Việt Nam: Một thập kỷ qua những hình ảnh

Hai nhà nhiếp ảnh gặp nhau. Một là người Mỹ - Peter Steinhauer, một là người Việt Nam - Nguyễn Hoài Linh. Họ đến với nhau nhờ ống kính của máy ảnh, cùng chia sẻ niềm say mê và yêu quý một đất nước. Bị hấp dẫn vì những câu chuyện về đất nước bí ẩn này do người cha kể lại (Tiến sĩ Peter F Steinhauer, một lính thủy đánh bộ đã tại ngũ ở Việt Nam trong những năm chiến tranh bi thảm), anh Peter sau khi tốt nghiệp trường Đại học Mĩ thuật Colorado thấy buộc phải dời sang Việt Nam. Peter gặp Linh chỉ vài tuần sau khi tới đất nước này. Tình bạn của họ bắt đầu sau hàng giờ ngồi trên những chiếc ghế tre rất thấp nói chuyện phiếm bên cốc bia, cùng trao đổi và tiếp thu những đặc điểm về dân tộc và văn hóa của đất nước họ. Được Linh giới thiệu về vẻ đẹp quyến rũ độc đáo của Hà Nội qua ống kính 35mm, Peter bắt đầu tìm tài liệu và thử nghiệm cuộc sống ở đất nước cổ kính này. Những lần đi thăm nông thôn Việt Nam tại Đồng Kỵ, làng nghề truyền thống nơi sản xuất pháo cho Tết âm lịch và những lễ hội địa phương đã đem lại cho Peter một cái nhìn sâu sắc về lịch sử và lễ nghi của một đất nước thấm đượm truyền thống. Đây là một hành trình khám phá cho cả hai nghệ sĩ. Linh lúc ấy đang công tác tại một tạp chí dành cho thiếu nhi. Anh quen với phong cách nhiếp ảnh báo chí, chụp nhanh để nắm bắt những khoảnh khắc bất ngờ có lẽ chẳng bao giờ nhìn thấy nữa. Hành vi cử chỉ thoải mái, tự nhiên của lũ trẻ phản ánh qua những ảnh chụp tức thì của Linh khẳng định tính cách hiền hậu, hòa nhã của anh. “Khi ta già đi, cuộc sống trở nên rối rắm, phức tạp. Nên mình thích chụp ảnh hành động không cần nghiên cứu trước của lũ trẻ và dùng nó để khôi phục sự cân bằng về nội tâm của chính mình” Linh nói như vậy. Có lẽ không có bức ảnh nào lại ghi được sự tự do phóng khoáng thoải mái của một đứa trẻ như bức “Cổng chùa Vũ Thạch, phố Bà Triệu” đó là điểm xuất sắc trong tác phẩm của Linh. Lũ trẻ tò mò, leo trèo nghịch ngợm quấn quýt quanh cổng chùa đã thể hiện sự tò mò sinh động, sự tự do phóng khoáng của tuổi trẻ, của Việt Nam.

Trái hẳn với phong cách làm việc tức thì nhanh chóng của Linh, phương pháp tiếp cận của Peter khi tìm tài liệu về cuộc sống xung quanh là một sự nghiệp nghiên cứu chính xác. Nhiều năm trong khổ luyện và kỷ luật đã hình thành phong cách làm việc của anh. Ánh sáng có tầm quan trọng đặc biệt, các bức ảnh của anh có cách xử lý rất khéo, thứ ánh sáng được xây dựng rất công phu để tạo ra bầu không khí khêu gợi, cuốn hút người xem vào một thế giới riêng tư. Sử dụng máy ảnh khổ lớn, công việc của Peter đòi hỏi hàng giờ chuẩn bị tỉ mỉ. Sự im lặng như đông cứng của “Những cây đước, châu thổ sông Cửu Long 2002”, sự chờ đợi trong không trung, ánh sáng chan hòa khoảnh khắc ấy trong sự im lặng tâm linh, đó chính là biệt tài trong tác phẩm của Steinhauer.

Hai nhà nhiếp ảnh đã đi khắp mọi miền đất nước, cùng chia sẻ những cảm xúc và kinh nghiệm, họ học tập lẫn nhau tuy mỗi người vẫn giữ cung cách làm việc riêng của mình. Peter giúp Linh trong nhiều vấn đề kỹ thuật còn Linh đã giúp Peter tìm hiểu những điều phức tạp quanh co khó hiểu trong tâm thức người Việt Nam. Hai người nghệ sĩ hôm nay ca tụng những sự khác biệt giữa hai người: “Sau mười năm cùng làm việc với Peter, tôi hiểu phong cách của tôi, tôi biết mình là ai” Linh nói “Tôi hiểu Peter, hiểu muốn làm gì, chúng tôi đã quên đi những sự khác biệt, điều còn lại là tình bạn sâu sắc giữa hai chúng tôi”. Việc chắt lọc những năm tháng và kinh nghiệm đã tạo ra sợi dây liên kết gắn bó hai người bạn, vượt qua mọi ngăn cách do đường biên giới.

Tôi cũng như Peter không hiểu tại sao lại bị cuốn hút sang đất nước đầy ma lực này, do sự cám dỗ của các tác phẩm hội họa đương đại Việt Nam. Tôi gặp Peter năm 1994 trong những tháng đầu tiên tôi đến đất nước xa lạ nhưng đẹp lạ lùng ấy, hai người Mỹ càng thấy mình gắn bó với tình yêu đất nước, yêu nghệ thuật và con người ở đây. Tôi đã xem sự khám phá của Peter về đất nước mà cả hai chúng tôi đều muốn nó phát triển và phồn vinh: nhạy cảm nhưng cũng còn đang thăm dò, nó đang tìm những lời giải đáp tuy vẫn bằng lòng chờ đợi.

Năm nay, năm kỷ niệm 10 năm khôi phục quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và nước Mỹ, hai nền văn hóa với những cách nghĩ và cách làm, niềm tin rất khác nhau đã để lại phía sau những đau buồn chung của họ và đang vui mừng kỉ niệm thời gian hiện tại. Cả hai quốc gia đã từng nêu câu hỏi và tìm lời hòa giải. Hòa bình đã là một báu vật khó khăn mới giành được. Tôn trọng nền văn hóa của mỗi bên, chúng ta đang cùng nhau xây nhịp cầu hữu nghị cho tương lai vậy.

Suzanne Lecht

Art Director

Art Vietnam Gallery

Hanoi, Vietnam