1. Khái quát

•    Tên nước: Cộng hoà Nam Phi (Republic of South Africa)

•    Thủ đô: Prê-tô-ri-a (Pretoria) (hành pháp), Kếp-thao (Cape Town) (lập pháp); Bờ-lô-êm-phôn-tên (Bloemfontein) (tư pháp)

•    Vị trí địa lý: Cộng hoà Nam Phi ở cực Nam châu Phi, Đông Bắc giáp Mô-dăm-bích (Mozambique), Dim-ba-bu-ê (Zimbabwe), Bốt-xoa-na (Botswana), Na-mi-bi-a (Namibia); Tây Nam giáp Đại Tây Dương và Đông Nam giáp Ấn Độ Dương, có bờ biển dài 3.000 km.

•    Khí hậu: ôn hoà, 2 mùa mưa, nắng. Nhiệt độ trung bình 20-25 độ C.

•    Diện tích: 1.219.912 km2

•    Dân số: 50,59 triệu người (6/2011) (79,5% người Phi, 9% người da trắng, 9% người da màu, 2,5% người gốc Á).

•    Tôn giáo: khoảng 80% dân chúng Nam Phi theo đạo Thiên chúa. Các Tôn giáo khác là Hindu, Hồi giáo, Do Thái giáo và đạo Phật. Chỉ có một thiểu số nhỏ theo tôn giáo truyền thống của người châu Phi.

•    Ngôn ngữ: ở Nam Phi có 11 ngôn ngữ chính thức. Tiếng Anh chỉ là tiếng mẹ đẻ của 8,2% dân cư nhưng là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi ở Nam Phi.

•    Đơn vị tiền tệ: đồng Rand 1USD = 6 Rand (5/2011)

•    Tổng thống: Gia-cốp Du-ma (Jacob Zuma) (từ 09/05/2009)

•    Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Quốc tế: Bà Mai-tê Cô-a-na Ma-xa-ba-nê (Maite Nkoana-Mashabane)

•    Quốc khánh: 27/4/1994

2. Lịch sử

Từ thế kỷ 16 về trước, trên lãnh thổ Nam Phi chỉ có người Phi thuộc các bộ lạc Bantu, Khoi-Khoi và Hottentotes sinh sống. Thế kỷ 17 và 18, người Hà Lan và người Anh đến đây xâm chiếm, đẩy lùi người dân bản xứ vào sâu nội địa. Sau cuộc chiến tranh 3 năm (1899-1902), người Boer (gốc Hà Lan) buộc phải chấp nhận sự bảo hộ của thực dân Anh. Ngày 31/5/1910, sau khi sát nhập 4 tỉnh Cape, Orange, Transvaal và Natal, Vương quốc Anh thành lập Liên bang Nam Phi tự trị. Năm 1948, Đảng Quốc gia của người da trắng lên nắm quyền ở Nam Phi, thi hành chính sách A-pác-thai và các đạo luật phân biệt chủng tộc, đàn áp, bóc lột người bản xứ. Ngày 31/5/1961, sau khi đơn phương trưng cầu dân ý trong những người da trắng, chính quyền Nam Phi rút ra khỏi Khối Liên hiệp Anh và tuyên bố thành lập nước Cộng hoà Nam Phi độc lập. Các tầng lớp tư sản Nam Phi khai thác tài nguyên thiên nhiên giàu có, bóc lột người Phi và cấu kết với tư bản nước ngoài, tạo nên "thần kỳ kinh tế" trong những năm 20 - 60, xây dựng hạ tầng cơ sở tương đối phát triển ở Nam Phi.

3. Chính trị

a) Đối nội

Thời kỳ chế độ A-pác-thai, nhân dân Nam Phi, dưới sự lãnh đạo của Đại hội Dân tộc Phi (ANC) và Đảng Cộng sản Nam Phi đã kiên trì đấu tranh bằng nhiều hình thức khác nhau qua các giai đoạn: 1945-1960, 1961-1970, 1971-1980. Từ thập kỷ 80, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc phát triển mạnh mẽ, tập hợp nhiều tầng lớp quần chúng, giới kinh doanh, người da trắng.

