BỘ NGOẠI GIAO

       ---oOo---

TÀI LIỆU CƠ BẢN

CỘNG HÒA NAM-MI-BI-A

 1. Khái quát:

·        Tên nước: Cộng hòa Nam-mi-bi-a (The Republic of Nam-mi-bi-a)

·        Thủ đô: Vin-đúc (Windhoek)

·        Vị trí địa lý: Nam-mi-bi-a nằm ở phía Tây Nam châu Phi, Bắc giáp Ăng-gô-la, Nam giáp Nam Phi, Đông giáp Bốt-xoa-na, Tây giáp Đại Tây Dương.

·        Diện tích: 823,145 km2

·        Dân số: khoảng 2,51 triệu người (2016)

·        Các bộ tộc: Da đen 87,5%, da trắng 6%, da mầu 6,5% (trong đó bộ tộc Ovambo 50%, Kavangos 9%, Heredo 7%, Damara 7%...)

·        Tôn giáo: Thiên chúa giáo 80-90%, đạo cổ truyền bộ lạc 10-20%

·        Ngôn ngữ: Tiếng Anh 7% (ngôn ngữ chính), tiếng Afrikaans và một số thổ ngữ khác.

·        Đơn vị tiền tệ: Đô-la Nam-mi-bi-a (NAD)

·        Tổng thống: Ha-ghi Ghên-gô (Hage Geingob)  (từ tháng 3/2015)

·         Bộ trưởng Ngoại giao: Nê-tum-bô Nan-di Nờ-đai-goa (Netumbo Nandi-Ndaitwa) (từ tháng 12/2012). Từ tháng 3/2015, Bà được bổ nhiệm kiêm vị trí Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Hợp tác và Quan hệ Quốc tế Nam-mi-bi-a.

·        Quốc khánh: 21/3/1990

2. Lịch sử

Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19, người Bồ Đào Nha, người Anh, người Đức lần lượt xâm nhập lãnh thổ Tây Nam Phi (Nam-mi-bi-a ngày nay). Năm 1883, Đức chiếm đóng và cai trị toàn bộ vùng này. Sau khi Đức bại trận trong thế chiến I, Hội Quốc liên trao cho Nam Phi quyền quản thác Tây Nam Phi. Năm 1920 Nam Phi đã biến lãnh thổ này thành thuộc địa của mình. Từ thập kỷ 60, 70, Liên hợp quốc ra nhiều Nghị quyết lên án Nam Phi, đòi Nam Phi trao trả độc lập cho Tây Nam Phi, nhưng Nam Phi vẫn tiếp tục chiếm đóng trái phép lãnh thổ này. Từ cuối thập kỷ 50, nhiều tổ chức yêu nước ở Tây Nam Phi ra đời với mục đích đấu tranh giải phóng dân tộc. Tháng 4/1960, ông Xam Nu-giô-ma thành lập Tổ chức Nhân dân Tây Nam Phi (SWAPO), phát triển nhanh chóng, được nhân dân ủng hộ mạnh mẽ và được Tổ chức Thống nhất châu Phi OUA (nay là Liên minh châu Phi AU), LHQ và Phong trào Không Liên kết công nhận. Sau khi Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích (1975) và Dim-ba-bu-ê (1980) giành độc lập, cuộc đấu tranh của nhân dân Tây Nam Phi do SWAPO lãnh đạo bước sang giai đoạn mới. Hiệp định hoà bình về Tây Nam Phi  được ký tháng 12/1988, Chính quyền Nam Phi buộc phải thực hiện NQ 435/78 của LHQ. SWAPO giành thắng lợi áp đảo trở thành Đảng cầm quyền trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên sau khi đất nước giành độc lập. Ngày 21/3/1990, Nam-mi-bi-a tuyên bố độc lập, nước Cộng hoà Nam-mi-bi-a ra đời; ông Xam Nu-giô-ma, Chủ tịch SWAPO được bầu làm Tổng thống đầu tiên.

3. Chính trị:

a. Đối nội

Thể chế Nhà nước: Cộng hoà Tổng thống. Thực hiện dân chủ, đa đảng.

