BỘ NGOẠI GIAO

Vụ Trung Đông - Châu Phi

                   ------

TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ NƯỚC CỘNG HÒA LIÊN BANG NI-GIÊ-RI-A

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

1. Khái quát:

   - Tên nước: Cộng hòa Liên bang Ni-giê-ri-a (Federal Republic of Nigeria)

   - Thủ đô: A-bu-gia (Abuja)

   - Vị trí địa lý: Tây Phi, Tây giáp Bê-nanh, Đông giáp Sát và Ca-mơ-run , Bắc giáp  Ni-giê, Nam giáp vịnh Ghi-nê.

   - Diện tích: 923.768 km²

   - Dân số: 188,7 triệu người (2018)

   - Ngôn ngữ chính thức: Tiếng Anh

   - Đơn vị tiền tệ: Nairas (NGN)

   - Tôn giáo: 50% dân số theo đạo Hồi, 40% đạo Thiên chúa và 10% đạo cổ truyền

   - Quốc khánh: 1/10/1960

   - Tổng thống: Mu-ha-ma-đu Bu-ha-ri (Muhammadu Buhari, từ 5/2015)

   - Bộ trưởng Ngoại giao: Giép-phờ-ri Ô-ni-ê-a-ma (Geoffrey Onyeama, từ 11/2015).

2. Lịch sử:

   - Năm 1849, đế quốc Anh xâm chiếm Ni-giê-ri-a và đến năm 1914 đặt toàn bộ lãnh thổ Ni-giê-ri-a  dưới sự cai trị chung của toàn quyền Anh. Từ năm 1920, nhất là sau chiến tranh thế giới II, phong trào đấu tranh đòi độc lập của nhân dân Ni-giê-ri-a nổi lên mạnh mẽ khiến Anh buộc phải cho phép Ni-giê-ri-a tự trị.

   - Ngày 1/10/1960, Ni-giê-ri-a dành được độc lập. Ngày 1/10/1963, Ni-giê-ri-a tuyên bố tên là nước Cộng hoà Liên bang Ni-giê-ri-a, thuộc Khối liên hiệp Anh.

3. Chính trị-an ninh:

1. Nội trị

   - Ni-giê-ri-a theo chế độ đa đảng, có Quốc hội lưỡng viện. Tổng thống đồng thời là người đứng đầu chính phủ và Tổng tư lệnh quân đội vũ trang. Cả nước chia làm 36 bang và 1 đặc khu thủ đô.

   - Đảng chính trị lớn gồm: Đảng Dân chủ nhân dân (PDP), Đảng Liên minh tiến bộ (All Progressives Congress), Đảng Hòa hợp (ACC, Accord Party).

   - Sau khi độc lập, Ni-giê-ri-a xảy ra một loạt các cuộc đảo chính do giới quân sự nắm quyền. Tháng 12/1998, Ni-giê-ri-a tiến hành bầu cử chính quyền dân sự đầu tiên, Đảng Dân chủ nhân dân (PDP) của ông Olusegun Obasanjo giành thắng lợi. Năm 1999, Hiến pháp mới được thông qua. Ngày 27/2/1999 Ni-giê-ri-a tổ chức tổng tuyển cử bầu Tổng thống theo chế độ dân chủ đa đảng; Ông Olugegun Obasanjo trúng cử Tổng thống và tái đắc cử năm 4/2003.

   - Tháng 5/2007, ông Umaru Yar’ Adua, thuộc đảng PDP trúng cử Tổng thống, tuy nhiên ông đã phải tạm nghỉ tháng 11/2009 vì lí do sức khỏe và mất tháng 5/2010. Phó Tổng thống Jonathan tạm thời nắm quyền, được cử làm Quyền Tổng thống từ tháng 5/2010 và trở thành Tổng thống sau cuộc bầu cử tháng 4/2011 với tỷ lệ phiếu bầu 58,9% và Đảng PDP chiếm đa số ở hai viện Quốc hội.