Sau chiến tranh lạnh, với việc bầu ông Đê Cờ-lác (De Clerk) người có tư tưởng cấp tiến làm Chủ tịch Đảng Quốc gia cầm quyền ở Nam Phi và sau đó làm Tổng thống, Đảng Quốc gia đã điều chỉnh chính sách theo hướng cải cách dân chủ, thả tù nhân chính trị trong đó có ông Nen-xơn Man-đê-la (Nelson Mandela) và hợp pháp hoá các chính đảng đối lập.

Tháng 4/1994, lần đầu tiên trong lịch sử, Nam Phi đã tiến hành cuộc tổng tuyển cử đa sắc tộc và Đại hội Dân tộc Phi (ANC) giành thắng lợi lớn, ông Nelson Mandela, Chủ tịch ANC, được Quốc hội bầu làm Tổng thống và nhậm chức ngày 10/5/1994. ANC thành lập Chính phủ đoàn kết dân tộc bao gồm Đảng Quốc gia của De Clerk và Đảng Tự do Inkhata của Buthelezi. Ông Tha-bô Mơ-bê-ki (Thabo Mbeki) (ANC) làm Phó Tổng thống thứ nhất và ông De Clerk (Đảng Quốc gia) làm Phó Tổng thống thứ 2.

Từ đó đến nay, Nam Phi đã trải qua 4 kỳ tổng tuyển cử (1994, 1999, 2004, 2009), ANC luôn chiếm đa số ghế tại Quốc hội và Chủ tịch ANC được Quốc hội bầu làm Tổng thống.

b) Đối ngoại

Nam Phi là thành viên của LHQ, Khối thịnh vượng chung, AU, KLK; là Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ khoá 2007 – 2008, 2011 – 2012.

Nam Phi tích cực tham gia giải quyết một số xung đột ở khu vực (vấn đề Dim-ba-buê, xung đột tại CHDC Công-gô, Xu-đăng…), tăng cường vai trò nước lớn trong Cộng đồng Phát triển Nam phần châu Phi (SADC); là một trong những nước đưa ra Chương trình đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi-NEPAD (2001) nhằm thực hiện xoá đói giảm nghèo, giảm sự phụ thuộc từ bên ngoài, đồng thời thúc đẩy tiến bộ trong các lĩnh vực thông qua thiết lập quan hệ đối tác mới giữa châu Phi và cộng đồng quốc tế.

Nam Phi chú trọng quan hệ với các nước châu Phi, tranh thủ các nước lớn, đặc biệt là Mỹ, Nhật Bản, EU, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ nhằm thu hút vốn, đầu tư, khoa học kỹ thuật và mở rộng kinh tế đối ngoại. Tháng 4/2011, Nam Phi gia nhập nhóm các nước có nền kinh tế đang nổi BRICS (gồm Bra-xin, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi).

4. Kinh tế

Với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, tiềm năng kinh tế dồi dào và khoa học kỹ thuật tiên tiến, Nam Phi là nước phát triển nhất ở châu Phi và là đầu tàu thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của 14 nước trong Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC). Nam Phi là nước xuất khẩu vàng lớn nhất thế giới (ngành công nghiệp khai thác vàng đóng góp khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội của Nam Phi).

- GDP: 422 tỷ USD (2011)

- GDP bình quân (tính theo sức mua): 11.000 USD (2011)

- Tăng trưởng GDP: 3,4% (2011)

- Xuất khẩu: 94,2 tỷ USD (2011), chủ yếu là vàng, kim cương, platin, khoáng sản, máy móc thiết bị.

- Nhập khẩu: 92,8 tỷ USD (2011), chủ yếu là máy móc thiết bị, sản phẩm hoá chất, hoá dầu, thực phẩm.

- Nợ nước ngoài: 47,7 tỷ USD (2011)

- Lạm phát: 5% (2011)

- Thâm hụt ngân sách 5,2% (2011)

- Nợ công 35,6% GDP (2011)

- Tỷ lệ thất nghiệp: 23,9% (2011)

(Nguồn cia.gov)

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nam Phi (chiếm 13,7% kim ngạch xuất khẩu và 13,4% kim ngạch nhập khẩu của Nam Phi).

5. Quan hệ Việt Nam - Nam Phi

Việt Nam và Nam Phi thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 22/12/1993. Ta mở ĐSQ ở Nam Phi năm 2000. Nam Phi mở ĐSQ tại Việt Nam năm 2002, Lãnh sự danh dự tại Thành phố Hồ Chí Minh năm 2009.

