Bước vào năm 2010, thế giới tiếp tục chứng kiến xu thế nổi trội là hòa bình, hợp tác và phát triển. Các nước đều coi trọng hợp tác, liên kết và phối hợp trong các cơ chế đa phương quốc tế và khu vực để đối phó với các thách thức kinh tế và nhiều vấn đề toàn cầu cấp bách. Khu vực Đông Á tiếp tục là điểm sáng về phục hồi của kinh tế thế giới, tạo thành động lực phục hồi toàn cầu.  Đây là môi trường khá thuận lợi, tạo ra những cơ hội cho hợp tác và phát triển cho các nước, trong đó có Việt Nam.

    Bên cạnh đó, ở nhiều khu vực, vẫn xảy ra những diễn biến phức tạp xuất phát từ tranh chấp lãnh thổ, tài nguyên, khủng bố; quan hệ giữa các nước lớn còn gặp ít nhiều trắc trở. Đà phục hồi kinh tế thế giới gặp phải những thách thức từ vấn đề nợ công, thất nghiệp, lạm phát.... Nhân loại cũng đang phải đối mặt với biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh. Tại Châu Á - Thái Bình Dương nổi lên những diễn biến mới trong vấn đề Biển Đông, bán đảo Triều Tiên, quan hệ Trung - Nhật...

    Trong bối cảnh đó, công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước đã được triển khai một cách chủ động, toàn diện và hiệu quả, nắm bắt cơ hội, hóa giải thách thức, mang lại những kết quả quan trọng. Đối ngoại đã góp phần giữ vững môi trường hòa bình, tranh thủ các điều kiện quốc tế thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh quốc gia, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nâng cao vị thế của Việt Nam ở khu vực và trên thế giới.

    Kết quả nổi bật hàng đầu là Việt Nam đã đảm nhiệm thành công cương vị Chủ tịch ASEAN 2010. Với chủ đề "Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ Tầm nhìn tới Hành động", Việt Nam đã chủ trì tổ chức thành công các Hội nghị cấp cao ASEAN 16 và 17, Đại hội đồng Liên nghị viện ASEAN (AIPA 31), các hội nghị bộ trưởng ngoại giao, bộ trưởng quốc phòng và các hoạt động liên quan. Phát huy vai trò chủ động và trách nhiệm của Chủ tịch ASEAN, chúng ta đã có nhiều đóng góp quan trọng thúc đẩy xây dựng Cộng đồng, kết nối ASEAN, mở rộng và làm sâu sắc quan hệ với các nước đối tác và khẳng định vai trò trung tâm của Hiệp hội trong các cấu trúc  khu vực . ASEAN đã thúc đẩy xử lý tốt nhiều vấn đề, trong đó có việc thực hiện Tuyên bố về ứng xử các bên trên Biển Đông (DOC), vừa bảo đảm được các nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội, vừa đáp ứng được nguyện vọng chung của các nước là bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh và tự do hàng hải trên biển, tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 và DOC. Ngoại giao đa phương năm qua cũng đã đóng góp tích cực vào việc giải quyết các vấn đề toàn cầu như an ninh hạt nhân và giải trừ vũ khí hạt nhân, phòng chống tội phạm, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững tại các diễn đàn quốc tế khác như Liên Hợp quốc, APEC và ASEM.

Ngoại giao chính trị song phương đạt được nhiều kết quả cụ thể, thiết thực, góp phần đưa quan hệ giữa Việt Nam với các nước đi vào chiều sâu. Quan hệ với các nước láng giềng, khu vực được củng cố và tăng cường, ta thúc đẩy việc xây dựng một đường biên giới hòa bình, hữu nghị và ổn định với các nước. Việt Nam và Trung Quốc đã tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi và thiết thực trong khuôn khổ “Năm hữu nghị Việt – Trung 2010”. Quan hệ hợp tác hữu nghị giữa Việt Nam với Lào, Campuchia và các nước khu vực Đông Nam Á cũng được chú trọng thúc đẩy.