Từ 1990 đến nay, Đảng cầm quyền SWAPO luôn thắng cử. Chính phủ thực hiện chính sách hoà giải dân tộc, chống nghèo đói, bất công, chú trọng phát triển kinh tế nên đã duy trì được sự ổn định chính trị – xã hội.

Nam-mi-bi-a được chia thành 14 đơn vị hành chính. Quốc hội gồm 72 nghị sĩ được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm (bắt đầu từ 12/1994) và một Hội đồng Nhà nước gồm 26 nghị sĩ được bầu gián tiếp nhiệm kỳ 6 năm (bắt đầu từ 7/1993).

b. Đối ngoại:

Từ khi giành độc lập (3/1990) đến nay, Nam-mi-bi-a thực hiện đường lối đối ngoại không liên kết, đa dạng hoá quan hệ quốc tế. Coi trọng quan hệ với các nước châu Phi, đặc biệt các nước miền Nam châu Phi (SADC), chú trọng quan hệ với Mỹ, phương Tây, đẩy mạnh hợp tác với các nước châu Á trong đó có Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN.

Nam-mi-bi-a đóng góp tích cực vào việc thành lập Liên minh châu Phi (AU) vào quá trình tìm giải pháp cho các cuộc xung đột tại châu Phi. Nam-mi-bi-a là thành viên của LHQ, Phong trào KLK, AU, Cộng đồng phát triển miền Nam châu Phi (SADC), Khối Liên hiệp Anh và thành viên của các Tổ chức quốc tế IMF, WB.

4. Kinh tế:

Nam-mi-bi-a có nguồn tài nguyên thiên nhiên quí hiếm như uranium (thứ 4 thế giới), kim cương (đứng thứ 5 thế giới), đồng, kẽm. Ngành khai khoáng đóng góp chính cho kinh tế Nam-mi-bi-a (chiếm 8% GDP, 50% nguồn thu ngoại tệ), tiếp theo là ngành đánh cá, chăn nuôi gia súc, du lịch. Khoảng cách chênh lêch giàu nghèo ở Nam-mi-bi-a rất lớn. Các ngành kinh tế chủ yếu và đất đai vẫn do người da trắng thiểu số nắm giữ. Trong khi đó 65 – 70% người da đen vẫn sống trong nghèo khổ. 

Kinh tế Nam-mi-bi-a từ năm 2003 – 2008 tăng trưởng tốt nhờ tăng sản lượng đánh bắt cá và sản lượng khoáng sản (kẽm, đồng và uranium). Tuy nhiên, sau năm 2009 và đặc biệt trong giai đoạn 2014-2016, do chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực của khủng hoảng tài chính và giá nguyên liệu thế giới, nhu cầu nhập khẩu kim cương, uranium và các kim loại quý khác trên thế giới giảm mạnh, chi phí khai khoáng tăng khiến kinh tế Nam-mi-bi-a bị suy giảm đáng kể. Hiện nay, Nam-mi-bi-a đang từng bước phục hồi, tập trung triển khai chiến lược phát triển đất nước theo hướng đẩy mạnh du lịch, nông nghiệp, thủy sản, phát huy lợi thế có trên 1500km bờ biển nhằm đảm bảo an ninh lương thực, giảm phụ thuộc vào nguồn thu từ hoạt động khai thác tài nguyên, thu hẹp chênh lệch giàu nghèo, cải thiện các điều kiện sống cho người dân.   

- GDP (tính theo sức mua): 27,2 tỷ USD (2017)

- GDP đầu người (tính theo sức mua): 11.500 USD (2017)

- Tăng trưởng GDP: 0,8% (2017)

- Nhập khẩu: 6,7 tỷ USD (2017), chủ yếu là thực phẩm, nông phẩm, vật liệu xây dựng, sản phẩm hóa dầu, thiết bị máy móc, dược phẩm

- Xuất khẩu: 4,71 tỷ USD (2017), chủ yếu là kim cương, khoáng sản, thịt bò, gia cầm, cá.

