Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc

Xin Thứ trưởng cho biết những kết quả nổi bật của chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama?

Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Barack Obama cùng Đoàn đại biểu cấp cao Chính phủ Hoa Kỳ (từ 23-25/5) đã kết thúc thành công với 6 kết quả nổi bật:

Thứ nhất, về chính trị - ngoại giao, hai bên đã ra Tuyên bố chung nhất trí tăng cường quan hệ Đối tác toàn diện theo hướng thực chất, hiệu quả, bền vững vì lợi ích hai nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và thế giới. Tuyên bố chung đã tái khẳng định cam kết của hai bên trong việc tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc, tôn trọng luật pháp quốc tế, tôn trọng thể chế chính trị, độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước. Tổng thống Obama khẳng định, dù Chính quyền mới là của Đảng nào, chính sách của Hoa Kỳ với Việt Nam sẽ được tiếp tục.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc.
Thứ hai, về kinh tế, kết quả đáng chú ý nhất là hai bên nhất trí cao lấy hợp tác phát triển làm trọng tâm của quan hệ hai nước trong thời gian tới. Theo đó hai nước sẽ tập trung hợp tác nhiều hơn vào lĩnh vực thương mại, đầu tư, khoa học công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và chống biến đổi khí hậu. Chủ trương này được minh chứng bằng những thỏa thuận kinh tế lớn với trị giá lên tới 16,3 tỷ USD mà hai bên đạt được nhân chuyến thăm trong lĩnh vực hàng không và điện gió. Tổng thống Obama cũng khẳng định quyết tâm thúc đẩy Quốc hội Hoa Kỳ thông qua Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong năm 2016, đồng thời cam kết hỗ trợ Việt Nam về kỹ thuật để triển khai có hiệu quả Hiệp định TPP, tiếp tục mở cửa thị trường Hoa Kỳ cho hàng hóa Việt Nam, xem xét thuận lợi việc nhập xoài và vú sữa.

Thứ ba, về quốc phòng - an ninh, Tổng thống Obama đã tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương với Việt Nam. Như vậy, tàn dư cuối cùng của Chiến tranh Lạnh đã được bãi bỏ. Việt Nam và Hoa Kỳ cũng đã ký Thư thỏa thuận về hỗ trợ trong lĩnh vực thực thi pháp luật và tư pháp. Hai bên còn nhất trí gia tăng hợp tác trong lĩnh vực cảnh sát biển, cứu hộ, cứu nạn, ưu tiên cao hơn cho hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh. Tổng thống Obama cam kết Hoa Kỳ sẽ hợp tác với Việt Nam để xử lý chất độc dioxin tại sân bay Biên Hòa sau khi hai bên đã thành công trong dự án tương tự ở sân bay Đà Nẵng, cũng như trong vấn đề rà phá bom mìn.

Thứ tư, hai bên cũng đạt được một số thỏa thuận hợp tác về giáo dục – đào tạo, trong đó có việc thành lập Đại học Fulbright Việt Nam với mục tiêu xây dựng trường trở thành trường đại học chất lượng cao và đạt chuẩn quốc tế; ký Thỏa thuận khung về việc Việt Nam cho phép các tình nguyện viên Hoa Kỳ vào dạy tiếng Anh ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong khuôn khổ Chương trình Hòa Bình; và gia tăng trao đổi sinh viên hai nước. Tổng thống Obama mong muốn có thêm nhiều sinh viên Hoa Kỳ đến Việt Nam.

Thứ năm, hai bên thống nhất được một số nội dung quan trọng trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và y tế; ký kết bản thỏa thuận liên quan triển khai thủ tục hành chính trong khuôn khổ Hiệp định về sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (Hiệp định 123) và một số thỏa thuận khác liên quan đến các dự án dầu khí, điện mặt trời và điện gió. Hai bên nhất trí tăng cường hợp tác trong việc ngăn chặn, phát hiện và ứng phó với các mối đe dọa từ đại dịch. Hoa Kỳ cam kết ủng hộ Việt Nam tăng cường năng lực về y tế biển đảo.

Thứ sáu, hai bên nhất trí tăng cường phối hợp giải quyết các thách thức chung ở khu vực và toàn cầu, bao gồm các vấn đề liên quan Biển Đông, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, chống buôn bán động vật hoang dã, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và gìn giữ hòa bình. Về Biển Đông, hai bên khẳng định lại lập trường đã nêu trong tuyên bố Sunnylands của Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN - Mỹ tháng 2/2016. Hai bên đã ra Công bố chung về Đối tác Việt Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực chống buôn bán động vật hoang dã và biến đổi khí hậu. Hoa Kỳ cũng cam kết tích cực phối hợp và hỗ trợ Việt Nam tổ chức thành công Diễn đàn Hợp tác APEC 2017.

Những bước phát triển tích cực trong quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ đạt được chỉ 10 tháng sau chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, là kết quả của những nỗ lực to lớn của hai phía và chủ trương đúng đắn của Việt Nam về việc “Gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai” như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói với Tổng thống Obama trong cuộc hội đàm tại Nhà Trắng vào tháng 7/2015.

