Bộ Ngoại giao
------
TÀI LIỆU CƠ BẢN
CỘNG HÒA DIM-BA-BU-Ê
1. Khái quát:
·
Tên nước: Cộng hòa Dim-ba-bu-ê
(The Republic of Dim-ba-bu-ê)
·
Thủ
đô Harare
·
Vị trí địa lý:
Dim-ba-bu-ê (Dim-ba-bu-ê) ở miền Nam châu Phi, phía Bắc giáp Dăm-bi-a (Zambia),
phía Đông giáp Mô-dăm-bích (Mozambique), Tây giáp Bốt-xoa-na (Botswana) và Nam
giáp Nam Phi.
·
Khí hậu: cận nhiệt
đới, ôn hoà, ít mưa
·
Diện
tích 390.580 km2
·
Dân số 14,8
triệu người (2019)
·
Ngôn
ngữ Tiếng Anh (chính thức)
·
Tôn
giáo Thiên chúa (25%), đạo Cổ truyền (24%), pha trộn 2 tín ngưỡng
này (50%)
·
Đơn vị tiền
tệ Đô-la Dim-ba-bu-ê (Dim-ba-bu-êan dollar). Từ 12/4/2009, đồng đô la
Dim-ba-bu-ê đã chính thức không còn lưu hành do kinh tế Dim-ba-bu-ê bị siêu lạm
phát (231,000,000%). Ngân hàng Dự trữ Dim-ba-bu-ê đã cho phép mọi giao dịch
được thực hiện bằng một số ngoại tệ như USD (Mỹ), Pound (Anh), Rand (Nam Phi),
Pula (Bốt-xoa-na)
·
Tổng thống: Ê-mê-xơn Nan-ga-goa (Emmerson Mnangagwa) tháng 2/2017
·
Ngoại trưởng Xi-bu-xi-zô Môi-ô (Sibusiso Moyo) từ 2017
·
Quốckhánh 18/04/1980
2. Lịch sử:
Dim-ba-bu-ê có nghĩa là "toà nhà bằng đá", có truyền
thống lịch sử, văn hoá lâu đời ở châu Phi. Thế kỷ IV người Venda và các bộ tộc từ cao nguyên
và Hồ Lớn đã đến sinh sống bằng nghề chăn nuôi. Thế kỷ VIII, Vương quốc
Monomotapa được thành lập trên cơ sở bộ tộc Shona, với nền văn hoá nổi tiếng
gồm di tích Đại Dim-ba-bu-ê, đền Ellipse, pháo đài Acroplo, Thác Victoria, đập
Kariba. Năm 1895, thực dân Anh đến chiếm đóng và đổi tên vùng lãnh thổ Dim-ba-bu-ê
ngày nay thành Rhodesie Nam.
Năm 1957, ANC được thành lập do J.
Nkoma lãnh đạo nhằm đấu tranh giành độc lập. Năm 1961, ANC bị cấm hoạt động và
đổi thành ZAPU (Liên minh nhân dân Phi Dim-ba-bu-ê). Năm 1963, ZANU (Liên minh
dân tộc Phi Dim-ba-bu-ê) ly khai từ ZAPU do R.Mugabe đứng đầu ra đời, chủ
trương đấu tranh vũ trang giành độc lập. Năm 1979, Anh, Mỹ, Dim-ba-bu-ê ký Hiệp
định ngừng bắn (21/12/1979) tại London. Tổng tuyển cử đầu tiên tổ chức vào
tháng 2/1980. Mặt trận yêu nước giành thắng lợi lớn, chiếm 77/100 ghế ở Quốc
hội. Ngày 18/4/1980, Dim-ba-bu-ê tuyên bố độc lập, thành lập nước Cộng hoà Dim-ba-bu-ê
do Robert Mugabe, Chủ tịch đảng ZANU làm Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng,
ông Canaan Banana làm Tổng thống.