- Nợ nước ngoài: 7,5 tỷ USD (12/2017)

- Tỷ lệ lạm phát: 6% (2017)

- Các đối tác thương mại, đầu tư chính của Nam-mi-bi-a: Đức, Mỹ, Trung Quốc Ấn Độ, Nga. Kim ngạch thương mại hai chiều Nam-mi-bi-a – Trung Quốc không ngừng tăng, từ 11 triệu USD năm 2000 lên 730 triệu USD năm 2010; đầu tư của Trung Quốc vào Nam-mi-bi-a khoảng 130 triệu USD, hiện có khoảng 40 ngàn người Trung Quốc đang làm ăn sinh sống tại Nam-mi-bi-a.

- Năm 2017, Nam-mi-bi-a vừa công bố Kế hoạch phát triển quốc gia 5 năm lần thứ năm, tuyên bố mở cuộc chiến chống đói nghèo và tham nhũng, đảm bảo an ninh lương thực trong điều kiện nông nghiệp khó khăn do hạn hán nặng nề. Nam-mi-bi-a cũng chú trọng dậy nghề và tạo việc làm, đặc biệt cho giới trẻ đang có tỉ lệ thất nghiệp cao; chống sốt rét và HIV/AID; củng cố đảng SWAPO và đảm bảo ổn định xã hội, đối phó với tình trạng phân hóa giàu nghèo ngày càng sâu sắc… 

          5. Quan hệ với Việt Nam

a. Quan hệ chính trị:

+ Ngày lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam : 21/3/1990

+ Hai nước có quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp. Từ những năm 70, quan hệ giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Tổ chức Nhân dân Tây Nam Phi (SWAPO – Đảng cầm quyền Nam-mi-bi-a hiện nay) đã được thiết lập. Hai bên đã ủng hộ, giúp đỡ nhau trong cuộc đấu tranh giành độc lập của mỗi nước. Chủ tịch Đảng SWAPO đồng thời là Tổng thống đầu tiên của Nam-mi-bi-a, ông Xam Nu-giô-ma, có tình cảm đặc biệt với Việt Nam, coi Hồ Chí Minh là anh hùng dân tộc của Nam-mi-bi-a, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là vị tướng của Quân đội Nam-mi-bi-a, những thành tựu trong đổi mới và phát triển đất nước của ta, đặc biệt là việc Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới là nguồn cổ vũ to lớn cho Nam-mi-bi-a trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.  

Phối hợp trên các diễn đàn quốc tế:

+ Nam-mi-bi-a đã ủng hộ ta vào Ban chấp hành ECOSOC (1996-1998), WTO, Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ (nhiệm kỳ 2008-2009), Hội đồng nhân quyền (nhiệm kỳ 2014-2016).

+ Ta ủng hộ Nam-mi-bi-a ứng cử vào Hội đồng nhân quyền (nhiệm kỳ 2014-2016).

          + Nam-mi-bi-a  tích cực phối hợp với Việt Nam trên các diễn đàn quốc tế và trong khuôn khổ hợp tác Nam – Nam. Tháng 5/2018, Việt Nam đề nghị đánh đổi chéo,  khẳng định sẽ ủng hộ  ứng cử viên của Nam-mi-bi-a ứng cử vào Ủy ban Nhân quyền (Ủy ban Giám sát Công ước Quốc tế về các quyền Dân sự và Chính trị- ICCPR) giai đoạn 2019-2020; đổi lại, đề nghị Nam-mi-bi-a ủng hộ Việt Nam ứng cử Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021. Bạn đã cam kết ủng hộ nhưng chưa có văn bản khẳng định chính thức.

Trao đổi Đoàn:

+ Các đoàn Nam-mi-bi-a thăm ta: Chủ tịch SWAPO Sam Nujoma (01/1975), Bộ trưởng Ngoại giao Nam-mi-bi-a T.B. Gurirab (7/1997), Tổng thống Sam Nujoma (7/2002), Bộ trưởng Thủy sản (2003), Bộ trưởng Công Thương và Bộ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Phát triển nông thôn Nam-mi-bi-a dự Hội thảo VN - châu Phi (5/2003), Bộ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Phát triển nông thôn, Chủ nhiệm Uỷ ban Đối ngoại, Quốc phòng - An ninh, Quốc hội Nam-mi-bi-a (8/2004), Bộ trưởng Cựu chiến binh (7/2008), Bộ trưởng Nghề cá và Nguồn lợi thuỷ sản (6/2010); Bộ trưởng Ngoại giao (11/2011), Thứ trưởng Nông nghiệp, Nguồn nước và Lâm nghiệp (6/2012), Thứ trưởng Ngoại giao (12/2012); Tổng thống Nam-mi-bia thăm Việt Nam (11/2013).

