Tài liỆu cơ bẢn vỀ Bu-run-đi

và quan hỆ vỚi ViỆt Nam

          1. Khái quát

- Tên nước: Cộng hòa Bu-run-đi (La Republique du Burundi)

- Thủ đô: Bu-gium-bu-ra (Bujumbura)

- Vị trí địa lý: Cộng hoà Bu-run-đi là quốc gia nằm hoàn toàn trong đất liền, nằm ở khu vực Trung Phi, Đông và Nam giáp Tan-da-ni-a, Tây giáp CHDC Công-gô và hồ Tanganyika, Bắc giáp Ru-an-đa (Rwanda)

- Khí hậu: Nóng ẩm

- Diện tích: 27.650 km²

- Dân số: 11,8 triệu (2018).

- Tôn giáo: Thiên chúa giáo (67% trong đó Thiên chúa giáo La mã 62%, Tin lành 5%), Tín ngưỡng bản địa (23%), Hồi giáo (10%)

- Ngôn ngữ: tiếng Pháp và tiếng Ki-run-đi

- Đơn vị tiền tệ: đồng Franc Bu-run-đi (FB)

- Tổng thống: Pi-e-rê En-ku-run-di-gia (Pierre Nkurunziza) (từ 2005)

- Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế: Ê-dê-ki-en Ni-bi-gi-ra (Ezechiel Nibigira (từ 4/2018).

- Quốc khánh: 1/7/1962 

          2. Lịch sử

Nhà nước phong kiến Bu-run-đi hình thành từ đầu thế kỷ XVI. Năm 1890, Đức chiếm Bu-run-đi và nước Ru-an-đa láng giềng. Năm 1899, Đức sáp nhập 2 nước này thành thuộc địa Ru-an-đa-U-run-đi. Tháng 7/1922, Hội Quốc liên đặt Ru-an-đa-U-run-đi dưới sự uỷ trị của Bỉ. Năm 1946, LHQ lại giao Ru-an-đa-U-run-đi cho Bỉ uỷ thác. Từ năm 1955, dưới sự lãnh đạo của Hoàng tử Lu-i Ru-ga-xô-rê (Louis Rwagasore), lãnh tụ Liên minh vì Tiến bộ dân tộc (UPRONA), nhân dân Bu-run-đi đã đứng lên đấu tranh đòi độc lập. Ngày 23/6/1962, LHQ đã thông qua nghị quyết trao trả độc lập cho Ru-an-đa-U-run-đi và tách thành hai nước như cũ. Ngày 1/7/1962, Bu-run-đi tuyên bố độc lập, lấy tên là Vương quốc Bu-run-đi do nhà Vua Mơ-oa-but-xa (Mwanbutxa) (người Tút-si) trị vì. Ngày 28/11/1966, Thủ tướng, Đại uý Mít-xen Mi-côm-bê-rô (Michel Micombero) thực hiện đảo chính, thành lập nước Cộng hoà Bu-run-đi do ông làm Tổng thống.

Từ năm 1976 đến 1996 đã diễn ra 7 cuộc đảo chính tranh giành quyền lực giữa bộ tộc Hutu và Tutsi làm hàng chục nghìn người bị chết và hàng trăm nghìn người đi lánh nạn sang các nước láng giềng.

Tại hòa ước A-ru-sa (ký kết tại Tan-da-ni-a) năm 2000, các bên tranh chấp cam kết thành lập một chính phủ chuyển tiếp trong thời hạn 3 năm. Ông Pi-e Bu-yo-ya (Pierre Buyoya) (người Tút-si) tiếp tục giữ chức Tổng thống, phó Tổng thống là Đô-mi-ti-en En-đây-dê-yê (Domitien Ndayizeye) (người Hu-tu).

Tháng 7/2005 Bu-run-di đã bầu Hạ viện và Thượng viện theo chế độ đa đảng. Ngày 19/8/2005 Hạ viện đã bầu ông Pi-e-rê En-ku-run-di-da (Pierre Nkurunziza) làm Tổng thống. Ngày 28/6/2010, Tổng thống Pi-e-rê En-ku-run-di-da, ứng cử viên duy nhất trong cuộc bầu cử Tổng thống đã tái đắc cử với 91,65% số phiếu..

          3. Chính trị

          a) Đối nội

          Tình hình chính trị xã hội của Bu-run-đi nhiều năm không ổn định do tranh giành quyền lực giữa hai bộ tộc chính người Hu-tu và Tut-si. Sau cuộc bầu cử năm 2005 đến nay, tình hình Bu-run-đi được cải thiện nhưng vẫn còn tồn tại những  thách thức về an ninh và phát triển. Ngày 13/5/2015 đã diễn ra đảo chính không thành tại nước này khiến hàng trăm người thiệt mạng. Tháng 07/2015, Tổng thống Pi-e En-ku-run-di-da (Pierre Nkurunziza) tái thắng cử nhiệm kỳ thứ 3 kể từ 2005 nhưng đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ của phe đối lập và cộng đồng quốc tế..

          b) Đối ngoại

          Bu-run-đi thực hiện đường lối đối ngoại đa dạng hóa quan hệ, trong đó ưu tiên quan hệ với EU để tranh thủ viện trợ về vốn và kỹ thuật.