   - Tại cuộc bầu cử Quốc hội và Tổng thống tháng 3/2015, Ông Muhammadu Buhari của Đảng Liên minh tiến bộ (APC) đối lập với Đảng PDP đã giành chiến thắng với tỷ lệ phiếu bầu 53,95% và nhậm chức vào ngày 29/5/2015 cho đến nay.

   - Tháng 7/2017, 4 nhóm dân tộc lớn tại Ni-giê-ri-a (Hau-xa, Phu-la-ni, I-ô-ru-ba, Ích-bô) tuyên bố muốn ly khai khỏi Ni-giê-ri-a và thành lập các Nhà nước riêng, liên tục triển khai các hoạt động tuần hành đòi ly khai, phản đối Chính phủ khiến tình hình miền Đông Nam Ni-giê-ri-a trở nên phức tạp, khó kiểm soát. Chính phủ Ni-giê-ri-a đã phải tiến hành hiệp thương để tìm kiếm giải pháp hòa bình ổn định cho Ni-giê-ri-a.

   - Khủng bố Boko Haram: Từ năm 2010, tình hình an ninh tại Ni-giê-ri-a diễn biến phức tạp với hàng loạt các vụ tấn công vũ trang, bắt cóc con tin của nhóm Hồi giáo cực đoan Boko Haram nhằm vào lực lượng quân đội, cảnh sát và dân thường khiến ít nhất 20 nghìn người thiệt mạng (tính đến 2015), đồng thời mở rộng hoạt động sang lãnh thổ các nước láng giềng là Ca-mơ-run, Ni-giê và Sát. Tháng 3/2015, Thủ lĩnh Boko Haram tuyên bố trung thành với Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và được tổ chức cực đoan này chấp nhận như một nỗ lực mở rộng Nhà nước Hồi giáo tại khu vực Tây Phi. 

   Từ khi lên cầm quyền, Tổng thống M. Buhari đã đẩy mạnh chiến dịch chống Boko Haram. Tháng 1/2015, Hội nghị cấp cao Liên minh châu Phi (AU) lần thứ 24 chính thức ủng hộ sáng kiến của các quốc gia vùng hồ Sát (Ni-giê-ri-a, Ni-giê, Ca-mơ-run, Sát và Bê-nanh) về việc triển khai một lực lượng đa quốc gia với khoảng 8.700 binh sỹ chống Boko Haram, tuyên bố sẽ đệ trình dự thảo một nghị quyết lên HĐBA/LHQ để thuyết phục LHQ tài trợ và cho phép lực lượng này triển khai trong lãnh thổ Ni-giê-ri-a. Tại HNTĐ AU lần thứ 26 tháng 2/2016, các nhà tài trợ quốc tế như EU, Anh, Thụy Sỹ, Cộng đồng các quốc gia khu vực Sahel và Ni-giê-ri-a  đã cam kết 250 triệu USD tài trợ cho cuộc chiến chống Boko Haram. 

   - Dịch bệnh Ebola: Ni-giê-ri-a cũng là một trong 5 nước châu Phi trong vùng dịch Ebola. Các ca nhiễm Ebola tại Ni-giê-ri-a chủ yếu là thứ phát (lây nhiễm từ nước khác) nên nhanh chóng được khống chế. Hiện dịch Ebola hoàn toàn chấm dứt ở Ni-giê-ri-a.  

2. Đối ngoại:

- Ni-giê-ri-a là nước lớn ở khu vực, theo đường lối đối ngoại rộng mở, tham gia tích cực vào các sáng kiến và nỗ lực giải quyết xung đột, gìn giữ hoà bình, hợp tác phát triển kinh tế ở khu vực Tây Phi nói riêng và châu Phi nói chung. Các nước lớn như Mỹ, Nhật, EU và Trung Quốc đều rất quan tâm đến tăng cường quan hệ với Ni-giê-ri-a.

- Tháng 8/2008, sau gần 30 năm tranh chấp, Ni-giê-ri-a đã trao bán đảo Bakassi cho Ca-mơ-run theo Hiệp định hoà bình ký kết giữa hai nước tại New York năm 2006 dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc.

