Phóng viên (PV): Xin Thứ trưởng cho biết vài nét về chủ đề và những nội dung chính của Hội nghị cấp cao ASEAN-18 lần này?

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao (TTTTBNG) Phạm Bình Minh: Chủ đề của Hội nghị cấp cao ASEAN-18 (HNCC ASEAN-18), Hội nghị cấp cao đầu tiên trong năm Chủ tịch ASEAN của In-đô-nê-xi-a, và cũng là chủ đề xuyên suốt năm Chủ tịch 2011 là 'Cộng đồng ASEAN trong cộng đồng các quốc gia toàn cầu'. 

Chủ đề này phản ánh những bước phát triển mạnh mẽ của ASEAN thời gian qua và hướng phát triển sắp tới của Hiệp hội. Sau 43 năm thành lập, ASEAN đã chứng tỏ là một trong những tổ chức khu vực thành công, phát triển năng động, duy trì quan hệ với tất cả các nước và tổ chức khu vực lớn trên thế giới. Hiệp hội đã chuyển sang giai đoạn phát triển mới, hoạt động trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN với lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015.

Những thành công của ASEAN thời gian qua, nhất là những kết quả hợp tác cụ thể mà ASEAN đạt được trong năm 2010 đã góp phần thật sự thúc đẩy liên kết ASEAN, tạo đà mạnh mẽ để ASEAN tăng cường quan hệ với các đối tác và nâng cao vai trò tại khu vực. Vai trò quốc tế của Hiệp hội đã được nâng lên đáng kể. Những thành công thời gian qua là nền tảng để ASEAN xác định và phấn đấu cho mục tiêu tiếp theo là nâng cao vai trò và tiếng nói của Hiệp hội trên thế giới, nhất là trong việc tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Tại Hội nghị cấp cao lần này, các nhà lãnh đạo các nước ASEAN đã dành thời gian thảo luận các biện pháp nhằm phát huy hơn nữa vai trò quốc tế của ASEAN, cùng với dành ưu tiên cao nhất cho việc xây dựng Cộng đồng ASEAN, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực và duy trì môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Các nhà lãnh đạo các nước ASEAN cũng đã trao đổi và phối hợp xây dựng lập trường về một số vấn đề quốc tế và khu vực mà các nước cùng quan tâm.  

 PV: Xin Thứ trưởng cho biết những kết quả chính của Hội nghị cấp cao ASEAN-18?

 TTTTBNG Phạm Bình Minh: Sau hai ngày làm việc, HNCC ASEAN -18 đã thành công tốt đẹp, đề ra những phương hướng và biện pháp thiết thực nhằm thúc đẩy việc xây dựng Cộng đồng, làm sâu sắc hơn quan hệ đối ngoại và củng cố vai trò trung tâm của Hiệp hội trong các cơ chế hợp tác khu vực và nâng cao vị thế và vai trò quốc tế của ASEAN. Những kết quả chính của Hội nghị cấp cao lần này là:

1- Về xây dựng Cộng đồng ASEAN, các nhà lãnh đạo các nước ASEAN  nhất trí cần phát huy thành quả ASEAN đã đạt được trong năm 2010, đẩy mạnh triển khai Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. Các nhà lãnh đạo ASEAN nhất trí cần tiếp tục phát huy hiệu quả các cơ chế, công cụ, diễn đàn hiện có vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Ðông-Nam Á (TAC), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Ðông (DOC), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+),... Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh cần nỗ lực thực hiện đúng tiến độ các cam kết kinh tế nội khối và với các đối tác bên ngoài  nhất là về thương mại, dịch vụ, đầu tư, hải quan; chú trọng thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên, thực hiện hiệu quả Kế hoạch công tác của Sáng kiến liên kết ASEAN (IAI); ưu tiên sớm triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN và có kế hoạch huy động nguồn lực. Bên cạnh đó, các nhà lãnh đạo nhất trí phối hợp đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá về ASEAN, huy động sự tham gia đóng góp của người dân vào tiến trình xây dựng Cộng đồng.

2- Về  quan hệ đối ngoại và  vai trò trung tâm của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí tiếp tục đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ của ASEAN với các đối tác bên ngoài thông qua các cơ chế ASEAN+1, ASEAN+3, ARF, EAS..., đồng thời củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong các cơ chế hợp tác khu vực.

3- Các nhà lãnh đạo  nhất trí cần nâng cao vai trò và vị thế quốc tế của ASEAN theo các phương thức và khả năng phù hợp. Theo đó, ASEAN sẽ tăng cường tham vấn, phối hợp lập trường và hành động tại các diễn đàn đa phương; sẵn  sàng tham gia hợp tác quốc tế ứng phó với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh an toàn hàng hải, an toàn hạt nhân...

4- Các nhà lãnh đạo cũng dành thời gian trao đổi về tình hình quốc tế và khu vực cùng quan tâm; đạt được nhận thức chung về nhiều vấn đề liên quan đến hòa bình, ổn định ở khu vực. ASEAN khẳng định lại DOC là văn kiện có ý nghĩa rất quan trọng, được ký giữa ASEAN và Trung Quốc, thể hiện cam kết chung của hai phía vì hòa bình, ổn định, hợp tác xây dựng lòng tin ở Biển Ðông, ASEAN cần phối hợp chặt và tiếp tục đối thoại với Trung Quốc để thực hiện đầy đủ Tuyên bố này. ASEAN mong muốn hai nước Thái-lan và Cam-pu-chia giải quyết hòa bình các tranh chấp, trên tinh thần hữu nghị ASEAN; ủng hộ Mi-an-ma đảm nhiệm chức Chủ tịch ASEAN vào năm 2014.