3. Chính trị:
a. Đối nội:
Thể
chế: Cộng hoà Tổng thống, đa Đảng. Đảng cầm quyền hiện nay là ZANU-PF (Liên
minh dân tộc Phi Dim-ba-bu-ê - Mặt trận yêu nước) do R.Mugabe làm Chủ tịch. Sau
khi giành độc lập, Dim-ba-bu-ê tập trung củng cố độc lập dân tộc, khôi phục
kinh tế. Năm 1987, hai Đảng ZANU, ZAPU đã hợp nhất thành ZANU-PF, sửa đổi hiến
pháp và bầu ông Robert Mugabe làm Tổng thống hành pháp. Năm 1996 và 2002, Tổng
thống Dim-ba-bu-ê R.Mugabe hai lần tái cử Tổng thống hai nhiệm kỳ 6 năm liên
tiếp.
Chương
trình cải cách ruộng đất - tịch thu đất đai của người da trắng, phân phối lại
cho dân da đen - đã gây ra làn sóng di tản của người da trắng, khiến phương Tây
phẫn nỗ dẫn đến tình hình nội bộ Dim-ba-bu-ê không ổn định. Liên minh châu Âu
và Mỹ đã áp dụng lệnh cấm vận với nhiều quan chức và doanh nghiệp nhà nước
Dim-ba-bu-ê. Các phe phái đối lập lợi dụng tình hình kích động bạo loạn, bãi
công, phản đối chính quyền, đòi Tổng Thống Mugabe từ chức. Trong cuộc bầu cử
Tổng thống năm 2008, các cuộc bạo động do tranh chấp giữa Đảng ZANU-PF của Tổng
thống Mugabe và Đảng đối lập lớn nhất MDC của Thủ tướng Tsvangirai đã khiến
Dim-ba-bi-ê rơi vào một cuộc khủng hoảng chính trị và kinh tế nghiêm trọng.
Dưới sức ép của tổ chức liên minh châu Phi (AU), hai Đảng đã chấp nhận một giải
pháp ký Thoả
thuận chia sẻ quyền lực - thành lập Đảng liên minh ZANU-PF và MDC trong vòng 4 năm. Năm 2013,
Hiến pháp mới được thông qua, theo đó bãi bỏ chức vụ Thủ tướng, mở đường cho
cuộc bầu cử Tổng thống và Quốc hội mới. Kết quả Tổng thống đương nhiệm Mugabe
và Đảng ZANU-PF tiếp tục giành thắng lợi, chiếm đa số ghế trong Quốc hội.
Tháng 11/2017, sau một cuộc binh biến mang tính chất đảo
chính, dưới sức ép của dân chúng, đảng ZANU-PF và quốc hội, ông Mugabe đã tuyên
bố từ chức, chấm dứt 37 năm cầm quyền. Đảng ZANU-PF đã cử Phó Tổng thống
Emmerson Mnangagwa vừa bị ông Mugabe sa thải lên làm Tổng thống để điều hành
đất nước. Trong cuộc tổng tuyển cử tháng 7/2018, ông Emmerson Mnangagwa
chính thức được bầu làm Tổng thống nhiệm kỳ 6 năm từ 2018-2026.
b. Đối ngoại:
Dim-ba-bu-ê
thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, KLK, coi trọng quan hệ với các
nước khu vực, đặc biệt là các nước miền Nam châu Phi, cân bằng quan hệ với
các nước lớn. Trong khuôn khổ SADC, cùng với Angola, Namibia, Dim-ba-bu-ê tích
cực giải quyết tình hình bất ổn tại CHDC Congo bắt nguồn từ xung đột giữa Chính
phủ CHDC Congo và nhóm phiến quân M23 và căng thẳng giữa Chính phủ nước này với quốc gia
láng giềng Rwanda do Chính phủ CHDC Congo cáo buộc Rwanda hậu thuẫn cho phiến
quân M23.