- Ni-giê-ri-a là thành viên và có vai trò quan trọng trong nhiều tổ chức khu vực và quốc tế: LHQ, Phong trào Không liên kết, Tổ chức các nước Hồi giáo, IMF, AUECOWAS, NEPAD, OPEC… Ni-giê-ri-a giữ chức Uỷ viên không thường trực HĐBA/LHQ lần thứ 4, nhiệm kỳ 2014-2015.

1. Kinh tế:

   - Ni-giê-ri-a đã tiến hành cơ cấu lại cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế (4/2014) và chính thức vượt Nam Phi, trở thành nền kinh tế lớn nhất châu Phi từ 2014 (tính theo GDP thực tế). Ni-giê-ri-a có trữ lượng dầu khí lớn nhất châu Phi Nam Sahara (34 tỷ thùng và 2000 tỷ m³ khí đốt tự nhiên) do vậy ngành dầu khí là ngành mũi nhọn của Ni-giê-ri-a, đóng góp tới 95% nguồn thu ngoại hối và phần lớn doanh thu của chính phủ. Các khoảng sản khác gồm có thiếc, quặng sắt, than đá, đá vôi, chì, kẽm, vàng.

   - Ni-giê-ri-a giàu tiềm năng phát triển nông nghiệp. Các sản phẩm nông nghiệp chính gồm có: ca cao, đậu phộng, cọ dừa, ngũ cốc, gạo, cao lương, hạt kê, đậu nành, sắn, cao su và khoai lang.

   - Các ngành công nghiệp chính của Ni-giê-ri-a gồm có: chế biến sản phẩm nông nghiệp và khoáng sản, dệt may, vật liệu xây dựng, da giày, hóa chất, phân bón và thiếc. Ni-giê-ri-a là địa điểm trung chuyển hàng hóa quan trọng của khu vực Tây Phi với 4 cảng lớn: Lagos, Warri, Port Harcourt và Calabar.

   - Nhờ chính sách đa dạng hoá nền kinh tế thông qua đầu tư phát triển nông nghiệp, viễn thông và dịch vụ, kinh tế Ni-giê-ri-a những năm gần đây phát triển khá năng động. Tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 6-8%/năm (trước khi cơ cấu lại dữ liệu thống kê). Từ năm 2015 kinh tế Ni-giê-ri-a gặp nhiều khó khăn do giá dầu thấp và  nền kinh tế phụ thuộc lớn vào khai thác dầu.

   Một số thông tin kinh tế cơ bản (2018):

   - GDP thực tế (ngang giá sức mua): 1.118 tỉ USD

   - GDP đầu người (tính theo sức mua): 5.929 USD (tuy nhiên chênh lệch giàu nghèo lớn, 62% dân số sống dưới mức nghèo khổ)

   - Tăng trưởng GDP: 0,8%

2. Quan hệ Việt Nam-Ni-giê-ri-a :

   a. Quan hệ chính trị: Việt Nam và Ni-giê-ri-a thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 25/5/1976. Ni-giê-ri-a mở Đại sứ quán tại Hà Nội tháng 7/2007. Ta mở Đại sứ quán tại Abuja tháng 4/2008. Ni-giê-ri-a ủng hộ ta ứng cử vào Hội đồng nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2014-2016, Hội đồng  chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2015-2019,  Hội đồng Kinh tế Xã hội LHQ (ECOSOC) nhiệm kỳ 2016-2018 và Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ 2020-2021.

   - Trao đổi đoàn: Bạn: Tổng thống Ni-giê-ri-a Olusegun Obasanjo (2005), Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Ni-giê-ri-a (2005), Bộ trưởng Công thương Ni-giê-ri-a (2009), Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp (2010), Quốc vụ khanh Bộ Thương mại và Đầu tư (2011). Ta: Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Dũng (2006), Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát–Đặc phái viên Chủ tịch nước (2010), Thứ trưởng Bộ Công Thương (2011).

   - Các hiệp định đã ký: Hiệp định thương mại (2001), Hiệp định hợp tác Kinh tế, Thương mại, Văn hóa, Khoa học và Công nghệ (2005).

