BỘ NGOẠI GIAO                                                       BỘ TƯ PHÁP                                                                                             
                         

VỤ LUẬT PHÁP VÀ ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ      VỤ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

ĐỀ CƯƠNG GIỚI THIỆU
LUẬT CƠ QUAN ĐẠI DIỆN NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI    CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Ở NƯỚC NGOÀI

 
Luật Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài (sau đây gọi là Luật Cơ quan đại diện) đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII biểu quyết thông qua tại kỳ họp thứ 5 (ngày 18 tháng 6 năm 2009) và có hiệu lực thi hành từ ngày 02 tháng 9 năm 2009. Theo đó, Pháp lệnh Lãnh sự năm 1990 và Pháp lệnh Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài năm 1993 hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH LUẬT CƠ QUAN ĐẠI DIỆN

1. Pháp lệnh Lãnh sự được Hội đồng Nhà nước ban hành ngày 13 tháng 11 năm 1990 quy định về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của cơ quan lãnh sự Việt Nam ở nước ngoài và Pháp lệnh về cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, được Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành ngày 02 tháng 12 năm 1993 quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của cơ quan đại diện ngoại giao và phái đoàn đại diện thường trực của Việt Nam tại các tổ chức quốc tế liên chính phủ.

Hai Pháp lệnh này đã tạo cơ sở pháp lý thống nhất để thành lập, tổ chức, quản lý các cơ quan đại diện, cũng như tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan đại diện hoàn thành các nhiệm vụ trong quan hệ ngoại giao, lãnh sự với quốc gia tiếp nhận và trong quan hệ với các tổ chức quốc tế liên chính phủ; góp phần quan trọng vào việc thực hiện đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước; xây dựng ngành ngoại giao Việt Nam vững mạnh, phát huy sức mạnh toàn diện của các cơ quan đại diện hoạt động có hiệu quả, đội ngũ cán bộ ngoại giao chuyên nghiệp, trung thành với Tổ quốc, có phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực thực hiện chính sách đối ngoại, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân.

Qua thực tiễn 15 năm thực hiện hai Pháp lệnh nêu trên cho thấy, các quy định của hai Pháp lệnh, về cơ bản phù hợp với Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Công ước Viên 1961 về quan hệ ngoại giao, Công ước Viên 1993 về quan hệ lãnh sự, Công ước Viên 1975 về đại diện của quốc gia tại các tổ chức quốc tế có tính phổ cập, cũng như phù hợp với tập quán quốc tế.

2. Tuy nhiên, thực tiễn thực hiện hai Pháp lệnh và thực tiễn hoạt động của cơ quan đại diện trong thời gian qua đã bộc lộ một số tồn tại, bất cập về pháp lý, cũng như về thực tiễn như sau:

2.1. Về pháp lý

a) Một số quy định trong hai Pháp lệnh không còn phù hợp với thực tiễn hoạt động của cơ quan đại diện.

b) Một số quy định của văn bản hướng dẫn thi hành hai Pháp lệnh không thống nhất với nội dung của hai Pháp lệnh đó.

2.2. Về thực tiễn

a) Một số nhiệm vụ và chức năng mới của cơ quan đại diện chưa được pháp điển hóa trong hai Pháp lệnh như: nhiệm vụ ngoại giao phục vụ phát triển kinh tế, công tác đối với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, công tác thúc đẩy quan hệ văn hóa… Hơn nữa, quan hệ hợp tác giữa nước ta với các nước được mở rộng sang một số lĩnh vực mới như xuất khẩu lao động, đầu tư, du lịch, hợp tác về an ninh và sẽ còn được mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác cũng chưa được cụ thể hóa trong hai Pháp lệnh nêu trên.

b) Việc thực hiện thẩm quyền của người đứng đầu cơ quan đại diện còn tồn tại một số khó khăn, do chưa có cơ chế cụ thể để thực hiện tốt chế độ thủ trưởng. Hơn nữa, cũng thiếu cơ chế phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan đối với các thành viên cơ quan đại diện ngoại giao là cán bộ, viên chức không thuộc Bộ Ngoại giao.

c) Công tác tổ chức, biên chế và cán bộ của cơ quan đại diện trong thời gian qua cũng gặp một số khó khăn nhất định.

d) Về kinh phí hoạt động cũng chưa có một cơ chế thống nhất hoặc phân về một đầu mối do cơ quan đại diện quản lý, hoặc phân cho các bộ phận trực thuộc Cơ quan đại diện. 