+ Các đoàn ta thăm Nam-mi-bi-a: Chủ tịch nước Trần Đức Lương (10/2002), Bộ trưởng Thuỷ sản Tạ Quang Ngọc (9/2006), Thứ trưởng Ngoại giao Lê Lương Minh (4/2012), Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Hồng Nam (5/2018).

Tháng 5/2018, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã có thư mời Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Hợp tác và Quan hệ quốc tế Namibia sang thăm Việt Nam.

b. Hợp tác thương mại: năm 2017, ta xuất sang Nam-mi-bi-a gần 330.000  USD gồm dệt may, cà phê, sản phẩm gỗ chế biến và nhập khoảng 2,7 triệu USD chủ yếu là kim loại thường, sắt thép các loại, dầu mỡ động thực vật...

Trong tiếp xúc các cấp, Bạn đề nghị ta nhập khẩu thịt gia súc (bò, dê, cừu…) của Nam-mi-bi-a; thiết lập liên doanh dệt may nhằm tận dụng hạn ngạch xuất khẩu dệt may của Nam-mi-bi-a sang thị trường Mỹ (Nam-mi-bi-a được hưởng ưu đãi của Đạo luật cơ hội và tăng trưởng châu Phi- AGOA của Mỹ, theo đó, một số mặt hàng của Nam-mi-bi-a xuất sang Mỹ sẽ không bị chịu thuế).

 c. Hợp tác Nông nghiệp: Hai nước đã triển khai dự án 3 bên về thủy sản do Tổ chức Nông Lương Thế giới (FAO) tài trợ (từ 2010). Hiện nay, ta có 03 chuyên gia và 02 kỹ thuật viên thuộc viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I làm việc tại Nam-mi-bi-a (từ tháng 10/2010). Bạn đánh giá cao sự hợp tác của các chuyên gia VN và đề nghị tiếp tục xây dựng dự án hợp tác về trồng lúa  theo mô hình 3 bên với sự tài trợ của JICA, Nhật Bản tại vùng Đông Bắc Nam-mi-bi-a, nơi có nhiều sông ngòi thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Hai bên đã ký Thỏa thuận hợp tác giữa hai Bộ Nông nghiệp nhân chuyến thăm của Tổng thống bạn năm 2013.

 d. Hợp tác Giáo dục – Đào tạo: Bạn mong muốn Việt Nam giúp cải thiện chất lượng giáo dục, mở rộng các lĩnh vực đào tạo và xem xét cấp học bổng cho sinh viên Nông nghiệp của Nam-mi-bi-a sang học tại Việt Nam.

e. Các Hiệp định đã ký: Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học kỹ thuật, Hiệp định Thương mại và Hiệp định Khuyến khích và bảo hộ đầu tư, Nghị định thư hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao; Hiệp định hợp tác ba bên Việt Nam – Nam-mi-bi-a – FAO; Thỏa thuận về hợp tác trong lĩnh vực ngoại giao và nông nghiệp;

Hai bên đã ký Hiệp định Miễn thị thực cho Hộ chiếu Ngoại giao và Công vụ ngày 19/11/2013. Ngày 15/7/2014, Việt Nam đã phê duyệt Hiệp định và thông báo cho phía Nam-mi-bi-a (nhắc lại lần gần nhất tháng 1/2018), hiện đang chờ phía Nam-mi-bi-a khẳng định.

6. Cơ quan đại diện ngoại giao tại mỗi nước: Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi kiêm nhiệm Nam-mi-bi-a và Đại sứ quán Nam-mi-bi-a tại Bắc Kinh kiêm nhiệm Việt Nam./.

Tháng 12/2018.