BỘ NGOẠI GIAO

                       ------

TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ VƯƠNG QUỐC MA-RỐC

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

I. Thông tin cơ bản về Vương quốc Ma-rốc:

1. Khái quát:

         - Tên nước: Vương quốc Ma-rốc (Royaume du Ma-rốc).

         - Thủ đô: Ra-bát (Rabat).

         - Vị trí địa lý: nằm ở Bắc Phi, bên bờ Địa Trung Hải và Đại Tây Dương, có biên giới chung với các nước An-giê-ri và Tây Xa-ha-ra.

         - Khí hậu: Phía Bắc chịu ảnh hưởng của khí hậu Địa Trung Hải, mùa đông lạnh và mưa, mùa hè nóng và khô; phía Nam chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới và sa mạc.

         - Diện tích: 458.730 km² (nếu tính cả vùng tranh chấp với Cộng hoà A-rập Xa-ra-uy Dân chủ là 710.850 km²).

         - Dân số: 36,2 triệu (2018); (99% là người A-rập Béc Be, 1% là dân tộc thiểu số khác).

         - Tôn giáo: 99% theo đạo Hồi, 1% theo các tôn giáo khác.

        - Ngôn ngữ: tiếng Ả-rập và tiếng Béc-be là ngôn ngữ chính thức, tiếng Pháp được sử dụng rộng rãi.

         - Đơn vị tiền tệ: Dirham (1 USD = 9,43 Dirham).

         - Ngày Độc lập: 18/11/1955.

         - Ngày Quốc khánh: 30/7/1999 (ngày Vua Mohamed VI lên ngôi).

        - Vua: Mô-ha-mét VI (Mohammed VI từ 30/7/1999).

         - Thủ tướng: Xa-át Ét-đin En Ốt-ma-ni (Saad Eddine El Othmani, từ 5/4/2017).

         - Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Quốc tế: Nát-xe Bu-ri-ta (Nasser Bourita,  từ 5/4/2017).

2/ Lịch sử:

          Vương quốc Ma-rốc hình thành vào thế kỷ 11 với một nền thương mại phát triển. Ma-rốc có quan hệ buôn bán với nhiều quốc gia châu Âu, Trung Cận Đông và các nước châu Phi. Từ 1901, thực dân Pháp xâm lược Ma-rốc. Năm 1912, Pháp, Tây Ban Nha ký Hiệp ước Madrid cùng nhau chiếm đóng Ma-rốc. Cũng năm 1912 với Hiệp ước Fès, Ma-rốc trở thành xứ bảo hộ của Pháp, phía Bắc vẫn do Tây Ban Nha kiểm soát. Trước cuộc đấu tranh đòi độc lập của nhân dân Ma-rốc, Pháp (7/4/1955) và Tây Ban Nha (7/4/1956) phải công nhận độc lập của Ma-rốc. Ngày14/8/1957 Vua Mohamed V lập Vương quốc Ma-rốc. Khi Mohamed V chết, con trai Hassan II lên thay. Sau khi Hassan II chết, con trai là Sidi Mohamed lên ngôi vua và trị vì từ tháng 7/1999 đến nay.

          3. Chính trị:

          Ma-rốc theo chế độ quân chủ lập hiến. Vua là người có quyền lực cao nhất. Theo Hiến pháp sửa đổi (tháng 7/2011), Vua là Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, đứng đầu Hội đồng Tối cao về An ninh; có quyền bổ nhiệm Thủ tướng (đại diện đảng giành nhiều ghế nhất trong cuộc bầu cử quốc hội); bổ nhiệm và miễn nhiệm các Bộ trưởng, Thống đốc, Tỉnh tưởng theo đề nghị của Thủ tướng; giải tán Quốc hội…

Quốc hội Ma-rốc gồm hai viện (Thượng viện và Hạ viện). Thượng viện có 270 thành viên, được bầu trong số các thành viên Hội đồng vùng và xã với nhiệm kỳ 9 năm, trong đó 1/3 được bầu lại sau 3 năm. Hạ viện có 395 thành viên, được bầu theo hình thức phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ 5 năm.