Dim-ba-bu-ê
là thành viên của 44 Tổ chức quốc tế lớn (LHQ, AU, KLK, SADC, COMESA,
ACP, WTO, G77, G15, AfDB, IMF.. ), góp vai trò quan trọng trong việc bảo vệ
quyền lợi của các nước đang phát triển trong quá trình toàn cầu
hoá. Năm 1986, với cương vị là Chủ tịch Phong trào KLK, Dim-ba-bu-ê cố
gắng góp phần tăng cường đoàn kết và duy trì mục tiêu của phong
trào.
4. Kinh tế
Dim-ba-bu-ê là nước có tiềm năng kinh tế và tài
nguyên thiên nhiên: Nông nghiệp là trụ cột chính của nền kinh tế Dim-ba-bu-ê,
với môi trường khí hậu và thổ nhưỡng thích hợp trồng nhiều giống cây trồng khác
nhau; khai khoáng (Dim-ba-bu-ê có hơn 60 khoáng sản giao dịch trên thế giới như
vàng, đồng, sắt, than đá, kim cương, bạch kim, lithium, crôm và nhiều khoáng
sản khác); sản xuất chế biến (thực phẩm, đóng gói bao bì, kỹ thuật, đồ uống,
xây dựng, nguyên liệu và dụng cụ nông nghiệp, dược phẩm, đồ nội thất, đồ điện,
dệt may); du lịch.
Sau
độc lập, chính quyền mới chủ trương phát triển kinh tế độc lập, thực hiện nhiều cải cách về ruộng đất, lao
động, định cư, thu nhập, xây dựng cơ sở y tế, giáo dục. Nhà nước nắm
những lĩnh vực kinh tế quan trọng (ngân hàng, hầm mỏ, tài nguyên thiên
nhiên, xuất nhập khẩu); tự do hoá nền kinh tế, khuyến khích khu vực
tư nhân, thu hút vốn đầu tư, kỹ thuật viện trợ, và khuyến khích liên doanh
với nước ngoài; xúc tiến hợp tác khu vực, xây dựng ống dẫn dầu qua
cảng Bếch-ca (Becca), Ma-pu-tô (Maputo) của Mô-dăm-bích (Mozambique), phục
hồi đường sắt vận chuyển qua các nước, từng bước tăng quan hệ kinh
tế hợp tác với châu Phi; thúc đẩy hợp tác Nam-Nam.
Từ năm 2000, kinh tế Dim-ba-bu-ê rơi vào suy thoái. Tháng
4/2006 Chính phủ đưa ra “Chương trình phục hồi kinh tế” nhưng thất bại. Năm
2008, khủng hoảng kinh tế lên đến đỉnh điểm: tỷ lệ lạm phát trên 200.000% ,
tỷ lệ thất nghiệp 80%, đẩy Dim-ba-bu-ê thành một trong những nước nghèo nhất
châu Phi. Từ năm 2009, Dim-ba-bu-ê cho phép dùng các đồng ngoại tệ (Rand Nam
Phi, Pula Bốt-xoa-na và Đô la Mỹ) trong giao dịch để hạn chế lạm phát và ổn định
giá tiêu dùng. Kinh tế Dim-ba-bu-ê năm 2010 và 2011 tăng trưởng khả quan (lần lượt
ở mức 9% và 6%), nhưng tỷ lệ thất nghiệp vẫn rất cao (95%), tỷ lệ sống dưới mức
nghèo đói chiếm tới 68% dân số. Dim-ba-bu-ê cũng là quốc gia châu Phi chịu
thiệt hại nặng nề, đặc biệt về nông nghiệp, bởi hạn hán gây ra do hiện tượng En
Ni-nô (El Nino) vào năm 2016 và lũ lụt do siêu bão I-đai (Idai) năm 2019. Tính
đến 2019, tỷ lệ dân số sống ở mức cực kỳ nghèo khó vẫn chiếm khoảng 34% dân số
(khoảng 5,7 triệu người).
