BỘ NGOẠI GIAO

        ----------

TÀI LIỆU CƠ BẢN

CỘNG HÒA NAM-MI-BI-A

 1. Khái quát:

• Tên nước: Cộng hòa Nam-mi-bi-a (The Republic of Nam-mi-bi-a)

• Thủ đô: Uyn-đúc (Windhoek)

• Vị trí địa lý: Nam-mi-bi-a nằm ở phía Tây Nam châu Phi, Bắc giáp Ăng-gô-la, Nam giáp Nam Phi, Đông giáp Bốt-xoa-na, Tây giáp Đại Tây Dương.

• Diện tích: 826,000 km2

• Dân số: khoảng 2,49 triệu người (2019)

• Các bộ tộc: Da đen 87,5%, da trắng 6%, da mầu 6,5% (trong đó bộ tộc Ovambo 50%, Kavangos 9%, Heredo 7%, Damara 7%...)

• Tôn giáo: Thiên chúa giáo 80-90%, đạo cổ truyền bộ lạc 10-20%

• Ngôn ngữ: Tiếng Anh 7% (ngôn ngữ chính), tiếng Afrikaans và một số thổ ngữ khác.

• Đơn vị tiền tệ: Đô-la Nam-mi-bi-a (NAD)

• Tổng thống: Ha-ghi Ghên-gô (Hage Geingob)  (từ tháng 3/2015)

•  Bộ trưởng Ngoại giao: Nê-tum-bô Nan-di Nờ-đai-goa (Netumbo Nandi-Ndaitwa), đồng thời là Phó Thủ tướng (từ tháng 12/2012)

• Quốc khánh: 21/3/1990

2. Lịch sử

Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19, người Bồ Đào Nha, người Anh, người Đức lần lượt xâm nhập lãnh thổ Tây Nam Phi (Nam-mi-bi-a ngày nay). Năm 1883, Đức chiếm đóng và cai trị toàn bộ vùng này. Sau khi Đức bại trận trong thế chiến I, Hội Quốc liên trao cho Nam Phi quyền quản thác Tây Nam Phi. Năm 1920 Nam Phi đã biến lãnh thổ này thành thuộc địa của mình. Từ thập kỷ 60, 70, Liên hợp quốc ra nhiều Nghị quyết lên án Nam Phi, đòi Nam Phi trao trả độc lập cho Tây Nam Phi, nhưng Nam Phi vẫn tiếp tục chiếm đóng trái phép lãnh thổ này. Từ cuối thập kỷ 50, nhiều tổ chức yêu nước ở Tây Nam Phi ra đời với mục đích đấu tranh giải phóng dân tộc. Tháng 4/1960, ông Xam Nu-giô-ma thành lập Tổ chức Nhân dân Tây Nam Phi (SWAPO), phát triển nhanh chóng, được nhân dân ủng hộ mạnh mẽ và được Tổ chức Thống nhất châu Phi OUA (nay là Liên minh châu Phi AU), LHQ và Phong trào Không Liên kết công nhận. Sau khi Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích (1975) và Dim-ba-bu-ê (1980) giành độc lập, cuộc đấu tranh của nhân dân Tây Nam Phi do SWAPO lãnh đạo bước sang giai đoạn mới. Hiệp định hoà bình về Tây Nam Phi  được ký tháng 12/1988, Chính quyền Nam Phi buộc phải thực hiện NQ 435/78 của LHQ. SWAPO giành thắng lợi áp đảo trở thành Đảng cầm quyền trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên sau khi đất nước giành độc lập. Ngày 21/3/1990, Nam-mi-bi-a tuyên bố độc lập, nước Cộng hoà Nam-mi-bi-a ra đời; ông Xam Nu-giô-ma, Chủ tịch SWAPO được bầu làm Tổng thống đầu tiên.

3. Chính trị:

a. Đối nội

Thể chế Nhà nước: Cộng hoà Tổng thống. Thực hiện dân chủ, đa đảng.

Từ 1990 đến nay, Đảng cầm quyền SWAPO luôn thắng cử. Chính phủ thực hiện chính sách hoà giải dân tộc, chống nghèo đói, bất công, chú trọng phát triển kinh tế nên đã duy trì được sự ổn định chính trị – xã hội.

