Bùi Thanh Sơn
      Thứ trưởng Bộ Ngoại giao

Hội nghị Cấp cao Diễn đàn Hợp tác Á - Âu lần thứ 9 (gọi tắt là ASEM 9) sẽ diễn ra trong hai ngày 05 và 06 tháng 11 năm 2012 tại Thủ đô Viêng-chăn, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Đây là sự kiện quan trọng nhất của Diễn đàn ASEM với sự tham dự của 48 Nguyên thủ và các Nhà Lãnh đạo Chính phủ thành viên ASEM, kể từ Hội nghị Cấp cao ASEM 8 tổ chức tại Brúc-xen tháng 10 năm 2010. Hội nghị cũng là hoạt động đối ngoại lớn nhất và là bước triển khai quan trọng đường lối hội nhập quốc tế được thông qua tại Đại hội lần thứ IX của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào anh em. Với chủ đề “Bạn bè vì hòa bình, Đối tác vì thịnh vượng”, Hội nghị hứa hẹn sẽ đánh dấu những bước tiến quan trọng trong tiến trình hợp tác ASEM, khẳng định vai trò và đóng góp ngày càng thiết thực của ASEM vào nỗ lực duy trì hòa bình, tăng cường hợp tác và sự gắn kết giữa hai châu lục quan trọng. 

Quan hệ đối tác Á - Âu không ngừng được đẩy mạnh

Diễn đàn ASEM được chính thức thành lập tại Hội nghị cấp cao lần thứ nhất tại Thủ đô Băng-cốc, Vương quốc Thái Lan, vào tháng 3 năm 1996 với 26 thành viên sáng lập. Với mục tiêu xuyên suốt là xây dựng quan hệ đối tác mới toàn diện, tăng cường hiểu biết giữa nhân dân hai châu lục, ASEM đã không ngừng lớn mạnh qua tám kỳ Hội nghị cấp cao. Ngày nay ASEM đã trở thành một trong những diễn đàn hợp tác liên khu vực lớn nhất trên thế giới với 48 thành viên ở châu Á và châu Âu, trong đó có 4 Ủy viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, 12 thành viên của Nhóm G20, đại diện cho gần 60% dân số thế giới, đóng góp gần 60% tổng kim ngạch thương mại và khoảng 50% GDP toàn cầu.

Cùng với những chuyển biến mạnh mẽ và nhanh chóng của tình hình quốc tế và tại hai châu lục, nội dung hợp tác và đối thoại trong khuôn khổ ASEM cũng được mở rộng theo hướng ngày càng thực chất. Khoảng 400 hoạt động và hơn 150 sáng kiến trên các quy mô khác nhau đã được triển khai nhằm thúc đẩy hợp tác trên cả ba trụ cột là đối thoại chính trị, hợp tác kinh tế và hợp tác trong các lĩnh vực khác.

Trao đổi, đối thoại về các vấn đề chính trị đã được tích cực đẩy mạnh trong những năm qua, trên nguyên tắc bình đẳng, cởi mở và tôn trọng lẫn nhau. Đây đã trở thành kênh hợp tác quan trọng, tạo cơ sở để các quốc gia hai châu lục từng bước chia sẻ những đánh giá và nhận thức chung về các vấn đề thế giới và khu vực, như cải tổ cơ chế quản trị toàn cầu, chống phổ biến vũ khí hạt nhân, giải trừ quân bị, chống chủ nghĩa khủng bố, chống tội phạm xuyên quốc gia, chống cướp biển..., góp phần tích cực tăng cường hợp tác và duy trì hòa bình, ổn định ở hai khu vực và trên thế giới.

Hợp tác kinh tế giữa các thành viên ASEM cũng đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Với những điều kiện thuận lợi và thế mạnh vốn có, thông qua các “Kế hoạch hành động thuận lợi hóa thương mại”, “Kế hoạch hành động xúc tiến đầu tư” và Diễn đàn doanh nghiệp Á – Âu, hai châu lục đã không ngừng mở rộng quan hệ kinh tế, thương mại, tài chính, đầu tư, hợp tác giữa các doanh nghiệp và phối hợp chính sách trong các vấn đề kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế thế giới và cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu diễn biến phức tạp những năm gần đây, các thành viên ASEM ngày càng chú trọng hơn hợp tác, trao đổi kinh nghiệm và các giải pháp về phục hồi kinh tế, tài chính, tạo việc làm, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, khoa học công nghệ...

