A. THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ CỘNG HÒA MÔ-DĂM-BÍCH
I. Thông tin chung
Tên nước: Cộng hòa Mô-dăm-bích (Republic of Mozambique).                               
Thủ đô: Ma-pu-tô (Maputo)
Quốc khánh: 25/06/1975
Vị trí địa lý: nằm ở phía Đông Nam châu Phi, phía Bắc giáp Tanzania; Nam giáp eSwatini (Swaziland) và Nam Phi; Tây giáp Malawi, Zambia và Zimbabwe; Đông giáp Ấn độ Dương.                              
Diện tích: 799.380 km2                               
Khí hậu: nhiệt đới, cận nhiệt đới. Có 2 mùa: Mùa mưa kéo dài từ tháng 4 đến tháng 9, mùa khô từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Lượng mưa nhiều ở ven biển, tùy theo vùng và dao động khoảng 500-900 mm trung bình hàng năm. Thời điểm lạnh nhất là tháng 7 với nhiệt độ dao động 13-240C và nóng nhất vào tháng 2 với nhiệt độ dao động 22-330C.                               
Dân số: 32,1 triệu người (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                            
Ngôn ngữ: tiếng Bồ Đào Nha                              
Đơn vị tiền tệ: đồng Metical (1 USD = 63,47 MZN)                              
GDP: 16,1 tỷ USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                              
GDP/đầu người: 570.8 USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                            
Tôn giáo: đạo Thiên Chúa (28,4%), đạo Tin lành (27,7%), đạo Hồi (17,9%)...                                
Cơ cấu hành chính: gồm 10 tỉnh và 1 thành phố thủ đô, các tỉnh được chia thành 129 huyện.                               
Lãnh đạo chủ chốt:                               
 Tổng thống: Phi-líp Gia-xin-tu Ni-u-xi (Filipe Jacinto Nyusi) (từ tháng 01/2015, tái đắc cử tháng 10/2019; được bầu làm Chủ tịch đảng FRELIMO tháng 3/2015);
 Thủ tướng: A-đơ-ri-a-nô Ma-lây-a-nư (Adriano Maleiane) (từ tháng 4/2022);
 Chủ tịch Quốc hội: Bà Ét-xpe-ran-xa Bi-át-xơ (Esperança Bias) (từ tháng 01/2020);
 Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác: Bà Vê-rô-ni-ca Ma-ca-mu Na-ta-ni-en Đờ-lô-vu (Veronica Macamo Nataniel Dhlovo) (từ tháng 01/2020).
II. Khái quát lịch sử
Ngày 25/6/1962, Mặt trận Giải phóng Mô-dăm-bích (FRELIMO) ra đời, lãnh đạo cuộc đấu tranh vũ trang của nhân dân Mô-dăm-bích chống thực dân Bồ, góp phần lật đổ chính quyền độc tài Bồ Đào Nha (25/4/1974). Chính quyền mới Bồ Đào Nha ký hiệp định Lusaka (07/9/1974) công nhận quyền độc lập của Mô-dăm-bích.
Ngày 25/6/1975, Chủ tịch FRELIMO, Samora Machel tuyên bố thành lập nước CHND Mô-dăm-bích (nay là CH Mô-dăm-bích). Trong giai đoạn 25/6/1975 - 01/12/1990, Mô-dăm-bích có tên gọi Cộng hòa Nhân dân Mô-dăm-bích (República Popular de Moçambique). Từ năm 1991 đến nay, có tên gọi là Cộng hòa Mô-dăm-bích.
Nội chiến Mô-dăm-bích bắt đầu năm 1977 giữa hai phe FRELIMO và RENAMO. Qua trung gian của Italy, Chính phủ Mô-dăm-bích đã đàm phán trực tiếp với Đảng phong trào kháng chiến Mô-dăm-bích (RENAMO) nhằm tìm ra giải pháp chính trị cho cuộc nội chiến kéo dài 16 năm. Ngày 4/10/1992, với sự chứng kiến của LHQ, Mỹ, Pháp, Bồ Đào Nha, Tổng thống Mô-dăm-bích Joaquim Chissano và lãnh tụ RENAMO, Afonso Dhlakama đã ký Hiệp định hoà bình về Mô-dăm-bích quy định ngừng bắn. Tháng 10/1994, Mô-dăm-bích tổ chức tổng tuyển cử đa đảng lần đầu tiên. Ông Joaquim Chissano đắc cử Tổng thống, Đảng FRELIMO giành được 129/250 ghế đại biểu Quốc hội. Ngày 9/12/1994, Tổng thống Joaquim Chissano tuyên thệ nhậm chức và thành lập Chính phủ đoàn kết, hòa hợp dân tộc.
III. Thể chế nhà nước, chế độ chính trị, đảng phái chính trị
- Thể chế nhà nước: Mô-dăm-bích theo thể chế Cộng hòa Tổng thống. Tổng thống là người đứng đầu Nhà nước và Chính phủ, có nhiệm kỳ 5 năm và cầm quyền không quá 2 nhiệm kỳ. Tổng thống chỉ định Thủ tướng và nội các. Không có Phó Tổng thống và Phó Thủ tướng. Đảng cầm quyền được chỉ định Chủ tịch Quốc hội.