Xuất phát từ thực trạng nêu trên, cần tiếp tục hoàn thiện thêm một bước về hình thức văn bản, cũng như nội dung văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh tổ chức và hoạt động của hệ thống cơ quan đại diện nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tiến trình hội nhập quốc tế của nước ta.

II. QUAN ĐIỂM CHỈ ĐẠO XÂY DỰNG LUẬT

Luật Cơ quan đại diện được xây dựng trên cơ sở 5 nguyên tắc chỉ đạo sau:

1. Thể chế hóa đầy đủ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực đối ngoại theo phương châm “Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển”, khẳng định vai trò của cơ quan đại diện là cơ quan đại diện cho Nhà nước Việt Nam trong quan hệ đối ngoại với các nước sở tại và các tổ chức quốc tế.

2. Bảo đảm nguyên tắc thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam trên cơ sở tuân thủ các quy định của Hiến pháp, các bộ luật cơ bản, các văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao hơn, hài hòa về nội dung so với các văn bản pháp luật chuyên ngành có liên quan.  

3. Quy định rõ về địa vị pháp lý của các cơ quan đại diện trong mối quan hệ với các cơ quan nhà nước của Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức, đơn vị khác và các cá nhân Việt Nam và nước ngoài.

4. Tiếp thu nội dung cơ bản của Pháp lệnh Cơ quan đại diện và Pháp lệnh Lãnh sự đã được phân tích, đánh giá và đúc kết từ những kinh nghiệm thực tế áp dụng qua nhiều năm; tiếp thu những kết quả nghiên cứu của các luật, pháp lệnh vừa được ban hành, các dự án luật, pháp lệnh và các văn bản quy phạm pháp luật khác, đặc biệt là Luật Tổ chức Chính phủ, được coi như những định hướng chủ yếu cho việc thiết kế các điều khoản liên quan đến các nguyên tắc tổ chức và hoạt động quản lý nhà nước đối với các cơ quan đại diện; bổ sung những kết quả nghiên cứu mới trong quan hệ quốc tế, luật pháp quốc tế vào nội dung Luật, nhằm bảo đảm các quy định của Luật có tính bền vững, ổn định lâu dài.

5. Đáp ứng những mục tiêu cơ bản về cải cách hành chính Nhà nước trong tổ chức và hoạt động của cơ quan đại diện.

III. BỐ CỤC CỦA LUẬT

Luật gồm 6 Chương và 36 Điều, cụ thể:

1. Chương I. Những quy định chung

Chương này quy định về phạm vi điều chỉnh, cơ quan đại diện, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của cơ quan đại diện, giải thích từ ngữ.

2. Chương II. Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan đại diện

Chương này quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan đại diện, gồm: thúc đẩy quan hệ kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh; phục vụ phát triển kinh tế đất nước; thúc đẩy quan hệ văn hóa; thực hiện nhiệm vụ lãnh sự;  hỗ trợ và bảo vệ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; thống nhất quản lý hoạt động đối ngoại; quản lý cán bộ và cơ sở vật chất; phân công thực hiện chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan đại diện.

3. Chương III. Tổ bộ máy, biên chế, kinh phí và trụ sở của cơ quan đại diện

Chương này quy định về việc thành lập, tạm đình chỉ, chấm dứt hoạt động của cơ quan đại diện; tổ chức bộ máy và biên chế; kinh phí và trụ sở, cơ sở vật chất của cơ quan đại diện. 

4. Chương IV. Thành viên cơ quan đại diện

Chương này quy định về tiêu chuẩn thành viên cơ quan đại diện; chức vụ ngoại giao, chức vụ lãnh sự; người đứng đầu cơ quan đại diện; cử, bổ nhiệm, triệu hồi người đứng đầu cơ quan đại diện; trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan đại diện; người tạm thời đứng đầu cơ quan đại diện, bổ nhiệm; triệu hồi thành viên khác của cơ quan đại diện; trách nhiệm của thành viên cơ quan đại diện; trách nhiệm của thành viên gia đình; chế độ dành cho thành viên cơ quan đại diện và vợ hoặc chồng thành viên cơ quan đại diện; nhiệm kỳ công tác; lãnh sự danh dự; nhân viên hợp đồng.