1. Quan hệ kinh tế:

   Quan hệ hai nước phát triển tích cực từ sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Olusegun Obasanjo (2005). Ni-giê-ri-a mong muốn thúc đẩy quan hệ với Việt Nam trong các lĩnh vực nông nghiệp, thương mại, may mặc, giáo dục… Hai lĩnh vực trọng tâm hợp tác là thương mại và giáo dục. Bạn đang mong ta có chuyến thăm đáp từ của LĐCC tới Ni-giê-ri-a.

• Thương mại: Kim ngạch thương mại song phương của Việt Nam và Ni-giê-ri-a năm 2018 đạt 456,2 triệu USD, trong đó ta xuất khẩu hơn 117,7 triệu USD, chủ yếu là tàu thuyền các loại, máy móc thiết bị, sản phẩm dệt may, sản phẩm sắt thép,... và nhập khẩu 338,5 triệu USD, chủ yếu là hạt điều, gỗ và sản phẩm gỗ.

• Đầu tư: tháng 3/2013: Tập đoàn Đào gia VTV của Việt Nam ký thoả thuận nhận bàn giao từ Chính quyền bang Enugu nhà máy bột mỳ Sunrise công suất 200 tấn/ngày để phục hồi và vận hành trong thời gian 35 năm trên cơ sở hợp đồng hợp tác kinh doanh. Đầu năm 2017, Tập đoàn Viễn thông Quân Đội Viettel triển khai nghiên cứu khả thi để thâm nhập thị trường Nigeria.

• Nông nghiệp: Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ thuộc Bộ KHCN cùng với một số viện nghiên cứu, trường đại học về nông nghiệp của Việt Nam đã ký MOU với Ni-giê-ri-a về hợp tác chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp (chuyển giao công nghệ sản xuất và trao đổi chuyên gia về giống cá, lúa, nấm) (4/2011). Tháng 6/2011, 4 chuyên gia nông nghiệp Việt Nam (thuỷ sản, nấm, lúa, cây ăn quả) đã có chuyến đi tham quan khảo sát Ni-giê-ri-a, Bê-nanh trong khuôn khổ giai đoạn 1 của MOU nói trên. Năm 2013, đoàn đại biểu bang Kogi sang tham quan mô hình và học hỏi kinh nghiệm trồng lúa tại đồng bằng sông Cửu Long. Viện cây lương thực miền Bắc cũng đã từng dự kiến triển khai một số dự án tư vấn và đào tạo về trồng lúa cho bang Benue, bang Ebonye và một vài bang khác của Ni-giê-ri-a.

1. Các lĩnh vực khác

• Giáo dục: Ni-giê-ri-a mong muốn cử giáo viên tình nguyện sang dạy tiếng Anh tại Việt Nam theo khuôn khổ của TAC (một hoạt động tình nguyện mà Ni-giê-ri-a thường triển khai với các quốc gia đang phát triển khu vực châu Phi và Caribe). Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á bạn triển khai hoạt động hợp tác này. Việt Nam đã đào tạo 186 sinh viên Ni-giê-ri-a tốt nghiệp khoa Hàng hải và đóng tàu, Cao đẳng Bách Khoa Hải Phòng.

• Quốc phòng: Ni-giê-ri-a cử 03 đoàn học viên quốc phòng sang trao đổi, học tập kinh nghiệm với phía Việt Nam vào các năm 2006, 5/2012 và 5/2016.

• Hiện nay có cộng đồng khoảng 1000 người Ni-giê-ri-a sinh sống và làm việc tại Việt Nam, chủ yếu khu vực phía Nam.

1. Thông tin CQĐD

   ĐSQ Việt Nam tại Ni-giê-ri-a

   Số 9, đường River Niger, quận Maitama, Abuja, Nigeria

   ĐT: +234 9 8703678

   Fax: +234 9 8703679

   Email: vnemb.ng@mofa.gov.vn; hoặc dsqvnnigeria@yahoo.com     

   ĐSQ Ni-giê-ri-a  tại Việt Nam

   Số 44/1 phố Vạn Bảo

   Khu Ngoại giao đoàn Vạn Phúc, Hà Nội, Việt Nam

   ĐT: 04.37263610/37263611

    

   Tháng 4/2019