Các
sản phẩm xuất khẩu chính: Platinum, vàng, sắt, bông, thuốc lá, hàng may mặc;
Các
sản phẩm nhập khẩu chính: Máy móc, thiết bị vận tải, hóa chất, nhiên liệu,
thực phẩm
·
GDP (tính theo
sức mua): 40,27 tỉ USD (2019)
·
GDP bình quân đầu
người (tính theo sức mua): 2.700 USD (2019)
·
Tăng trưởng: -7,1%
(2019)
(Nguồn số liệu: IMF (imf.org))
5. Quan hệ
với Việt Nam:
a. Quan hệ chính trị:
- Ta
và Dim-ba-bu-ê lập quan hệ ngoại giao ngày 24/7/1981 và mở Đại sứ
quán ta tại Harare tháng 3/1986. Đến tháng 4/1990 ta rút Sứ quán vì
khó khăn kinh tế. Thời kỳ ta đưa quân ủng hộ CPC chống chế độ diệt chủng
Khmer đỏ, Dim-ba-bu-ê không ủng hộ ta.
-
Trao đổi đoàn: về phía bạn: Chủ tịch Phong trào giải phóng dân tộc ZANU-ZAPU
Mugabe và N’Komo (1978); Uỷ viên Bộ Chính trị ZANU-PF, Bộ trưởng Thông tin
Dim-ba-bu-ê Nathan Shamuyarira (1987); Tổng thống R.Mugabe (2001); về phía
ta: Phó Thủ tướng Huỳnh Tấn Phát dự lễ
tuyên bố độc lập Dim-ba-bu-ê (4/1980); Bộ trưởng Công nghiệp nhẹ Đặng Vũ Chư (1993);
Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm thăm Dim-ba-bu-ê (1995).
-
Các Hiệp định đã ký: Hiệp định Thương mại, Hiệp
định khung về hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá và khoa học – kỹ
thuật (2001); Thoả thuận thành lập nhóm công tác của hai Bộ Ngoại giao
(2001).
b. Quan hệ kinh tế: Kim ngạch thương mại song
phương trước đây ở mức thấp (xấp xỉ 2 triệu USD/năm). Từ 2010-2012, trao đổi thương mại
khởi sắc với mức trao đổi khoảng 12 triệu USD, năm 2013 đạt trên 17 triệu USD; năm 2017 đạt hơn 27 triệu USD; năm 2018 đạt xấp xỉ 40 triệu USD (ta nhập chủ yếu là bông,
nguyên phụ liệu thuốc lá; xuất chủ yếu linh
kiện ô tô, nhôm, sản phẩm gỗ, clanke).
6. Thông tin cơ quan đại diện ngoại giao kiêm nhiệm mỗi
nước
Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi:
Địa chỉ: 87
Brooks Street, Brooklyn, Pretoria
Mã bưu chính: 13692 Hatfield 0028, South Africa
Ðiện thoại: (27-12) 362 8119 / 362 8118
Fax: (27-12) 362 8115
Email: embassy@vietnam.co.za
Thương Vụ Việt Nam tại Nam
Phi kiêm nhiệm Dim-ba-bu-ê
Địa chỉ: 198 Silver Oak Ave., Waterkloof, Pretoria
Mã bưu chính: 0181, South
Africa
ĐT: +27 12 346 8083
Fax: +27 12 346 8507
Email: za@moit.gov.vn
Đại sứ quán Dim-ba-bu-ê tại Kuala Lumpur kiêm nhiệm Việt
Nam
Địa chỉ: 124, Jalan Sembilan,
Taman Ampang Utama, 68000 Ampang, Selangor
ĐT: +60 3
42516779 / 6782
Fax: +60 3 4252 7252
Email:zimkualalumpur@zimfa.gov.zw hoặc zhck@streamxy.com
Tháng 3/2020