Nam-mi-bi-a được chia thành 14 đơn vị hành chính. Quốc hội gồm 72 nghị sĩ được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm (bắt đầu từ 12/1994) và một Hội đồng Nhà nước gồm 26 nghị sĩ được bầu gián tiếp nhiệm kỳ 6 năm (bắt đầu từ 7/1993).

Ngày 27/11/2019, Nam-mi-bi-a đã tổ chức tổng tuyển cử bầu Tổng thống và Quốc hội lần thứ 6 với kết quả Đảng cầm quyền SWAPO tiếp tục giành thắng lợi  với 65% phiếu bầu, tương đương 63/104 ghế trong Quốc hội; Phong trào Dân chủ Nhân dân giành 16,6% tương đương 16/104 ghế; Phong trào vì người dân không có đất giành 4 ghế; các đảng phái khác chia sẻ số ghế còn lại tại Quốc hội. Về chức vụ Tổng thống, ông Hage Geingob giành thắng lợi, tái đắc cử nhiệm kỳ thứ 2 với 56,3% phiếu bầu. Kết quả bầu cử lần này cho thấy sự sụt giảm uy tín và vị thế của Đảng SWAPO. Trong suốt 30 năm cầm quyền, bầu cử lần này được đánh giá gây nhiều khó khăn nhất cho SWAPO. Mặc dù vẫn giành thắng lợi chung cuộc tại bầu cử Quốc hội cũng như bầu cử Tổng thống nhưng tỷ lệ ủng hộ giảm mạnh, SWAPO đã mất quyền nắm đa số tuyệt đối (tương đương 2/3 số phiếu bầu) (tại tổng tuyển cử 11/2014, Đảng SWAPO giành được 87% số phiếu, tương đương 77/104 ghế, ông Hage Geingob cũng giành 87% số phiếu cho vị trí Tổng thống).

b. Đối ngoại:

Từ khi giành độc lập (3/1990) đến nay, Nam-mi-bi-a thực hiện đường lối đối ngoại không liên kết, đa dạng hoá quan hệ quốc tế. Coi trọng quan hệ với các nước châu Phi, đặc biệt các nước miền Nam châu Phi (SADC), chú trọng quan hệ với Mỹ, phương Tây, đẩy mạnh hợp tác với các nước châu Á trong đó có Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN.

Nam-mi-bi-a đóng góp tích cực vào việc thành lập Liên minh châu Phi (AU) vào quá trình tìm giải pháp cho các cuộc xung đột tại châu Phi. Nam-mi-bi-a là thành viên của LHQ, Phong trào KLK, AU, Cộng đồng phát triển miền Nam châu Phi (SADC), Khối Liên hiệp Anh và thành viên của các Tổ chức quốc tế IMF, WB.

4. Kinh tế:

Nam-mi-bi-a có nguồn tài nguyên thiên nhiên quí hiếm như uranium (thứ 4 thế giới), kim cương (đứng thứ 5 thế giới), đồng, kẽm. Ngành khai khoáng đóng góp chính cho kinh tế Nam-mi-bi-a (chiếm 8% GDP, 50% nguồn thu ngoại tệ), tiếp theo là ngành đánh cá, chăn nuôi gia súc, du lịch. Khoảng cách chênh lêch giàu nghèo ở Nam-mi-bi-a rất lớn. Các ngành kinh tế chủ yếu và đất đai vẫn do người da trắng thiểu số nắm giữ. Trong khi đó 65 – 70% người da đen vẫn sống trong nghèo khổ. 