          Bu-run-đi và U-gan-đa là hai nước duy nhất cử binh sĩ tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên minh châu Phi (AMISOM) ở Sô-ma-li để ủng hộ, hỗ trợ Chính phủ chuyển tiếp ở nước này.

          Bu-run-đi là thành viên của AU, Phong trào KLK, LHQ, Cộng đồng các nước nói tiếng Pháp, FAO, UNESCO, EAC, Interpool...

          4. Kinh tế

          - Bu-run-đi là một trong những nước nghèo nhất thế giới. Công nghiệp kém phát triển, chủ yếu là chế biến các sản phẩm nông nghiệp (chiếm khoảng 35% GDP, sử dụng hơn 90% dân số). Bu-run-đi xuất khẩu chính là cà phê và chè, chiếm 90% thu nhập ngoại tệ. Hiện tại, Bu-run-đi đang đối mặt với một số khó khăn lớn (tỷ lệ đói nghèo cao, hệ thống pháp luật yếu, mạng lưới giao thông kém, các tiện ích quá tải, và năng lực hành chính thấp…) khiến kế hoạch cải cách kinh tế của Chính phủ Bu-run-đi gặp nhiều thách thức. Bu-run-đi đang phụ thuộc nhiều vào viện trợ từ các nhà tài trợ song phương và đa phương.

          - Nhằm thực hiện Công ước Chống Tham nhũng của LHQ và của AU, Bu-run-đi đã thông qua kế hoạch mang tầm chiến lược quốc gia về việc làm trong sạch Chính phủ với trọng tâm là sửa đổi hệ thống pháp lý nhằm tăng cường hiệu quả công tác chống tham nhũng và gian lận kinh tế.

          - Bu-run-đi hiện là thành viên các tổ chức kinh tế IMF, WTO, COMESA. Bu-run-đi tham gia Liên minh thuế quan Tây Phi (2005), Thị trường chung Đông-Nam Phi (2010)

                   -   GDP (tính theo sức mua): 8 tỷ USD (2018);

                   -   GDP bình quân:  735 USD (2018);

                   -   Tốc độ tăng trưởng GDP: 0% (2018)

          5. Quan hệ Việt Nam – Bu-run-đi

Hai nước lập quan hệ ngoại giao ngày 16/4/1975. Bu-run-đi khâm phục và ca ngợi cuộc đấu tranh chống Pháp, chống Mỹ của ta, coi thắng lợi của Việt Nam là thắng lợi của Bu-run-đi, của Châu Phi và của các dân tộc tiến bộ đấu tranh giải phóng mình.

Tại HNCC KLK tháng 9/2016, Bu-run-đi là một trong số các nước công khai phát biểu phản đối các nước ASEAN cập nhật diễn biến mới về tình hình Biển Đông trong văn kiện hội nghị. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao ta đã tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Bu-run-đi bên lề Hội nghị Cấp cao Không liên kết (HNCC KLK) 17 tại Venezuela tháng 9/2016.

Trao đổi đoàn: đoàn ta thăm bạn: Thứ trưởng Nguyễn Xuân, đặc phái viên Chính phủ ta thăm Bu-run-đi (11/1976); đoàn bạn thăm ta: Thủ tướng Bu-run-đi P. Ne-đi-mi-rat dự hội nghị cấp cao Pháp ngữ tại Hà Nội (11/1997).

Kim ngạch trao đổi thương mại giữa hai nước đạt 1,88 triệu USD (2018).

          Tháng 6/2014, TĐ Viễn thông Quân đội Viettel bắt đầu triển khai dự án  đầu tư trị giá 200 triệu USD tại Bu-run-đi với tên gọi Lumitel (khai trương mạng di động vào tháng 5/2015). Hiện tại, dự án đang hoạt động tốt: 889 trạm BTS và 3300 km cáp quang phủ sóng tới từng xã, đạt 1,4 triệu thuê bao (chiếm 46% thị phần, đứng đầu Bu-run-đi), doanh thu hàng năm đạt 40 triệu USD; đóng góp ngân sách tại thị trường 10 triệu USD/năm; tạo việc làm cho 442 nhân viên chính thức và 6000 cộng tác viên với thu nhập bình quân khoảng 278 USD/tháng. Hoạt động xã hội: hỗ trợ các hoạt động xã hội đạt 6,8 triệu USD (cung cấp internet miễn phí cho trường học, bệnh viện, cầu truyền hình; tài trợ cho đội tuyển bóng đá Bu-run-đi, hỗ trợ khám chữa bệnh cho các hộ nghèo tại Bu-run-đi…).

          Đại sứ quán Việt Nam tại Ăng-gô-la kiêm nhiệm Bu-run-đi

Địa chỉ: Via AL4, Lotes No.4-5, Talatona, Luanda Sul, Luanda;

Điện thoại:  (244) 222 010697; Fax: (244) 222 010696                    

Email :dsqvnangola@netangola.com

           lanhsuangola@yahoo.com.vn

          Đại sứ quán Bu-run-đi tại Bắc Kinh kiêm nhiệm Việt Nam

Địa chỉ: 25 Guang Hua Lu; Beijing 100600-P.R.China

Điện thoại:  (86) 10 65321801/65322328; Fax: (86) 10 65322381                    

Email: ambbubei@yahoo.fr  

Tháng 4/2019