Trước các tác động của Mùa Xuân Ả-rập, Ma-rốc tiếp tục duy trì được ổn định chính trị xã hội nhờ các biện pháp cải cách chính trị, kinh tế kịp thời: trưng cầu dân ý sửa đổi Hiến pháp và bầu cử Quốc hội trước thời hạn (2011); cải cách hệ thống hưu trí, tiền lương, quỹ trợ giá, bầu cử Thượng viện (2015) và Hạ viện (10/2016)…

Tháng 10/2016, Đảng Công lý và Phát triển (PJD) có tư tưởng hồi giáo ôn hòa tiếp tục giành thắng lợi tại cuộc bầu cử Hạ viện với 125/395 ghế. Tuy nhiên, do cựu Thủ tướng Áp-đen-i-la Ben-ki-ran thất bại trong việc thành lập chính phủ liên minh, ngày 5/4/2017, Quốc vương Ma-rốc chỉ định người thứ 2 của đảng PJD Xa-át Ét-đin En Ốt-ma-ni làm Thủ tướng và thành lập được Chính phủ mới.

          4. Đối ngoại :

          Ma-rốc theo đường lối đối ngoại trung lập, thời gian gần đây tăng cường quan hệ với các nước lớn như Mỹ, Pháp, GCC… để tranh thủ các điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế và sự ủng hộ của các nước này đối với vấn đề Tây Xa-ha-ra. Gần đây, Ma-rốc đầu tư nhiều tại châu Phi (80% đầu tư ra nước ngoài của Ma-rốc là tại châu Phi, với số vốn đăng ký 10,7 tỷ USD trong các năm 2015 - 2017). Từ khi lên ngôi (1999), Vua Ma-rốc đã thực hiện hơn 40 chuyến thăm cấp cao, ký 3200 thỏa thuận/hiệp định và tham gia 40 ủy ban hợp tác với các nước châu Phi Nam Xa-ha-ra.

          Ma-rốc là thành viên Liên hợp quốc, Phong trào KLK, Liên đoàn Ả-rập, Liên minh Maghreb, WTO… Tháng 11/1984, Ma-rốc tuyên bố rút khỏi AOU (tiền thân của Liên minh châu Phi) để phản đối OAU kết nạp Cộng hoà A-rập Xa-ra-uy Dân chủ (RASD) làm thành viên. Tháng 1/2017, Ma-rốc chính thức được AU tái kết nạp. Ma-rốc tích cực tham gia vào các hoạt động của tổ chức, đặc biệt trong các vấn đề di cư[1], đảm bảo an ninh, hòa bình[2], tham gia Hiệp định thành lập thương mại tự do châu Phi (AcFTA). Hiện Ma-rốc đã được chấp thuận về nguyên tắc gia nhập Cộng đồng Kinh tế các nước Tây Phi (ECOWAS).

Chính sách đối ngoại của Bạn trong những năm gần đây có sự điều chỉnh quan tâm hơn tới châu Á, tăng cường quan hệ với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhất là mong muốn thúc đẩy quan hệ với ASEAN trở thành đối tác lĩnh vực.

          Ngày 24/7/2016, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 49 đã tuyên bố kết nạp Ma-rốc làm thành viên Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC). Tháng 9/2016, Ma-rốc đã nộp hồ sơ đề nghị trở thành Đối tác Đối thoại theo lĩnh vực của ASEAN (SDP). Tuy nhiên tại phiên họp tháng 5/2018, SOM ASEAN đánh giá Ma-rốc chưa đủ điều kiện để trở thành SDP do hợp tác còn khiêm tốn.