Tuy nhiên, ta có quan hệ chính trị từ lâu với Đại hội Dân tộc Phi (ANC) và Đảng Cộng sản Nam Phi. Việt Nam luôn ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân Nam Phi chống chế độ A-pác-thai, ủng hộ quá trình cải cách dân chủ. Cố Chủ tịch ANC Olivier Tambo thăm Việt Nam năm 1978.

Hai nước thiết lập quan hệ “Đối tác vì hợp tác và phát triển” năm 2004 và đẩy mạnh hợp tác trên nhiều lĩnh vực: thương mại, nông nghiệp, môi trường, văn hoá du lịch.

Kim ngạch thương mại song phương Việt Nam – Nam Phi từ năm 2007 đến 2011 lần lượt đạt 192 triệu USD, 284 triệu USD, 512 triệu USD 658 triệu USD; 2,1 tỷ USD; quý I năm 2012 đạt 155,3 triệu USD. Trong những năm gần đây, ta chủ yếu xuất siêu sang Nam Phi với các mặt hàng như điện thoại di động, kim loại quý, gạo, giày dép, hàng dệt may, máy móc, phụ tùng...

Nam Phi đang tài trợ cho dự án ba bên về hợp tác nông nghiệp giữa Việt Nam – Nam Phi – Ghi-nê Con-na-kri (từ năm 2008). Kết quả triển khai dự án được đánh giá tốt và các bên đã nhất trí mở rộng dự án sang giai đoạn 2 (2011-2013). Ta đã đưa sang Ghi-nê Con-na-kri 15 chuyên gia và kỹ thuật viên nông nghiệp.

Hai nước đã trao đổi nhiều đoàn cấp cao: Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải (11/2004), Tổng thống Thabo Mbeki (05/2007), Phó Tổng thống K. Motlanthe (10/2010), Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan (5/2011), Chủ tịch Hạ viện Max Sisulu (11/2011) và ta đã cử nhiều đoàn thuộc các Cơ quan Đảng, Quốc hội, cấp Bộ, ngành (Quốc phòng, Công an, Tài chính, Công Thương, Giáo dục đào tạo, NNPTNT, VHTTDL...) thăm Nam Phi..

Các Hiệp định, Thoả thuận hai nước đã ký:

Hiệp định Thương mại song phương (2000); Hiệp định thành lập Diễn đàn Đối tác Liên Chính phủ hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, KHKT (2004); Thoả thuận thành lập UB thương mại hỗn hợp (2004); Bản ghi nhớ về hợp tác giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ Tình báo Nam Phi (2006); Thỏa thuận hợp tác về quốc phòng (2006); Thoả thuận hợp tác giữa hai Phòng Thương mại và Công nghiệp; Tuyên bố chung về Đối tác vì hợp tác và phát triển (2007); Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao hoặc công vụ (2007); Nghị định thư hợp tác giữa Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Nam Phi (2007); Thoả thuận hữu nghị và hợp tác giữa Thành phố Hà Nội và Thành phố Tshwane (Pretoria) (2007); Bản ghi nhớ giữa Uỷ ban Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và chính quyền thành phố Johannesburg (2009); Hiệp định về hợp tác trong lĩnh vực du lịch (2010); Bản ghi nhớ về hợp tác nguồn nước (2010).

6. Địa chỉ cơ quan đại diện ngoại giao tại mỗi nước:

Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi:
Địa chỉ: 87 Brooks Street, Brooklyn, Pretoria
Mã bưu chính: 13692 Hatfield 0028, South Africa
Ðiện thoại: (27-12) 362 8119 / 362 8118
Fax: (27-12) 362 8115
Email: embassy@vietnam.sco.za

Đại sứ quán Nam Phi tại Việt Nam:
Địa chỉ: tầng 3, toà nhà Central Building, 31 Hai Bà Trưng.
Điện thoại: 04-39362000
Fax: 04-39361991
Email:
political.hanoi@foreign.gov.za
consular.hanoi@foreign.gov.za

Lãnh sự danh dự Nam Phi tại Thành phố Hồ Chí Minh:
Bà Đỗ Thị Kim Liên
Địa chỉ: 25 Phùng Khắc Hoan, Quận 1, TP HCM
Điện thoại: 08-38238556
Email: dolien@aaa.com.vn