BỘ NGOẠI GIAO

                   ------

TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ NƯỚC CỘNG HÒA XI-Ê-RA LÊ-ÔN

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

1. Khái quát

• Tên nước: Cộng hoà Xi-ê-ra Lê-ôn (Republic of Sierra Leone )

• Thủ đô: Phờ-ri Thao (Freetown)

• Vị trí địa lý: nằm ở Tây Phi, phía Bắc và Đông giáp Ghi-nê (Guinea), Tây giáp Đại Tây Dương, Nam và Đông Nam giáp Li-bê-ri-a (Liberia)

• Diện tích: 71.740 km2

• Dân số: 6,1 triệu người (7/2017)

• Khí hậu: Nhiệt đới nóng và ẩm

• Dân tộc: Có 20 bộ tộc chiếm 90% dân số trong đó có hai bộ tộc lớn nhất là Temne 30%, Mende 30%.

• Ngôn ngữ: Tiếng Anh, tiếng thổ ngữ Mende (phía Nam), Temne (phía Bắc)

• Tôn giáo: 60% Hồi giáo, 30% tôn giáo cổ truyền, 10% Thiên chúa giáo

• Quốc khánh: 27/4/1961

• Tổng thống: Giu-li-út Ma-đa Bi-ô (Julius Maada Bio, từ 4/2018)

• Phó Tổng thống: Mô-ha-mét Dun-đếch Da-lô (Mohamed Juldeh Jalloh, từ 4/2018)

• Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế: A-li Ca-ba (Alie Kabba, từ 6/2018)

   

1. Lịch sử

   - Năm 1462, người Bồ Đào Nha bắt đầu xâm nhập Xi-ê-ra Lê-ôn nhưng phải đến năm 1500, thực dân Bồ mới thiết lập được một số cứ điểm của họ ở đây. Sau đó người Pháp, Hà Lan, Anh tiếp tục đến Xi-ê-ra Lê-ôn và bắt những người Phi làm nô lệ.

   - Năm 1896, Anh biến Xi-ê-ra Lê-ôn thành thuộc địa dưới sự bảo hộ của Anh. Nhân dân Xi-ê-ra Lê-ôn đã nhiều lần nổi dậy đấu tranh chống thực dân Anh.

   - Ngày 27/4/1961, Anh phải trao trả độc lập cho Xi-ê-ra Lê-ôn, nhưng vẫn đặt dưới sự bảo trợ của Anh và thuộc Khối liên hiệp Anh.

   - Ngày 19/4/1971, Thủ tướng S.Stevens tuyên bố thành lập nước Cộng hoà Xi-ê-ra Lê-ôn, xoá bỏ chế độ toàn quyền Anh, lập chế độ cộng hòa tổng thống nhưng vẫn thuộc khối Liên hiệp Anh.

2. Chính trị

1. Đối nội

   - Xi-ê-ra Lê-ôn thực hiện dân chủ đa đảng từ rất sớm (1962). Tình hình chính trị luôn bất ổn với nhiều cuộc đảo chính. Tổng thống Ahmed Tejan Kabbah trúng cử Tổng thống trong cuộc bầu cử dân chủ năm 1996 và 2002.

   - Nội chiến 1991-2000: kể từ 1991, cuộc nội chiến giữa quân Chính phủ và Mặt trận Cách mạng thống nhất (RUF) đã làm hàng chục ngàn người Xi-ê-ra Lê-ôn chết và hơn 2 triệu người (hơn 1/3 dân số) phải di cư sang các nước láng giềng. Tháng 6/1/1999, lực lượng RUF phát động đấu tranh vũ trang chống lại Chính quyền của Tổng thống hợp pháp và đã chiếm phía Đông và trung tâm thủ đô Freetown trong đó có Phủ Tổng thống, Sở cảnh sát. Lực lượng gìn giữ hoà bình của Cộng đồng các nước Tây Phi (ECOWAS) đã đưa quân vào Xi-ê-ra Lê-ôn và đẩy lùi lực lượng nổi dậy ra khỏi thủ đô. Tháng 7/1999, Chính phủ của Tổng thống Kabbah và Mặt trận cách mạng thống nhất RUF đã ký Hiệp định hoà bình. Tháng 5/2000, hiệp định hoà bình bị phá vỡ sau khi RUF bắt cóc 500 lính gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc đang thực thi nhiệm vụ tại Xi-ê-ra Lê-ôn. Cuối năm 2000, với sự giúp đỡ của LHQ và các nước ECOWAS, tình hình chính trị Xi-ê-ra Lê-ôn đã ổn định, chấm dứt nội chiến.