Kết thúc Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua Tuyên bố ý tưởng tiến tới Tuyên bố chung về Cộng đồng ASEAN trong cộng đồng các quốc gia toàn cầu tại Hội nghị cấp cao ASEAN-19 vào tháng 11-2011, Tuyên bố chung về việc thành lập Viện ASEAN vì hòa bình và hòa giải và Tuyên bố chung về tăng cường hợp tác chống buôn bán người ở Ðông - Nam Á. Theo thông lệ, chủ nhà In-đô-nê-xi-a ra Tuyên bố của Chủ tịch HNCC ASEAN-18 về các kết quả chính của Hội nghị.

Nhân dịp HNCC ASEAN-18, các nhà lãnh đạo ASEAN  cũng đã có các cuộc gặp đại diện Ðại hội đồng Liên minh nghị viện ASEAN (AIPA), gặp không chính thức đại diện thanh niên và các tổ chức quần chúng các nước ASEAN nhằm tăng cường sự đóng góp xây dựng của các tổ chức này vào việc xây dựng Cộng đồng ASEAN.

PV: Xin Thứ trưởng cho biết về sự tham gia và đóng góp  của Việt Nam vào sự thành công của Hội nghị cấp cao lần này?

TTTTBNG Phạm Bình Minh: Ðoàn Việt Nam do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dẫn đầu tham dự Hội nghị với phương châm chủ động, tích cực, trách nhiệm nhằm triển khai tinh thần của Ðại hội Ðảng lần thứ XI về thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; và tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được trong năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010. Theo đó, chúng ta tập trung vào các ưu tiên chính sau:

Thứ nhất, tiếp tục cùng các nước thúc đẩy thực hiện hiệu quả Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN đến năm 2015. Phát huy những thành quả ASEAN đạt được trong Năm Chủ tịch 2010, tại HNCC ASEAN-18 lần này, Thủ tướng nước ta đã đề nghị tiếp tục thúc đẩy hợp tác ASEAN theo hướng nâng cao tính 'hành động' và 'thực thi' trong việc triển khai Lộ trình xây dựng Cộng đồng trên cả ba trụ cột: an ninh-chính trị, kinh tế, văn hóa-xã hội; tăng cường điều phối và giám sát triển khai thực hiện các Kế hoạch xây dựng Cộng đồng trên cả cấp độ quốc gia và khu vực; nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các quốc gia trong khu vực nhằm tạo cơ sở vững chắc cho tiến trình liên kết ASEAN.

Hai là, chúng ta đã cùng các nước ASEAN trao đổi các biện pháp nhằm đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác giữa ASEAN với các đối tác, tạo điều kiện để các đối tác lớn tham gia sâu vào hợp tác khu vực, qua đó đóng góp tích cực cho hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển tại khu vực, hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, cũng như ứng phó hiệu quả với các thách thức đang đặt ra cho khu vực, như an ninh an toàn hàng hải, quản lý thiên tai, biến đổi khí hậu,... Theo đó, Thủ tướng nước ta nhấn mạnh hợp tác ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững là một nội dung quan trọng của hợp tác tiểu vùng Mê Công, nhất là việc bảo đảm khai thác, sử dụng tài nguyên nước hợp lý và bền vững. Việc khai thác sử dụng nguồn nước Mê Công, nhất là việc xây dựng các công trình trên dòng sông chính Mê Công cần bảo đảm lợi ích của dân cư và sự phát triển bền vững của tất cả các nước ven sông, nhất là các nước hạ nguồn; đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ về sử dụng nguồn nước của cả năm nước ASEAN và Trung Quốc là những nước lưu vực sông Mê Công.

Ba là, tiếp tục củng cố và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN trong các tiến trình hợp tác ở khu vực và trong một cấu trúc khu vực đang định hình. Tiếp  theo kết quả đạt được trong Năm Chủ tịch ASEAN 2010, tại hội nghị lần này, nước ta cùng các nước ASEAN nhấn mạnh, ASEAN cần tăng cường phối hợp nội bộ, đồng thời tiếp tục thúc đẩy đối thoại và hợp tác với Trung Quốc nhằm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Ðông (COC) để có thể hoàn thành trong năm 2012 nhân kỷ niệm mười năm DOC nhằm bảo đảm tốt hơn hòa bình, ổn định và an ninh ở Biển Ðông. Ðồng thời, nước ta và các nước ASEAN đã bàn cụ thể việc triển khai quyết định của Hội nghị cấp cao Ðông Á (EAS) lần thứ 5 (tháng 10-2010 tại Hà Nội) về việc mời lãnh đạo Nga và Mỹ tham dự EAS-6 vào cuối năm nay.

Thứ tư, nhân dịp dự Hội nghị cấp cao, Thủ tướng nước ta đã gặp riêng Tổng thống In-đô-nê-xi-a, Chủ tịch Hội nghị và tiếp xúc song phương với Tổng thống Mi-an-ma, Thủ tướng Thái-lan, Thủ tướng Lào và Tổng thống Phi-li-pin nhằm thúc đẩy hợp tác song phương và tăng cường trao đổi về những vấn đề hai nước cùng quan tâm.

Các nước đánh giá cao sự tham gia và đóng góp tích cực của Ðoàn đại biểu nước ta vào thành công của hội nghị lần này; nhiều nước phát biểu ý kiến cảm ơn và đánh giá cao các kết quả của Năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010. Trước đó, để chuẩn bị cho Hội nghị cấp cao, các Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng phụ trách Cộng đồng Kinh tế ASEAN đã họp trù bị. Ðoàn đại biểu nước ta do Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng và Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh làm trưởng đoàn, đã đóng góp tích cực vào việc chuẩn bị về chương trình, nội dung, văn kiện nhằm bảo đảm thành công của Hội nghị cấp cao.

PV: Xin cảm ơn đồng chí.