Với các nước lớn và các trung tâm kinh tế lớn, thông qua trao đổi các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao với lãnh đạo Nga, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Ôt-xtrây-lia, ta hướng tới phát triển quan hệ theo hướng hữu nghị, tích cực, xây dựng, hợp tác nhiều mặt trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Ta và các đối tác đã bắt tay vào triển khai các dự án lớn như Khu công nghệ cao Hòa Lạc, nhà máy điện hạt nhân, khai thác đất hiếm, khai thác dầu khí, hợp tác kỹ thuật quân sự... Ta và EU đã ký tắt và đang chuẩn bị ký chính thức Hiệp định đối tác và hợp tác toàn diện (PCA) nhằm tạo  khuôn khổ hợp tác mới Việt Nam – EU. Trong năm 2010, Việt Nam và Anh đã ký Tuyên bố chung chính thức thiết lập quan hệ đối tác chiến lược.

Với các nước bạn bè truyền thống, các đối tác tiềm năng, chúng ta tiếp tục quan tâm thúc đẩy tình hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện với Cu-ba nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Ta đã tổ chức thành công Hội thảo quốc tế Việt Nam – châu Phi lần thứ 2, thúc đẩy hợp tác với Châu Phi trong những lĩnh vực mà ta có thế mạnh như nông lâm nghiệp, thủy sản, kinh nghiệm phát triển.

Ngoại giao kinh tế được đẩy mạnh với việc lồng ghép các nội dung kinh tế thực chất vào các chuyến thăm cấp cao của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước; tổ chức thành công Diễn đàn Kinh tế Đông Á, các Hội nghị Bộ trưởng Mê-công – Mỹ và Mê-công – Nhật; tham gia và đóng góp tích cực vào hội nghị thượng đỉnh G-20. Tại Hội nghị tư vấn các nhà tài trợ (CG) tháng 12/2010, cộng đồng các nhà tài trợ quốc tế tiếp tục thể hiện niềm tin đối với Việt Nam thông qua tổng cam kết viện trợ phát triển và viện trợ không hoàn lại lên tới 7,88 tỷ USD. Trong năm qua, Việt Nam đã có quyết định chính thức tham gia quá trình đàm phán về Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) và chuẩn bị khởi động đàm phán FTA với EU. Ta cũng chú trọng tới việc giải quyết các tranh chấp thương mại với các đối tác . Đặc biệt, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị về tăng cường Ngoại giao kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp triển khai mạnh mẽ và thuận lợi các hoạt động ngoại giao kinh tế trong thời gian tới.

Ngoại giao Văn hóa, công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại đã tranh thủ các sự kiện văn hóa lớn để tăng cường quảng bá văn hóa, du lịch và giới thiệu hình ảnh đất nước với trọng tâm là năm Chủ tịch ASEAN và Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội. Ngoại giao đã phối hợp vận động thành công UNESCO công nhận nhiều di tích vật thể và di sản phi vật thể của ta . Việc ban hành Quy chế quản lý Nhà nước về thông tin đối ngoại  sẽ tạo điều kiện đẩy mạnh quảng bá hình ảnh quốc gia, thông tin về chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước ra thế giới và thông tin về thế giới vào Việt Nam.

Công tác về người Việt Nam ở nước ngoài và bảo hộ công dân tập trung  tổng kết 6 năm triển khai Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị, rà soát những vướng mắc và đề xuất các biện pháp tháo gỡ khó khăn. Ta đã gắn kết công tác vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài với việc kỷ niệm các sự kiện trọng đại của đất nước nhằm giúp cộng đồng giữ gìn bản sắc văn hóa Việt Nam; hoàn thiện cơ chế phối hợp về công tác người Việt. Ta thường xuyên chú trọng công tác bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của công dân, pháp nhân Việt Nam, tăng cường công tác tìm kiếm cứu nạn trên biển.

Công tác đấu tranh trong lĩnh vực dân chủ, nhân quyền, tôn giáo được triển khai chủ động, hiệu quả. Ta duy trì tốt các kênh đối thoại với nhiều nước và tổ chức quốc tế, thường xuyên cung cấp thông tin về thành tựu của ta trong lĩnh vực này, qua đó đề cao thiện chí, sự cởi mở của Việt Nam; tích cực đóng góp cho hoạt động của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc và Uỷ ban liên chính phủ về nhân quyền của ASEAN . Ta cũng kiên quyết đấu tranh kịp thời với các âm mưu và hoạt động kích động, vu cáo, lợi dụng vấn đề nhân quyền để chống phá Việt Nam.