- Tháng 1/2006, Phái bộ LHQ tại Xi-ê-ra Lê-ôn UNAMSIL chấm dứt họat động và được thay thế bằng Văn phòng Hỗn hợp của LHQ tại Xi-ê-ra Lê-ôn  (UNIOSIL) - một văn phòng dân sự có nhiệm vụ chủ yếu là hỗ trợ chính quyền Xi-ê-ra Lê-ôn nâng cao năng lực quản lý, tăng cường khả năng an ninh hỗ trợ hoạt động nhân đạo và tái thiết đất nước. Tháng 9/2010, HĐBA/LHQ đã chính thức dỡ bỏ lệnh trừng phạt nước này sau 12 năm. Tháng 3/2014, Văn phòng Hỗn hợp của LHQ chính thức đóng cửa tại Xi-ê-ra Lê-ôn sau 15 năm tiến hành các hoạt động gìn giữ hòa bình.

- Xi-ê-ra Lê-ôn theo chế độ cộng hòa Tổng thống, Tổng thống vừa là nguyên thủ quốc gia vừa là người đứng đầu chính phủ và được dân bầu trực tiếp qua hai vòng, nhiệm kỳ 5 năm (có thể tái đắc cử thêm một nhiệm kỳ thứ 2). Quốc hội Xi-ê-ra Lê-ôn gồm 124 ghế, nhiệm kỳ 5 năm.

- Các đảng phái chính :

+ Liên minh tiến bộ (All People’s Congress - APC);

+ Đảng Nhân dân Xi-ê-ra Lê-ôn (Sierra Leone People’s Party – SLPP).  

- Dịch Ebola : Dịch Ebola xuất hiện tại Xi-ê-ra Lê-ôn từ tháng 5/2014 và nhanh chóng lây lan, Xi-ê-ra Lê-ôn trở thành nước có số người thiệt mạng vì Ebola lớn nhất thế giới (3.956 ca tử vong/14.124 ca nhiễm tính đến 13/4/2016). Tháng 11/2015, Tổ chức Y tế thế giới WHO đã công bố hết dịch tại Xi-ê-ra Lê-ôn, tuy nhiên hai ca nhiễm mới đã được phát hiện vào tháng 1/2016. Sau 42 ngày (tương đương 2 lần thời gian ủ bệnh) không phát hiện ca nhiễm mới, 17/3/2016, WHO công bố chính thức hết dịch Ebola tại Xi-ê-ra Lê-ôn.

1. Đối ngoại

   - Xi-ê-ra Lê-ôn thực hiện chính sách đa dạng hoá quan hệ, coi trọng quan hệ với các nước láng giềng, phát triển quan hệ với các nước lớn (Mỹ, Nga, Trung Quốc). Hiện nay, Xi-ê-ra Lê-ôn đang đẩy mạnh quan hệ kinh tế với Anh, Mỹ, Bỉ và EU. Xi-ê-ra Lê-ôn rất coi trọng thúc đẩy hợp tác với các nước đang phát triển trong khuôn khổ hợp tác Nam-Nam, trong đó có Việt Nam.

   - Xi-ê-ra Lê-ôn là thành viên của Liên minh châu Phi AU, ECOWAS, WTO và nhiều tổ chức quốc tế khác.