5. Kinh tế:

- Cơ cấu kinh tế: Nông nghiệp 14,8%, công nghiệp 29,1%, dịch vụ 56%.

- GDP (PPP):  358,7 tỷ USD; GDP thực tế 130 tỷ USD (2018).

          - GDP bình quân đầu người: 9.900 USD/năm (2018).

          - Tăng trưởng GDP: 3,6% (2018).

Ma-rốc hiện là một trong những nền kinh tế lớn nhất châu Phi.

40% dân số Ma-rốc làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Nông phẩm chính có đại mạch, tiểu mạch, ngô, khoai tây, bông, chà là, cam, quýt, nho và một số cây ăn quả khác. Tuy nhiên thời gian qua hạn hán gây ảnh hưởng nặng đến nông nghiệp Ma-rốc.

Ma-rốc có thế mạnh về du lịch (trung bình đón 11 triệu khách du lịch một năm). Hệ thống tài chính Ma-rốc tương đối phát triển. Casablanca là trung tâm tài chính thứ 2 châu Phi, sau Johanesburg của Nam Phi. Ba ngân hàng lớn nhất Ma-rốc có mặt tại 10 nước châu Âu và 22 nước châu Phi.

Ma-rốc có trữ lượng phốt phát (PO4) lớn nhất thế giới (khoảng 50 tỷ tấn, chiếm hơn 3/4 trữ lượng thế giới), đứng đầu thế giới về xuất khẩu và thứ 3 về sản xuất; các mặt hàng xuất khẩu chính: quần áo, hàng dệt may, thiết bị điện, hóa chất, phốt phát, rau củ quả… Nhập khẩu: dầu thô, nguyên liệu dệt, thiết bị điện, chất dẻo... Các bạn hàng chính: Tây Ban Nha, Pháp, Đức, Ý, Ấn Độ, Mỹ, Trung Quốc,…

Theo báo cáo của Doing Business năm 2018, Ma-rốc xếp hạng 69/190 nước xếp hạng (tăng 60 bậc trong 8 năm), xếp hạng 1 ở Bắc Phi, thứ 3 ở châu Phi (sau Rwanda và Mauritius). Ma-rốc đứng thứ 2 châu Phi về thu hút FDI (2,6 tỷ USD năm 2017). Ma-rốc có nhu cầu phát triển năng lượng sạch, xây dựng nhà máy năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới, cung cấp điện cho 1 triệu gia đình, đặt mục tiêu sử dụng 52% năng lượng sạch vào năm 2030. Chính phủ đang có kế hoạch giai đoạn 2019-2026, sẽ huy động 10,8 tỷ euro để xây dựng khoảng 1000 đập nước và hồ chứa trên cả nước.

II. Quan hệ Việt Nam – Ma-rốc:

1. Quan hệ chính trị:

   Việt Nam và Ma-rốc lập quan hệ ngoại giao ngày 27/3/1961.

   Trước đây, Ma-rốc có quan hệ với chính quyền Sài Gòn, không để ta đặt cơ quan đại diện tại Ra-bát và từ chối Đại sứ ta sang trình thư uỷ nhiệm. Tháng 3/2006, hai nước đã cử Đại sứ thường trú tại thủ đô của nhau.

   Quan hệ giữa hai nước đang phát triển tốt. Kỳ họp lần thứ 4 Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - Ma-rốc và Tham vấn chính trị lần thứ 5 giữa Bộ Ngoại giao hai nước đã được tổ chức vào tháng 4/2018 tại Hà Nội.

   Hai nước thường xuyên phối hợp lập trường và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế: Ma-rốc ủng hộ Việt Nam làm Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ khoá 2020-2021 (bằng văn bản), Hội đồng Nhân quyền, Hội đồng Kinh tế Xã hội, Ban Chấp hành UNESCO, Hội đồng Ủy ban Luật pháp quốc tế, Hội đồng Điều hành Liên minh Bưu chính thế giới. Ta ủng hộ Ma-rốc vào Hội đồng Nhân quyền, Hội đồng Ủy ban Luật pháp quốc tế và Hội đồng Điều hành Liên minh Bưu chính thế giới. Tháng 2/2014, Ma-rốc công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường đầy đủ.