Trong chuyến thăm vừa qua, Tổng thống Hoa Kỳ đã tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí tới Việt Nam. Thứ trưởng đánh giá thế nào về quyết định này của Hoa Kỳ?

Như các bạn đều biết, hơn 20 năm sau khi hai bên tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao (7/1995), sự tồn tại của một lệnh cấm vận - di sản của thời kỳ Chiến tranh Lạnh - là điều bất bình thường. Việc Tổng thống Obama dỡ bỏ lệnh cấm vận này là một bước tiến quan trọng trong quan hệ, như ông Obama nói trong cuộc gặp Lãnh đạo cấp cao Việt Nam là sự phát triển tự nhiên trong hợp tác Việt Nam - Hoa Kỳ. Quyết định này cho thấy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã được bình thường hóa với đúng nghĩa của nó, tạo điều kiện thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa hai bên, trong đó có hợp tác quốc phòng, góp phần xây dựng lòng tin giữa hai nước.
Quyết định này sẽ giúp đa dạng hóa nguồn cung vũ khí, trang thiết bị quân sự. Tôi muốn nhấn mạnh chính sách nhất quán của Việt Nam là hòa hiếu, chủ trương giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, ngoại giao và pháp lý. Mục đích của nước ta tăng cường năng lực quốc phòng là để bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Phòng vệ là quyền chính đáng của các quốc gia được luật pháp quốc tế quy định rõ.

Là người trực tiếp tham gia vào việc đón đoàn Tổng thống Obama, Thứ trưởng có cảm nghĩ gì về chuyến thăm này?

Tôi vừa tham gia tiễn Tổng thống Obama ở sân bay Tân Sân Nhất. Đến giờ phút này, chúng tôi có thể nói chuyến thăm đã thành công - thành công với khách và thành công với chúng ta - nước chủ nhà. Các hoạt động nhìn chung diễn ra suôn sẻ, kết quả đạt được khá thực chất, mặc dù hai bên vẫn còn những khác biệt. Tổng thống Obama và Đoàn cấp cao Hoa Kỳ đã rời Việt Nam với ấn tượng rất tốt đẹp về nội dung, chương trình làm việc, đặc biệt là các cuộc gặp và trao đổi rất hiệu quả với tư tưởng tôn trọng lẫn nhau với các đồng chí Lãnh đạo cấp cao ta, sự đón tiếp trọng thị mà phía Việt Nam dành cho Đoàn, cũng như sự mến khách của nhân dân Việt Nam. Tổng thống Obama đã đặt tay lên trái tim mình và nói: “Tôi thực sự xúc động. Tình cảm của nhân dân Việt Nam đã lay động trái tim tôi. Hơn bao giờ hết, tôi cảm thấy đất nước các bạn thật gần gũi với tôi”.

Đối với quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, đây là cột mốc mới trên con đường hai nước thực hiện Tuyên bố tầm nhìn chung tháng 7/2015 trong chuyến thăm lịch sử Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Đối với Hoa Kỳ, chuyến thăm thể hiện bước tiến dài trong tư duy của các nhà Lãnh đạo Hoa Kỳ với Việt Nam kể từ chuyến thăm Việt Nam năm 2006 của Tổng thống G.Bush. Đó là: sự tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam, tôn trọng Lãnh đạo Việt Nam (Tổng thống Obama mong muốn và đã gặp cả 4 Lãnh đạo cấp cao Việt Nam), và tôn trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị anh hùng dân tộc - danh nhân văn hóa được UNESCO tôn vinh, qua việc Tổng thống Obama thăm Nhà sàn Bác Hồ.

Chuyến thăm cũng đã cho thấy sự chủ động của Việt Nam trong triển khai chính sách với các nước lớn, các đối tác quan trọng, trong đó có Hoa Kỳ. Trong vài năm qua, các đồng chí Lãnh đạo cấp cao ta đều đã thăm Hoa Kỳ và tiếp xúc với Lãnh đạo Hoa Kỳ tại các diễn đàn đa phương, khu vực, tạo xung lực mạnh mẽ cho quan hệ. Chỉ 10 tháng sau khi Tổng Bí thư thăm Hoa Kỳ, hầu hết các lĩnh vực đều có tiến triển. Đại sứ Ted Osius nói với tôi khi chuyên cơ của ông Obama sắp hạ cánh tại sân bay Nội Bài đêm 22/5: “Chuyến thăm Hoa Kỳ rất thành công của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khiến Tổng thống Obama quyết định có chuyến thăm này”.

Cảm ơn các bạn phóng viên đã đồng hành cùng chúng tôi và đưa tin kịp thời, cảm ơn sự phối hợp của các cơ quan, Ban ngành, Chính quyền và nhân dân Thủ đô Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã góp phần vào thành công chung của chuyến thăm, qua đó thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ.