ trưởng Ngoại giao Ăng-gô-la (4/2017).

2. Các thỏa thuận song phương:

- Đã ký: Hiệp định Thương mại (ký lại tháng 4/2008); Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, văn hoá và khoa học kỹ thuật (1979); Hiệp định về cử chuyên gia Việt Nam sang Ăng-gô-la hợp tác trong lĩnh vực giáo dục (1995) và Y tế (1996); Nghị định thư hợp tác hai Bộ Ngoại giao (2002); Thỏa thuận hợp tác về Thuỷ sản (2004); Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao, công vụ (4/2008); Nghị định thư về hợp tác trong lĩnh vực Dầu lửa và Khí đốt (4/2008), Hiệp định khung về hợp tác Kinh tế, Khoa học kỹ thuật và Văn hóa (2008), Nghị định thư hợp tác chuyên gia giáo dục, Hiệp định hợp tác trong lĩnh vực Khoa học, công nghệ (3/2011); Nghị định thư về hợp tác kỹ thuật trong lĩnh vực giáo dục đại học, Nghị định thư về hợp tác văn hóa (2/2012), Hiệp định hợp tác trên lĩnh vực an ninh và trật tự công cộng (10/2014).  

- Hai bên đang đàm phán Hiệp định về đào tạo nguồn nhân lực, an sinh xã hội và lao động, Hiệp định Khuyến khích và Bảo hộ Đầu tư, Hiệp định hợp tác trong lĩnh vực ngân hàng, Hiệp định hợp tác văn hóa, Hiệp định về người lao động Việt Nam làm việc có thời hạn tại Ang-gô-la.

3. Hợp tác trong các lĩnh vực:

          - Nông nghiệp: đoàn khảo sát của Bộ Nông nghiệp và PTNT đi Ăng-gô-la tháng 2/2010 và tháng 11/2012 để thành lập “Dự án phát triển lúa gạo tại Ăng-gô-la”. CP Ăng-gô-la, Ngân hàng Phát triển châu Phi (BAD) đều quan tâm đến dự án.

          - Giáo dục: Từ những năm 1980, Việt Nam đã cử nhiều chuyên gia giáo dục sang làm việc tại Ăng-gô-la. Bộ GD&ĐT tiếp tục cử giáo viên phổ thông, giảng viên đại học và đang xem xét việc cử giáo viên dạy nghề mộc, điện, cơ khí, xây dựng... sang Ăng-gô-la thời gian tới.

          - Y tế: Chính phủ Ăng-gô-la cho phép Cty Kwanza Medi Viettech S.A chuyên nhập khẩu thuốc (sốt rét, lao, HIV, dịch truyền, huyết thanh…), dụng cụ y tế (băng, gạc, chỉ phẫu thuật…) của Việt Nam để giảm sức ép của Ấn Độ với mặt hàng này. Bộ Y tế chỉ định Tổng Cty Dược là đầu mối hợp tác với Cty Kwanza Medi Viettech S.A.

          - Dầu khí: PVEP đang trao đổi, vận động phía Angola dành cho VN Lô 4 hoặc một số diện tích thăm dò tại bể trầm tích Lower Congo.

          - Viễn thông và công nghệ thông tin: Trước đây, Viettel mong muốn thiết lập mạng di động mới tại Ăng-gô-la, liên doanh phát triển công nghệ phần mềm và máy tính. Kể từ 2016, Ăng-gô-la có ý định cổ phần hóa AngoTelecom và tìm một đối tác nước ngoài để xây dựng nhà mạng di động thứ ba (bên cạnh Unitel và Movicel), nhưng chưa thực hiện được. Tháng 10/2019, MPLA cử 01 UV Trung ương sang Hà Nội làm việc với Viettel Global và đề nghị mở liên doanh viễn thông tại Angola, nhưng Viettel chưa có ý định đầu tư thêm dự án nào tại châu Phi trong thời gian sắp tới.

          - Ngân hàng: Tháng 7/2011, Lãnh đạo Viettin Bank đã có thư ngỏ gửi Bộ trưởng, Chủ nhiệm VP Tổng thống Ăng-gô-la và Lãnh đạo Ngân hàng thương mại KEVE về việc liên doanh hợp tác theo mong muốn của phía Ăng-gô-la.

           - Thương mại: Kim ngạch song phương Việt Nam – Ăng-gô-la năm 2018 đạt 62,1 triệu USD. Ta xuất gạo, hàng dệt may, giày dép, máy móc…, nhập sắt thép phế liệu và nguyên liệu.

- Văn hóa: Tại thủ đô Lu-an-đa có Đại lộ Hồ Chí Minh, dài khoảng 3,4 km là một trong những đại lộ đẹp nhất trong thủ đô. Nhiều cơ quan, tòa nhà quan trọng của Ăng-gô-là nằm hoặc gần tại Đại lộ như Trụ sở Đảng cầm quyền MPLA, cụm liên Bộ (Y tế, Nông nghiệp, Giáo dục, Ngoại giao I), Đài Truyền hình Nhân dân Ăng-gô-la (TPA), Đại học Agostinho Neto, Quảng trường Độc lập, Doanh trại quân đội, Sân bay quốc tế Quatro de Fevereiro và nhiều doanh nghiệp, công ty lớn. Năm 2017, chính quyền thành phố Lu-an-đa đã cấp phép để ĐSQ Việt Nam tại Ăng-gô-la xây dựng mới bảng tên Đại lộ đặt đối diện Quảng trường Độc lập.

          - Cộng đồng người Việt Nam tại Ăng-gô-la là cộng đồng lớn nhất tại châu Phi, với hơn 200 chuyên gia y tế, giáo dục và khoảng 10 nghìn người Việt (năm 2014 có thời điểm lên tới 40.000 người) đang sinh sống và làm việc, tập trung đông nhất ở Thủ đô Lu-an-đa. Hội người Việt Nam tại Ăng-gô-la đã được thành lập và được Chính phủ Ăng-gô-la cấp phép hoạt động chính thức từ tháng 4/2016./.

Hà Nội, tháng 02/2020