   Ngày 17/3/2017, Hội hữu nghị Ma-rốc – Việt Nam được thành lập do Cao Ủy Ma-rốc về Cựu chiến binh El Ktiri làm Chủ tịch.

   Tháng 3/2017, Chủ tịch nước Trần Đại Quang ký quyết định trao Huân chương Hữu nghị cho cựu Đại sứ Ma-rốc tại Việt Nam Ông El Houcine Fardani.

   Tháng 4/2018, hai nước đã tiến hành Tham vấn chính trị lần 5 và họp UBHH lần 4 tại Hà Nội.

2. Hợp tác khác:

   Về thương mại, kim ngạch thương mại song phương năm 2018 đạt khoảng 212,7 triệu USD (tăng so với mức 169,2 triệu USD của năm 2017). Trong đó ta xuất siêu 200 triệu USD chủ các mặt hàng điện thoại di động và linh kiện, máy vi tính, cà phê, giày dép các loại, sản phẩm dệt may, máy tính, linh kiện, hải sản, máy móc thiết bị….

        Về giáo dục đào tạo, từ năm 2011, Bạn dành cho ta 10 học bổng/năm. Hiện có 20 sinh viên Việt Nam đang học tập tại Ma-rốc. Năm 2014, Phía Ma-rốc đã giúp đào tạo 2 phóng viên tiếng Pháp cho báo Le Courrier du Vietnam. Từ 2016, Ma-rốc mời 01 đại diện của Bộ Ngoại giao dự Khóa đào tạo về ngoại giao tại Ma-rốc.

        Về nông nghiệp: Hai nước đang nghiên cứu khả năng hợp tác thực hiện dự án hợp tác nông nghiệp 3 bên về lúa do Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ tài trợ tại      Ca-mơ-run. Tháng 12/2018, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp Việt Nam (NIAPP) cử đoàn nghiên cứu khả thi thực hiện dự án hợp tác 3 bên về lúa theo mô hình đối tác công tư (PPP) tại Lát-đô, Ca-mơ-run, do Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (OIF) và mời chuyên gia Ma-rốc tham dự.

        Về hợp tác địa phương: hai bên đang hướng tới việc xây dựng quan hệ kết nghĩa giữa Thành phố Hồ Chí Minh – Casablanca, Đà Nẵng – Tangier và Nha Trang – Agadir

        Về văn hóa: tháng 11/2018, ĐSQ Ma-rốc tại Hà Nội phối hợp với UBND thành phố Hà Nội khánh thành cổng Ma-rốc tại Ba Vì, Hà Nội sau thời gian tu bổ và tôn tạo.

        Ma-rốc đang xem xét khả năng cử Lãnh sự danh dự Ma-rốc tại TP. Hồ Chí Minh và hiện đang tìm ứng cử viên thích hợp.

   3. Trao đổi đoàn:

   - Đoàn ta thăm bạn:

   Lãnh đạo cấp cao: Thủ tướng Phan Văn Khải (11/2004); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An (12/2005); Lãnh đạo cấp Bộ, ngành: Bộ trưởng Thủy sản Tạ Quang Ngọc (2/2004); Thứ trưởng Ngoại giao Đào Việt Trung (3/2008); Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu (7/2009); Chủ nhiệm Uỷ ban kinh tế Quốc hội Hà Văn Hiền (12/2009); Thứ trưởng Tài chính Nguyễn Công Nghiệp (3/2011); Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn (3/2012), Thứ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn (6/2012); Trưởng Ban đối ngoại Hoàng Bình Quân (6/2013), Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Phương Nga (12/2013), Phó CN UB Xã Hội Quốc hội (1/2014) Phó CN UB Đối ngoại QH (12/2015); Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải (11/2016); Thứ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường (11/2016), Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển thăm Ma-rốc (1-7/7/2017); Bộ trưởng Bộ Xây dựng (11/2017); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (3/2019).

   Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh tiếp xúc Bộ trưởng Ngoại giao Ma-rốc bên lề Đại hội đồng LHQ tháng 9/2017 và tháng 9/2018.

   Thủ tướng Ma-rốc đã gửi thư mời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Ma-rốc, ta đã có công hàm trả lời bạn chưa thể thu xếp trong năm 2018.

   - Đoàn Bạn thăm ta:

   Lãnh đạo cấp cao: Thủ tướng Abbas El Fassi (11/2008); Chủ tịch Hạ viện (3/2003); Chủ tịch Thượng viện Mohamed Cheikh Biadillah dự họp IPU 132 (3/2015); Lãnh đạo cấp Bộ, ngành: Bộ trưởng Đặc trách- Đặc phái viên của Vua Ma-rốc (7/2005); Bộ trưởng Đặc trách- Đặc phái viên của Vua Ma-rốc (8/2006); Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao và Hợp tác vào ta dự Hội thảo Việt Nam- châu Phi lần 2 (8/2010); Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao và Hợp tác Ma-rốc thăm, tham dự kỳ họp lần thứ 2 UBHH Việt Nam-Ma-rốc, tham vấn chính trị lần ba giữa 2 Bộ Ngoại giao (5/2011); Bộ trưởng đặc trách Ngoại thương (11/2013), Tổng bí thư Đảng tiến bộ và Xã hội chủ nghĩa, Bộ trưởng Nhà ở (4/2014); Bộ trưởng Bộ Công Thương, Đầu tư và Kinh tế kỹ thuật số đặc trách Ngoại thương (30/3/2015), Cao ủy Ma-rốc về Cựu chiến binh (10/2015 và 3/2017); Chủ tịch Hạ viện (12/2017); 2 Phó Chủ tịch Hạ viện dự APPF 26 (1/2018); Quốc vụ khanh BNG dự UBHH 4 và TVCT 5 (4/2018).

   4. Các hiệp định, thoả thuận đã ký:

          Hiệp định: Thương mại (6/2001); Khung hợp tác kinh tế, văn hoá, khoa học và kỹ thuật; Miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao, đặc biệt và công vụ; tránh đánh thuế hai lần (11/2008); Khuyến khích và Bảo hộ Đầu tư; Hợp tác Du lịch giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Vương quốc Ma-rốc. Thỏa thuận hợp tác: giữa Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) với Liên đoàn các Phòng Thương mại và Công nghiệp Ma-rốc; giữa VCCI với Tổng Liên đoàn giới chủ Ma-rốc; giữa Thông tấn xã Việt Nam và Hãng thông tấn A-rập Maghreb (MAP) của Ma-rốc (7/2008); giữa hai Học viện Ngoại giao (12/2013); giữa Quốc hội Việt Nam và Hạ viện Ma-rốc (1/2018). Nghị định thư: hợp tác giữa 2 Bộ Ngoại giao; Biên bản ghi nhớ: hợp tác thủy sản (2/2004); hợp tác công nghiệp (11/2004); hợp tác giữa Cục xúc tiến Thương mại Việt Nam và Trung tâm xúc tiến xuất khẩu Ma-rốc (3/2015); hợp tác giữa Đại học KHXH&NV và Đại học Mohammed V; giữa Viện nghiên cứu châu Phi – Trung Đông và Trung tâm Nghiên cứu KHXH Ma-rốc (2017); giữa Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Việt Nam và Bộ Lao động và Hỗ trợ việc làm Ma-rốc, giữa Đại học Hàng hải Việt Nam và Viện Nghiên cứu Hàng hải Ma-rốc (4/2018)./.    

04/2019.