Hợp tác trong các lĩnh vực khác ngày càng trở nên đa dạng và đi vào chiều sâu, nhằm nâng cao tính thiết thực và tăng cường đóng góp của ASEM vào các nỗ lực toàn cầu. Các hoạt động hợp tác từ bảo tồn di sản đến ứng phó với các thách thức toàn cầu, nhất là biến đối khí hậu, phòng ngừa và giảm nhẹ thiên tai, dịch bệnh, an ninh lương thực, an ninh năng lượng… đang được đẩy mạnh hơn bao giờ hết. Cùng với đó, có lẽ nét nổi bật hơn cả và mang tính đặc thù của ASEM là các hoạt động hợp tác, giao lưu rất sôi động giữa các Quốc hội, giới học giả, các nhà doanh nghiệp, thanh niên và nhiều tầng lớp nhân dân của hai châu lục Á – Âu, những nôi văn minh của nhân loại. Hội đồng Thống đốc Á – Âu và Quỹ Á – Âu cũng đã có nhiều đóng góp quan trọng thắt chặt cầu nối giữa hai châu lục.

Có thể nói, 16 năm hình thành và phát triển của ASEM đã khẳng định “con đường tơ lụa” vốn tồn tại từ hàng nghìn năm giữa châu Á và châu Âu đã được nâng lên một tầm cao mới. Sự phát triển và lớn mạnh của ASEM là minh chứng khẳng định rõ ràng rằng quan hệ đối thoại và đối tác là xu hướng hợp tác bao trùm và xuyên suốt trong tiến trình hợp tác Á – Âu, phù hợp với nguyện vọng và mong mỏi của nhân dân hai châu lục. Đồng thời, ASEM cũng đối mặt với những thách thức, đặc biệt là làm thế nào để nâng cao tiếng nói, vai trò và tăng cường hiệu quả hoạt động trong khi vẫn bảo đảm nguyên tắc cơ bản là Diễn đàn hợp tác, đối thoại và không thể chế hóa.

Hòa bình và thịnh vượng - quan tâm chung của Hội nghị Cấp cao ASEM 9

Là Cấp cao ASEM lần thứ 9, Hội nghị năm nay diễn ra trong bối cảnh thế giới và hai châu lục đang chứng kiến những chuyển biến hết sức nhanh chóng và sâu sắc. Tiến trình phục hồi kinh tế thế giới còn khó khăn, tiềm ẩn nhiều rủi ro, kéo theo sự gia tăng của những bất ổn về kinh tế và xã hội. Các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống tiếp tục nổi lên gay gắt, đan xen và tác động không nhỏ tới quá trình phục hồi kinh tế và phát triển bền vững của các quốc gia.

Hội nghị Cấp cao lần này được các thành viên ASEM và cộng đồng quốc tế hết sức trông đợi. Hội nghị sẽ chính thức đánh dấu một bước tiến quan trọng của ASEM với việc kết nạp thêm ba thành viên mới là Băng-la-đét, Na-uy và Thụy Sỹ. Đợt mở rộng thành viên ASEM lần thứ 4 này tiếp tục khẳng định vị thế và nâng cao hơn tiềm năng hợp tác của Diễn đàn.

Trước tình hình chung của quốc tế và khu vực và với vị thế của ASEM, có thể nói, nhu cầu gia tăng hợp tác và đối thoại, duy trì hòa bình, an ninh và ổn định tại hai châu lục trở thành ưu tiên quan trọng hơn bao giờ hết tại Hội nghị Cấp cao lần này. Hòa bình, an ninh và ổn định là động lực, là chìa khóa để ASEM phối hợp tốt hơn trong giải quyết các vấn đề cùng quan tâm, đặc biệt là giúp châu Âu vượt qua cuộc khủng hoảng nợ công và đẩy nhanh tiến trình phục hồi kinh tế, giúp châu Á duy trì tăng trưởng, sự năng động và liên kết kinh tế đang ngày càng chặt chẽ. Theo đó, những vấn đề đang được nhiều thành viên quan tâm là phục hồi kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phối hợp chính sách trong các vấn đề kinh tế - tài chính, những diễn biến phức tạp trong chính trị - an ninh quốc tế và tại hai khu vực, các thách thức toàn cầu…

Trong những ngày tháng 10 này, Thủ đô Viêng-chăn được trang hoàng như những ngày hội, ngày hội của sự giao lưu và hợp tác Á – Âu. Hội nghị Đối tác Nghị viện Á – Âu lần thứ 7 và Diễn đàn Nhân dân Á – Âu lần thứ 9 vừa được nước bạn Lào tổ chức thành công tốt đẹp. Diễn đàn Doanh nghiệp Á – Âu lần thứ 13 cũng sẽ diễn ra ngay trước thềm Hội nghị Cấp cao nhằm tạo ra sự cộng hưởng mạnh mẽ hướng tới Hội nghị Cấp cao. Đất nước của những bông hoa chăm-pa huyền thoại đang cùng với các thành viên làm hết sức mình nhằm tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác Á – Âu vì hòa bình và thịnh vượng của hai châu lục. 