5. Chương V. Chỉ đạo, quản lý, giám sát và phối hợp công tác đối với cơ quan đại diện

Chương này quy định về chỉ đạo và quản lý cơ quan đại diện; giám sát cơ quan đại diện; trách nhiệm của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao; phối hợp công tác giữa cơ quan đại diện và cơ quan, tổ chức Việt Nam; phối hợp công tác giữa đoàn được cử đi công tác nước ngoài và cơ quan đại diện; phối hợp công tác giữa cơ quan có cán bộ biệt phái và cơ quan đại diện.

6. Chương 6 Điều khoản thi hành

Chương này quy định về hiệu lực thi hành của Luật.

IV. NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH CỦA LUẬT

1. Phạm vi điều chỉnh của Luật (Điều 1)

Luật này quy định về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan đại diện nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài (gồm cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan đại diện lãnh sự, cơ quan đại diện tại tổ chức quốc tế) phù hợp với quy định của các Công ước Viên về quan hệ ngoại giao, lãnh sự và quan hệ tại tổ chức quốc tế liên chính phủ, cũng như vấn đề quản lý nhà nước đối với cơ quan đại diện.

Luật này không quy định về tổ chức và hoạt động của các cơ quan đại diện khác của các bộ, ngành tại nước ngoài như Thông tấn xã Việt Nam, đại diện các báo, văn phòng đại diện của các bộ, ngành, địa phương. Việc thành lập, đình chỉ hoạt động, việc tổ chức và hoạt động của đại diện các cơ quan, tổ chức  này do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định. Ví dụ:

- Nghị định số 16/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Đài tiếng nói Việt Nam quy định: "Các cơ quan thường trú tại nước ngoài do Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam quyết định sau khi được Thủ tướng Chính phủ cho phép" (khoản 25 Điều 3);

- Nghị định số 24/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thông tấn xã Việt Nam quy định "Các phân xã Thông tấn xã Việt Nam ở nước ngoài do Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam quyết định thành lập và giải thể sau khi được Thủ tướng Chính phủ cho phép"

- Đối với các cơ quan báo chí thuộc các bộ, ngành và cấp tương đương khác (ví dụ: Báo Thanh niên), việc thành lập văn phòng đại diện ở nước ngoài phải được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp giấy phép theo Nghị định số 98/CP năm 1997. Riêng đối với Báo Nhân dân, cơ quan phát ngôn của Đảng Cộng sản Việt Nam, việc thành lập văn phòng đại diện của Báo này là do các cơ quan có thẩm quyền của Đảng quyết định.

- Các bộ, ngành và địa phương cũng có thể thành lập cơ quan đại diện ở nước ngoài và cơ quan này là một trong số các đơn vị nằm trong tổ chức bộ máy của các bộ theo quy định của Nghị định số 178/2007/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ.

2. Về vị trí pháp lý của cơ quan đại diện (Điều 2)

 Lần đầu tiên Luật quy định rõ vị trí pháp lý của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài:

- Cơ quan đại diện được Chính phủ thành lập và do Bộ Ngoại giao trực tiếp quản lý.
- Cơ quan đại diện thực hiện chức năng đại diện chính thức của Nhà nước Việt Nam trong quan hệ với quốc gia, vùng lãnh thổ, tổ chức quốc tế tiếp nhận.

- Cơ quan đại diện, thành viên cơ quan đại diện được hưởng các quyền ưu đãi, miễn trừ theo quy định của các công ước Viên về ngoại giao, lãnh sự và về đại diện tại tổ chức quốc tế liên chính phủ.

- Cơ quan đại diện thống nhất quản lý hoạt động đối ngoại ở nước ngoài, trong đó xác định nhiệm vụ chỉ đạo, hướng dẫn về công tác đối ngoại cho các đại diện của các bộ, ngành và địa phương ở nước ngoài; chủ trì, tham gia các hoạt động đối ngoại của Việt Nam ở nước ngoài; tổng kết, đánh giá hoạt động đối ngoại tại quốc gia, tổ chức quốc tế tiếp nhận.

3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động (Điều 3)

Cơ quan đại diện hoạt động theo các nguyên tắc:

- Thực hiện chính sách đối ngoại của Nhà nước Việt Nam ở nước ngoài.

- Chịu sự chỉ đạo của Chủ  tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự giám sát của Quốc hội.

- Hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam, pháp luật quốc tế và pháp luật của nước sở tại.

- Tổ chức và hoạt động theo chế độ thủ trưởng.

Các nguyên tắc này bảo đảm cho cơ quan đại diện có một vị trí đặc biệt ở nước ngoài so với các cơ quan đại diện khác của các bộ, ngành và địa phương ở nước ngoài và bảo đảm cho cơ quan đại diện thực hiện được các nhiệm vụ được giao.