Trong việc triển khai công tác đối ngoại năm 2010, chúng ta đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của ngoại giao toàn diện với sự tham gia tích cực, chủ động, hiệu quả và thiết thực của các kênh đối ngoại của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, quốc phòng - an ninh, các Bộ, ngành, địa phương cũng như các đoàn thể quần chúng. Có thể nói, các sự kiện đối ngoại quan trọng của đất nước trong năm qua đều có sự hiện diện của ngoại giao nhân dân. Các tổ chức hòa bình và hữu nghị Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò "chủ động, linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả", góp phần qua việc làm cho bạn bè quốc tế hiểu, chia sẻ và ủng hộ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam trong tình hình mới, đóng góp quan trọng vào thành tựu đối ngoại chung của đất nước.

                    *
                      *     *

Những thành tựu trên mọi lĩnh vực trong năm qua đã tiếp tục góp phần tạo cho đất nước thế và lực, sức mạnh tổng hợp lớn hơn trước, để Việt Nam bước vào năm 2011 với một vị thế mới.  Trước bối cảnh tình hình thế giới và khu vực dự kiến sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, chúng ta cần chủ động, linh hoạt, đối phó hiệu quả với các thách thức, đồng thời tranh thủ tối đa những thuận lợi xuất phát từ xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới, từ đà phục hồi kinh tế toàn cầu, từ sự năng động của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương... nhằm tạo dựng cho nước ta một thế đứng vững chắc hơn nữa về đối ngoại, góp phần phục vụ cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.   

Trong bối cảnh đó, nhiệm vụ cơ bản của công tác đối ngoại trong năm tới tiếp tục phục vụ mục tiêu lớn là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo những điều kiện quốc tế thuận lợi nhất để phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; chủ động xây dựng những định hướng chiến lược về đối ngoại nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 – 2020.  Cụ thể là:

- Tiếp tục mở rộng quan hệ đối ngoại, đưa quan hệ với các đối tác, nhất là các nước láng giềng, khu vực, các nước lớn và đối tác tiềm năng, bạn bè truyền thống, đi vào chiều sâu, ổn định và bền vững hơn.

- Xây dựng các định hướng trung hạn và dài hạn cho ngoại giao đa phương theo hướng phát huy những kết quả đã đạt được năm ASEAN 2010, nhằm đảm bảo lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế quốc tế trên tinh thần "Việt Nam là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế", tận dụng các cơ chế đa phương để tăng cường các mối quan hệ song phương với các đối tác quan trọng.

- Xây dựng chiến lược tổng thể về hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia chủ động, tích cực vào các cơ chế hợp tác kinh tế khu vực và liên khu vực; mở rộng đầu tư, thị trường xuất khẩu, lao động, du lịch; củng cố các cơ chế chỉ đạo và triển khai các thỏa thuận quốc tế; vận động các nước công nhận quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam và phối hợp đấu tranh bảo vệ lợi ích chính đáng của Việt Nam trong các vụ tranh chấp thương mại.

- Hoàn thiện và triển khai Chiến lược Ngoại giao Văn hóa đến năm 2020. Đề xuất và hoàn thiện các chủ trương, chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài.  Kiên quyết đấu tranh, đẩy lùi âm mưu và các hoạt động chống phá của các lực lượng phản động. Làm tốt hơn nữa công tác nghiên cứu, tham mưu, dự báo chiến lược, bám sát các diễn biến mới của tình hình thế giới và khu vực, kịp thời phát hiện và xử lý những vấn đề nảy sinh có thể tác động không thuận đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của đất nước ta.

 Trước thềm Năm mới 2011, chúng ta nhìn về phía trước với niềm lạc quan, đồng thời  ý thức sâu sắc rằng nhiệm vụ đối ngoại sẽ hết sức nặng nề. Thành công chỉ có thể có được nếu mọi người chiến sĩ trong mặt trận đối ngoại cùng góp sức để triển khai một nền ngoại giao toàn diện trên cơ sở huy động tối đa sức mạnh của các kênh đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, kết hợp hài hòa các trụ cột công tác đối ngoại nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại của Đại hội XI Đảng Cộng sản Việt Nam và các mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong những năm tới./.