Kinh tế Nam-mi-bi-a từ năm 2003 – 2008 tăng trưởng tốt nhờ tăng sản lượng đánh bắt cá và sản lượng khoáng sản (kẽm, đồng và uranium). Tuy nhiên, sau năm 2009 và đặc biệt sau giai đoạn tăng trưởng cao 2010-2016 (trung bình 5,6%), kinh tế Nam-mi-bi-a suy giảm năm thứ ba liên tiếp. Nền kinh tế bị tác động tiêu cực bởi đợt hạn hán tàn phá mùa màng, ảnh hưởng lớn tới xuất khẩu nông sản. Bên cạnh đó, giá các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như uranium và kim cương giảm mạnh; Thất nghiệp tăng cao, trong đó tỷ lệ thất nghiệp ở độ tuổi dưới 35 lên tới 50%; Khoảng cách nghèo đói và bất bình đẳng trong xã hội lớn[1]; Chính phủ do Đảng SWAPO dẫn đầu đối mặt với chỉ trích tham nhũng và rửa tiền, trong đó có ngành công nghiệp đánh cá - ngành quan trọng thứ hai của Nam-mi-bi-a sau khai khoáng[2]. Hiện nay, Nam-mi-bi-a đang tập trung triển khai Kế hoạch phát triển quốc gia trung hạn tiến tới thực hiện mục tiêu Tầm nhìn 2030, theo hướng đẩy mạnh du lịch, nông nghiệp, thủy sản, phát huy lợi thế có trên 1500km bờ biển nhằm đảm bảo an ninh lương thực, giảm phụ thuộc vào nguồn thu từ hoạt động khai thác tài nguyên, đảm bảo an ninh lương thực, quyết liệt chống tham nhũng, chú trọng dậy nghề và tạo việc làm, đặc biệt cho giới trẻ; chống sốt rét và HIV/AID; củng cố đảng SWAPO và đảm bảo ổn định xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và bất bình đẳng xã hội....

Một số chỉ số kinh tế năm 2019:

- GDP (PPP): 27,71 tỷ USD (2019)

- GDP đầu người (PPP): 11 270 USD (2019)

- Tăng trưởng GDP: -0,2% (2019)

(Nguồn: IMF (imf.org))

• Các sản phẩm xuất khẩu chính: Kim cương, đồng, vàng, kẽm, uranium, chì, gia súc, cá, loài nhuyễn thể

• Các sản phẩm nhập khẩu chính: Thực phẩm, sản phẩm hóa dầu, nhiên liệu, máy móc, thiết bị, hóa chất

- Các đối tác thương mại, đầu tư chính của Nam-mi-bi-a: Đức, Mỹ, Trung Quốc Ấn Độ, Nga. Hiện có khoảng hơn 40 ngàn người Trung Quốc đang làm ăn sinh sống tại Nam-mi-bi-a.

          5. Quan hệ với Việt Nam

a. Quan hệ chính trị:

+ Ngày lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam : 21/3/1990

+ Hai nước có quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp. Từ những năm 70, quan hệ giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Tổ chức Nhân dân Tây Nam Phi (SWAPO – Đảng cầm quyền Nam-mi-bi-a hiện nay) đã được thiết lập. Hai bên đã ủng hộ, giúp đỡ nhau trong cuộc đấu tranh giành độc lập của mỗi nước.

Phối hợp trên các diễn đàn quốc tế: Hai nước phối hợp tốt trên các diễn đàn quốc tế và trong khuôn khổ Nam-Nam.

          Trao đổi Đoàn:

+ Phía Nam-mi-bi-a: Chủ tịch SWAPO Sam Nujoma (01/1975), Bộ trưởng Ngoại giao Nam-mi-bi-a T.B. Gurirab (7/1997), Tổng thống Sam Nujoma (7/2002), Bộ trưởng Thủy sản (2003), Bộ trưởng Công Thương và Bộ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Phát triển nông thôn Nam-mi-bi-a dự Hội thảo VN - châu Phi (5/2003), Bộ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Phát triển nông thôn, Chủ nhiệm Uỷ ban Đối ngoại, Quốc phòng - An ninh, Quốc hội Nam-mi-bi-a (8/2004), Bộ trưởng Cựu chiến binh (7/2008), Bộ trưởng Nghề cá và Nguồn lợi thuỷ sản (6/2010); Bộ trưởng Ngoại giao (11/2011), Thứ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Lâm nghiệp (6/2012), Thứ trưởng Ngoại giao (12/2012); Tổng thống Nam-mi-bia thăm Việt Nam (11/2013).

+ Phía ta: Chủ tịch nước Trần Đức Lương (10/2002), Bộ trưởng Thuỷ sản Tạ Quang Ngọc (9/2006), Thứ trưởng Ngoại giao Lê Lương Minh (4/2012); Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Hồng Nam (4/2018).

b. Hợp tác thương mại: Kim ngạch hai chiều năm 2018 đạt 3,96 triệu USD, ta nhập siêu 3 triệu USD chủ yếu là gỗ, các sản phẩm gỗ, kim loại, sắt thép phế liệu. (Năm 2017, kim ngạch thương mại đạt 3 triệu USD).