4. Về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan đại diện (từ Điều 5 đến Điều 11)

Lần đầu tiên Luật quy định đầy đủ các nhiệm vụ cơ bản của cơ quan đại diện phù hợp với yêu cầu chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của nước ta. Đó là các nhiệm vụ:

- Thúc đẩy quan hệ chính trị - xã hội, quốc phòng - an ninh.

- Phục vụ phát triển kinh tế, thúc đẩy quan hệ văn hóa.

- Thực hiện nhiệm vụ lãnh sự.  

- Hỗ trợ và bảo vệ cộng đồng Việt Nam ở nước ngoài.

- Thống nhất quản lý hoạt động đối ngoại.

- Quản lý cán bộ, cơ sở vật chất của cơ quan đại diện.

Việc sắp xếp theo thứ tự nêu trên cho thấy mức độ ưu tiên của các nhiệm vụ của cơ quan đại diện, thể hiện rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong việc phát triển ngành ngoại giao phù hợp với tiến trình hội nhập của Việt Nam. Theo đó, ngoại giao Việt Nam phải thực hiện nhiệm vụ ngoại giao toàn diện, ngoại giao hiện đại trên cơ sở nền tảng của 3 trụ cột: Ngoại giao chính trị, Ngoại giao kinh tế và Ngoại giao văn hóa; phát huy mọi nguồn lực của cơ quan để hoàn thành nhiệm vụ theo quy định của Luật.

Lần đầu tiên, nhiệm vụ phục vụ phát triển kinh tế, nhiệm vụ thúc đẩy phát triển quan hệ văn hóa và bảo vệ cộng động người Việt Nam ở nước ngoài đã được tổng hợp quy định chi tiết trong Luật, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động của cơ quan và phối hợp giữa cơ quan đại diện với các bộ, ngành; tránh sự chồng chéo, xung đột giữa đại diện của các bộ ở nước ngoài với nhiệm vụ của cơ quan đại diện.

5. Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục thành lập, đình chỉ, chấm dứt hoạt động của cơ quan đại diện (Điều 13)

Theo quy định của Luật, Chính phủ có thẩm quyền quyết định thành lập, tạm đình chỉ và chấm dứt hoạt động cơ quan đại diện theo đề nghị của Bộ Ngoại giao sau khi Bộ Ngoại giao đã trao đổi ý kiến với các các cơ quan hữu quan.

Theo quy định này, Bộ Ngoại giao là cơ quan chủ trì trình Chính phủ vể việc thành lập, tạm đình chỉ và chấm dứt hoạt động của cơ quan đại diện trên cơ sở đánh giá về nhu cầu hoạt động và quan hệ đối ngoại. Cac cơ quan hữu quan cần phải trao đổi ở đây được hiểu là Bộ Nội vụ với vai trò là cơ quan chủ quản về các vấn đề tổ chức bộ mày của các cơ quan nhà nước thuộc Chính phủ, là Bộ Tài chính phụ trách về vấn đề ngân sách nhà nước, là một số bộ, ngành liên quan nếu cần có cán bộ biệt phái của bộ, ngành làm việc tại cơ quan đại diện.

 6. Về thẩm quyền quyết định, trình tự xây dựng bộ máy, tổ chức và biên chế của cơ quan đại diện ( khoản 1 Điều 14)

Theo quy định của Khoản 1 Điều này, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền phê duyệt đề án do Bộ Ngoại giao trình liên quan đến tổ chức bộ máy và chỉ tiêu biên chế của cơ quan đại diện.

Như vậy về mặt thủ tục, mọi đề án liên quan đến tổ chức bộ máy và biên chế của cơ quan đại diện đều do Bộ Ngoại giao với tư cách là Bộ được giao quản lý cơ quan đại diện, trực tiếp trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt và phối hợp với các bộ, ngành trong trường hợp liên quan.

Việc quy định rõ về thẩm quyền, trình tự xây dựng tổ chức bộ máy của cơ quan đại diện nhằm khắc phục tình trạng các bộ, ngành, xuất phát từ nhận thức chưa đúng về tổ chức bộ máy của cơ quan đại diện là các bộ có quyền có đại diện của mình tại cơ quan đại diện để thực hiện nhiệm vụ của bộ, ngành mình ở nước ngoài, nên có quyền trình thẳng lên Thủ tướng Chính phủ cho phép cử đại diện của mình làm việc tại cơ quan đại diện, không phù hợp với nguyên tắc quản lý nhà nước về tổ chức bộ máy của các cơ quan chấp hành, điều hành.