Việt Nam hội nhập quốc tế - Tiếp tục phát huy vai trò tích cực trong hợp tác ASEM

Nhận thức vai trò quan trọng của ASEM trong tổng thể chính sách đối ngoại nhằm phục vụ công cuộc đổi mới đất nước, Việt Nam đã quyết định tham gia Diễn đàn ASEM ngay từ những ngày đầu thành lập. Đến nay, ASEM là một trong những diễn đàn đa phương lớn nhất mà Việt Nam tham gia với tư cách thành viên sáng lập. 

Diễn đàn ASEM có vị trí ngày càng quan trọng đối với Việt Nam trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và triển khai chủ trương chủ động, tích cực hội nhập quốc tế. Tất cả các đối tác mà Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược và đối tác toàn diện đều là các thành viên ASEM. ASEM là khu vực đầu tư trực tiếp và cung cấp viện trợ phát triển lớn nhất cho Việt Nam. ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Liên minh Châu Âu... cũng là các đối tác thương mại, thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam. Do đó, việc tham gia tích cực và chủ động trong ASEM không chỉ góp phần nâng cao vị thế quốc tế của đất nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi để chúng ta thúc đẩy và làm sâu sắc hơn nữa các mối quan hệ song phương với các đối tác ở hai châu lục.

Trong suốt 16 năm qua, Việt Nam đã có nhiều đóng góp cụ thể trên cả ba trụ cột hợp tác của ASEM. Đóng góp nổi bật nhất và được ghi dấu trong chặng đường phát triển của ASEM là việc chúng ta tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao ASEM lần thứ 5 vào năm 2004 tại Thủ đô Hà Nội với nhiều dấu ấn mang đậm nét Việt Nam. Việt Nam cũng là chủ nhà của Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế lần thứ 3 vào năm 2001, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEM lần thứ 9 và Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục ASEM lần thứ 2 vào năm 2009, và gần đây nhất là Hội nghị Bộ trưởng Lao động ASEM lần thứ 4 diễn ra từ ngày 25-26/10/2012. Trong vai trò Chủ tịch và chủ trì các Hội nghị lớn này, Việt Nam đã đề xuất và cùng các thành viên thông qua nhiều văn kiện và quyết định quan trọng mang tính định hướng trong tiến trình hợp tác ASEM như “Tuyên bố Hà Nội về Quan hệ Đối tác Kinh tế ASEM chặt chẽ hơn” và “Tuyên bố ASEM về Đối thoại giữa các nền văn hóa, văn minh”. Hà Nội còn tự hào là nơi chứng kiến việc ASEM lần đầu tiên mở rộng thành viên với việc kết nạp 13 thành viên mới năm 2004.

Việt Nam cũng là một trong những thành viên tích cực trong việc đề xuất các sáng kiến hợp tác cụ thể. Chúng ta đã chủ trì đề xuất 15 sáng kiến, phối hợp đồng tác giả trong 19 sáng kiến khác về các lĩnh vực, nổi bật là văn hóa, biến đổi khí hậu, lao động, an ninh năng lượng, du lịch, kinh tế... Các sáng kiến của ta được nhiều thành viên đánh giá cao, góp phần thúc đẩy hợp tác ASEM và phục vụ nhu cầu phát triển của các thành viên, nhất là các thành viên đang phát triển. Kể từ Hội nghị Cấp cao ASEM 8 diễn ra vào tháng 10 năm 2010 đến nay, nước ta đã triển khai thành công 2 sáng kiến về “Diễn đàn ASEM về Lưới an toàn xã hội: Tăng cường hợp tác nhằm ứng phó các thách thức hậu khủng hoảng” và "Diễn đàn ASEM về Tăng trưởng xanh".

Những đóng góp trên đã khẳng định vai trò, vị thế của Việt Nam trong ASEM cũng như sự tham gia chủ động, tích cực và có trách nhiệm của chúng ta trong các nỗ lực chung của khu vực và trên trường quốc tế. Tại Hội nghị Cấp cao ASEM 9 sắp tới, chúng ta cũng sẽ tiếp tục nỗ lực cùng các thành viên, đề xuất các sáng kiến nhằm đóng góp thiết thực cho thành công của Hội nghị, nâng cao vị thế của ASEAN và góp phần thúc đẩy quan hệ đối tác Á – Âu không ngừng phát triển, sống động, thiết thực và hiệu quả hơn./.