   4. Kinh tế

   - Xi-ê-ra Lê-ôn là một trong những nước nghèo nhất thế giới, 2/3 dân số sống bằng nghề nông. Tuy sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú như khoáng sản (kim cương, vàng, ti-tan, bô-xít, sắt), thủy hải sản và tiềm năng phát triển nông nghiệp (sản phẩm chính là lúa, lạc, dầu cọ, chà là, ca cao) nhưng cơ sở hạ tầng nước này phần lớn bị tàn phá sau cuộc nội chiến kéo dài từ 1991-2000. Trong những năm gần đây, tăng trưởng kinh tế Xi-ê-ra Lê-ôn chủ yếu dựa vào khai thác quặng sắt. Các sản phẩm xuất khẩu chính gồm quặng sắt, kim cương, quặng titan nhưng thu nhập từ xuất khẩu bị ảnh hưởng lớn bởi sự dao động của giá nguyên liệu thế giới.

   - Dịch Ebola đã ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế Xi-ê-ra Lê-ôn, đặc biệt các lĩnh vực giao thông vận tải, y tế và sản xuất công nghiệp. Công nghiệp khai thác quặng sắt (tạo ra hàng ngàn việc làm và mang lại 20% GDP) bị đình trệ, giá sụt giảm và chi phí sản xuất cao do bệnh dịch.

   Một số thông tin kinh tế cơ bản (2017):

   - GDP (ngang giá sức mua): 11,7 tỉ USD

   - GDP đầu người (tính theo sức mua): 1.800 USD

   - Tăng trưởng GDP: 6%

   5. Quan hệ Việt Nam-Xi-ê-ra Lê-ôn

   a. Quan hệ chính trị:

   - Việt Nam và Xi-ê-ra Lê-ôn lập quan hệ ngoại giao ngày 24/6/1982. Quan hệ chính trị hai nước phát triển tốt. Xi-ê-ra Lê-ôn ủng hộ Việt Nam ứng cử Hội đồng Chấp hành UNESCO (2015-2019), Hội đồng Kinh tế-xã hội LHQ (ECOSOC 2016-2018). Năm 2008, khi là Ủy viên không thường trực của HĐBA/LHQ, Việt Nam đã từng giữ chức vụ Chủ tịch Ủy ban về Cộng hoà Xi-ê-ra Lê-ôn.

   - Trao đổi đoàn: Bạn: Công sứ Xi-ê-ra Lê-ôn (2001), Đại sứ Xi-ê-ra Lê-ôn  tại Bắc Kinh dự Hội thảo Việt Nam – châu Phi (2003); Bộ trưởng Công Thương (2011); Ta: Đặc phái viên của TTg, Thứ trưởng Ngoại giao Đoàn Xuân Hưng (2010).

   - Các văn bản ký kết: MoU về hợp tác nông nghiệp, sản xuất muối (12/2001); Hiệp định kinh tế – thương mại, văn hoá và công nghệ (2003); MoU giữa Bộ NN&PTNT VN và Bộ NN, Rừng và An ninh lương thực Xi-ê-ra Lê-ôn về hợp tác song phương trên lĩnh vực nông nghiệp (2010); MoU giữa Bộ NN&PTNT VN với Bộ Nghề cá và Nguồn lợi Thủy sản Xi-ê-ra Lê-ôn về hợp tác song phương trong lĩnh vực thủy sản; Biên bản làm việc giữa hai Bộ Ngoại giao (2010); MoU giữa 2 Bộ Công Thương về thương mại gạo (2011).

   b. Quan hệ kinh tế: kim ngạch song phương năm 2017 đạt 19,6 triệu USD, trong đó ta xuất 18,5 triệu USD (chủ yếu là thuốc lá và nguyên phụ liệu), nhập 1,1 triệu USD (chủ yếu là đá quý, kim loại quý).  

6. Thông tin CQĐD

Đại sứ quán Việt Nam tại Nigeria (kiêm nhiệm Xi-ê-ra Lê-ôn)

Địa chỉ: Số 9 đường River Niger, quận Maitama

Điện thoại: +234 9 8703678 

Fax: +234 9 8703679

Email: vnemb.ng@mofa.gov.vn  hoặc dsqvnnigeria@gmail.com 

Đại sứ quán Xi-ê-ra Lê-ôn tại Bắc Kinh (kiêm nhiệm Việt Nam)

Địa chỉ: 7 Dongahi Men, Wai Dajie Sanitun, 100600

Điện thoại: +86 10 65321222/65322174/65321446

Fax: +86 10 65323752

Email: slembbj@public3.bta.net.cn

Tháng 12/2018