7. Về biên chế cán bộ (khoản 2 Điều 14)

Luật cũng quy định các cán bộ của cơ quan đại diện gồm cán bộ của Bộ Ngoại giao và theo yêu cầu của công việc, có cán bộ của các bộ, ngành khác. Cán bộ của các bộ, ngành làm việc tại cơ quan đại diện theo chế độ biệt phái được quy định tại Luật cán bộ, công chức.

Đây là lần đầu tiên chế định cán bộ biệt phái được đưa vào trong Luật. Từ trước đến nay, cán bộ của các bộ, ngành làm việc tại cơ quan đại diện chưa được xác định rõ theo chế định nào, nên việc quản các cán bộ này rất khó khăn cho người đứng đầu cơ quan đại diện. Các bộ, ngành cho rằng đó là cán bộ của Bộ, ngành mình, do bộ, ngành mình cử sang làm việc cho bộ của mình tại cơ quan đại diện, nên bộ, ngành liên quan trực tiếp chỉ đạo chuyên môn, nghiệp vụ không cần thông qua người đứng đầu cơ quan đại diện; có một vài bộ, ngành thoát ly khỏi sự quản lý về hành chính cũng như về cơ sở vật chất, phương tiện làm việc để thành bộ phận độc lập so với cơ quan đại diện. Tức là một mặt, bộ phận này được các bộ thành lập với tư cách là đại diện của bộ của mình ở nước ngoài (giống như Thông tấn xã Việt Nam ở nước ngoài), nhưng mặt khác vừa được hưởng các quyền ưu đãi, miễn trừ ngoại giao, lãnh sự và các chế độ (giống như cán bộ của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài).

Việc sử dụng chế định "cán bộ biệt phái" để áp dụng cho các cán bộ của các bộ, ngành được cử sang công tác tại cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài là nhằm làm rõ hơn địa vị pháp lý của số cán bộ đó; tạo điều kiện cho người đứng đầu cơ quan đại diện trong việc quản lý, điều hành hoạt động của cơ quan, bảo đảm phát huy hết sức mạnh của nguồn nhân lực để thực hiện nhiệm vụ được giao tránh sự chồng chéo về mặt tổ chức và quản lý cán bộ này của cơ quan có cán bộ biệt phái. Từ nay, cán bộ của các bộ được cử sang làm việc tại cơ quan đại diện với vai trò là giúp cơ quan đại diện hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn (về thương mại, đầu tư, du lịch, lao động, khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo…) và không phải là đại diện của các bộ, ngành tại cơ quan đại diện.

8. Về thẩm quyền quyết định cụ thể cơ cấu tổ chức và nhân sự của từng cơ quan đại diện (khoản 3 Điều 14)

Về mặt thẩm quyền, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao có quyền quyết định về cơ cấu tổ chức và nhân sự của từng cơ quan đại diện trên cơ sở đề án về tổ chức bộ máy và biên chế do Bộ Ngoại giao trình Thủ tướng Chính phủ được phê duyệt. Quy định này thể hiện rõ nguyên tắc tập trung dân chủ trong việc tổ chức bộ máy của cơ quan đại diện; phân định rõ thẩm quyền của từng cấp quản lý đối với cơ quan đại diện; tránh được sự chồng chéo trong việc quyết định về tổ chức của cơ quan đại diện.

Đối với trường hợp trong cơ quan đại diện có biên chế dành cho cán bộ biệt phái thì Luật cũng quy định: Bộ trưởng Bộ Ngoại giao quyết định sau khi trao đổi thống nhất với cơ quan có cán bộ biệt phái đó. Quy định như vậy là bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Ngoại giao là cơ quan quản lý trực tiếp cơ quan đại diện và bộ, ngành là cơ quan cử cán bộ biệt phái sang công tác tại cơ quan đại diện.

Luật cũng xác định rõ các lĩnh vực hoạt động chủ yếu của cơ quan đại diện gồm:

- Chính trị.

- Quốc phòng – an ninh.

- Kinh tế, thương mại, đầu tư, du lịch, lao động, khoa học – công nghệ.

- Văn hóa, thông tin, báo chí và giáo dục - đào tạo.

- Lãnh sự và công tác cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

- Hành chính, lễ tân, quản trị.

Tùy theo loại hình tổ chức và điều kiện cụ thể tại nước sở tại, cơ quan đại diện triển khai thực hiện các hoạt động trong các lĩnh vực một cách phù hợp.