Trong tiếp xúc các cấp, Bạn đề nghị ta nhập khẩu thịt gia súc (bò, dê, cừu…) của Nam-mi-bi-a; thiết lập liên doanh dệt may nhằm tận dụng hạn ngạch xuất khẩu dệt may của Nam-mi-bi-a sang thị trường Mỹ (Nam-mi-bi-a được hưởng ưu đãi của Đạo luật cơ hội và tăng trưởng châu Phi- AGOA của Mỹ, theo đó, một số mặt hàng của Nam-mi-bi-a xuất sang Mỹ sẽ không bị chịu thuế).

 c. Hợp tác Nông nghiệp: Hai nước đã triển khai dự án 3 bên về thủy sản do Tổ chức Nông Lương Thế giới (FAO) tài trợ (từ 2010-2014). Hiện nay, ta có 03 chuyên gia và 02 kỹ thuật viên thuộc viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I làm việc tại Nam-mi-bi-a (từ tháng 10/2010). Bạn đánh giá cao sự hợp tác của các chuyên gia VN và đề nghị tiếp tục xây dựng dự án hợp tác về trồng lúa  theo mô hình 3 bên với sự tài trợ của JICA, Nhật Bản tại vùng Đông Bắc Nam-mi-bi-a, nơi có nhiều sông ngòi thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Hai bên đã ký Thỏa thuận hợp tác giữa hai Bộ Nông nghiệp nhân chuyến thăm của Tổng thống bạn năm 2013.

 d. Hợp tác Giáo dục – Đào tạo: Bạn mong muốn Việt Nam giúp cải thiện chất lượng giáo dục, mở rộng các lĩnh vực đào tạo và xem xét cấp học bổng cho sinh viên Nông nghiệp, đào tạo nghề của Nam-mi-bi-a sang học tại Việt Nam.

e. Các Hiệp định đã ký: Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học kỹ thuật, Hiệp định Thương mại và Hiệp định Khuyến khích và bảo hộ đầu tư, Nghị định thư hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao; Hiệp định hợp tác ba bên Việt Nam – Nam-mi-bi-a – FAO; Thỏa thuận về hợp tác trong lĩnh vực ngoại giao và nông nghiệp;

Hai bên đã ký Hiệp định Miễn thị thực cho Hộ chiếu Ngoại giao và Công vụ ngày 19/11/2013. Ngày 15/7/2014, Việt Nam đã phê duyệt Hiệp định và thông báo cho phía Nam-mi-bi-a, hiện đang chờ phía Nam-mi-bi-a khẳng định hoàn tất thủ tục pháp lý nội bộ để Hiệp định có hiệu lực.

6. Cơ quan đại diện ngoại giao tại mỗi nước:

Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi kiêm nhiệm Nam-mi-bi-a

Địa chỉ: 87 Brooks Street, Brooklyn, Pretoria

Mã bưu chính: 13692 Hatfield 0028, South Africa

ÐT: +27 12 362 8119 /8

Fax: +27 12 362 8115

Email: embassy@vietnam.co.za

Thương Vụ Việt Nam tại Nam Phi kiêm nhiệm Nam-mi-bi-a

Địa chỉ: 198 Silver Oak Ave., Waterkloof, Pretoria

Mã bưu chính: 0181, South Africa

ĐT: +27 12 346 8083

Fax: +27 12 346 8507

Email: za@moit.gov.vn

Đại sứ quán Nam-mi-bi-a tại Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam

Địa chỉ: 2-9-2 Ta Yuan Diplomatic Office Building No. 14 Liangmahe Nan Lu, Chaoyang District.

Bộ phận Lãnh sự

ĐT: +86 10 65324810/11

Fax: +86 10 65324549

Email: beijing@mirco.gov.na

Bộ phận Kinh tế/Thương mại/Đầu tư

ĐT: +86 10 65324810/11

Fax: +86 10 65324549

Email: gaosebf@yahoo.com