9. Về kinh phí của cơ quan đại diện (Điều 15)

Xuất phát từ việc quy định rõ về tổ chức bộ máy và biên chế của cơ quan đại diện theo cơ chế quản lý thống nhất và chế độ thủ trưởng là người đứng đầu cơ quan đại diện thì kinh phí của cơ quan đại diện cũng được quy định theo hướng thống nhất, không chia cắt. Việc quy định rõ cách phân bổ và quản lý nguồn kinh phí của cơ quan đại diện là nhằm khắc phục tình trạng cát cứ, phân tán kinh phí theo cơ chế hiện nay đành cho cán bộ biệt phái của một số bộ ngành, nhằm bảo đảm phát huy hết nguồn lực tài chính, khắc phục tình trạng lãng phí  và sử dụng kém hiệu quả.

Kính phí của cơ quan đại diện bao gồm kinh phí xây dựng cơ bản và kinh phí hoạt động thường xuyên. Kinh phí này được cấp cho Bộ Ngoại giao để phân bổ cho cơ quan đại diện.

 Còn kính phí dành cho hoạt động chuyên môn đặc thù tại nước ngoài của các bộ, ngành (nếu có) sẽ được cấp cho cơ quan chủ quản để cơ quan đó có thể giao cho cán bộ biệt phái tổ chức thực hiện. Kính phí này không thuộc kinh phí của cơ quan đại diện.

10. Về quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan đại diện (Điều 21)

Luật xác định rõ cơ quan đại diện tổ chức và hoạt động theo chế độ thủ trưởng. Người đứng đầu cơ quan đại diện có quyền quyết định các vấn đề về:

- Chỉ đạo, điều hành và quản lý công tác tổ chức cán bộ của cơ quan đại diện (phân công công việc, chỉ đạo công tác chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra quản lý chấp hành kỷ luật hành chính, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật cán bộ cơ quan đại diện.

- Chiu trách nhiệm trước Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao về việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan đại diện.

11. Về trách nhiệm của các thành viên khác của cơ quan đại diện

Luật quy định rõ thành viên cơ quan đại diện phải thực hiện các quy định của Bộ Ngoại giao và của cơ quan đại diện, bảo vệ hình ảnh, uy tín, danh dự và lợi ích của Việt Nam, tôn trọng pháp luật và phong tục tập quán của nước sở tại và không được lạm dụng quyền ưu đãi, miễn trừ vì lợi ích cá nhân; chấp hành sự chỉ đạo, điều hành và chịu trách nhiệm trước người đứng đầu cơ quan đại diện theo chế độ thủ trưởng.

12. Về phối hợp công tác giữa cơ quan đại diện và cơ quan, tổ chức khác

Luật quy định rõ trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan đại diện với cơ quan, tổ chức của Việt Nam, cơ quan có cán bộ biệt phái và các đoàn trong nước được cử đi công tác nước ngoài.

Theo quy định của Luật, cơ quan

có cán bộ biệt phái sẽ không trực tiếp chỉ đạo công tác chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ biệt phái mà phải thông qua người đứng đầu cơ quan đại diện. Nguyên tắc phối hợp này sẽ tạo điều kiện cho người đứng đầu cơ quan đại diện thực hiện tốt hơn việc quản lý công tác tổ chức và hoạt động của cơ quan đại diện theo chế độ thủ trưởng, cũng như xác định rõ phạm vi trách nhiệm phối hợp của cơ quan có cán bộ biệt phái.

 V. TRIỂN KHAI THỰC HIỆN LUẬT

Luật cơ quan đại diện có hiệu lực kể từ ngày 02 tháng 9 năm 2009. Để Luật được thực hiện tốt, Bộ Ngoại giao đang gấp rút triển khai việc chỉ đạo thực hiện Luật tại các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài; đồng thời xây dựng kế hoạch tuyên truyền, phổ biến Luật nhằm bảo đảm các đối tượng trong và ngoài nước hiểu rõ và thống nhất thi hành các quy định của Luật. Trước mắt, kế hoạch giới thiệu Luật cơ quan đại diện cho các đối tượng liên quan sẽ được triển khai ngay trong thời gian tới. Đồng thời, kế hoạch xây dựng sổ tay về Luật Cơ quan đại diện cũng sẽ được khẩn trương thực hiện nhằm góp phần trang bị những hiểu biết cơ bản, thống nhất về các nội dung của Luật, tạo điều kiện cho việc thực hiện Luật một cách nhất quán./.