- Cơ cấu nghị viện: Cơ quan lập pháp đơn viện là Quốc hội, có 250 ghế, được bầu theo hình thức phổ thông đầu phiếu và có nhiệm kỳ 5 năm. Hiện nay Quốc hội Mozambique do Đảng FRELIMO chiếm đa số.
- Các đảng phái chính trị: Mô-dăm-bích có 20 đảng phái chính trị, trong đó 3 đảng chính có ghế trong Quốc hội:
+ Mặt trận Giải phóng Mô-dăm-bích (FRELIMO): Đảng cầm quyền từ 1975, ra đời ngày 25/6/1962, có trụ sở tại Dar Es Salaam, Tanzania và sau khi tuyên bố độc lập năm 1965 chuyển về thủ đô Maputo. Đảng FRELIMO lấy chủ nghĩa Mác Lê-nin làm nền tảng tư tưởng chỉ đạo. Kể từ khi tổ chức tổng tuyển cử đa đảng lần đầu tiên vào tháng 10/1994, FRELIMO liên tục giành thắng lợi và nắm quyền điều hành đất nước cho đến ngày nay. Hiện nay, FRELIMO chiếm 184/250 ghế Quốc hội.
+ Phong trào kháng chiến Mô-dăm-bích (RENAMO): được thành lập năm 1975, do Tổ chức Tình báo Rhodesia tại Zimbabwe (lúc bấy giờ thuộc Anh) hỗ trợ, nhằm chống lại chủ nghĩa cộng sản tại châu Phi và là lực lượng đối lập chính chống lại chính quyền mới của FRELIMO tại Mô-dăm-bích. Hiện RENAMO có 60/250 ghế Quốc hội.
+ Phong trào dân chủ Mô-dăm-bích (MDM): được thành lập tháng 3/2009 bởi Daviz Simango. MDM chủ yếu có thế mạnh tại tỉnh Sofala ở miền Trung Mô-dăm-bích. Sau khi ông Daviz Simango qua đời tháng 2/2021, ông Lutero Simango là Chủ tịch đảng MDM từ 12/2021.
IV. Tình hình
1. Chính trị nội bộ
 Ông Filipe Jacinto Nyusi trúng cử Tổng thống tại bầu cử tháng 10/2014, chính thức nhậm chức tháng 01/2015 và tái đắc cử tại bầu cử tháng 10/2019.
Ngày 06/8/2019, lãnh tụ 2 Đảng FRELIMO và RENAMO đã ký Hiệp định Hòa bình và Hòa giải Maputo, chấm dứt 44 năm đối đầu.
2. Kinh tế - Xã hội
- Mozambique là đất nước giàu tài nguyên và sở hữu vị trí địa lý chiến lược. Mozambique có trữ lượng khí gas tự nhiên lớn thứ 3 châu Phi, sau Nigeria và Algeria. Kinh tế Mozambique tăng trưởng chậm trong giai đoạn 2016 – 2019 do khủng hoảng kinh tế và viện trợ quốc tế sụt giảm… Tháng 3/2022, Quỹ Tiền tệ Thế giới IMF nối lại chương trình tín dụng cho Mô-dăm-bích kể từ khi ngừng hỗ trợ vào năm 2016 nhờ những cải cách của chính phủ Mô-dăm-bích, hứa hẹn mở ra giai đoạn phát triển bền vững mới.
+ Các sản phẩm xuất khẩu chính: nhôm, than đá, điện, hạt điều, tôm, đường mía.
+ Các sản phẩm nhập khẩu chính: xăng dầu, hóa chất, máy móc, phương tiện giao thông, hàng may mặc, lương thực thực phẩm.
+ Các đối tác thương mại chính: Nam Ph, Ý, Trung Quốc, Ấn Độ, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha.
- Mô-dăm-bích xếp hạng 181/189 về chỉ số phát triển con người (HDI) năm 2020. Tỷ lệ thất nghiệp những năm gần đây dao động 4%. Tỷ lệ nhân viên y tế là 1 trên 10.000 dân. Tỷ lệ biết chữ là 61%.
3. An ninh - Quốc phòng
Từ tháng 10/2017, lần đầu tiên Mô-dăm-bích đối mặt với khủng bố Hồi giáo có liên quan đến IS. Nhiều vụ tấn công khủng bố đã xảy ra tại những tỉnh miền Bắc đông dân Hồi giáo gồm Cabo Delgado và Nampula. Từ 7/2021, Rwanda và Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC) tuyên bố đưa quân vào hỗ trợ Mozambique. Nhờ nỗ lực của Chính phủ Mô-dăm-bích và hỗ trợ của các nước khu vực và cộng đồng quốc tế, hiện nay, Mô-dăm-bích cơ bản đã đạt được nhiều kết quả trong đấu tranh chống khủng bố.
V. Chính sách đối ngoại
Mô-dăm-bích theo đuổi đường lối đối ngoại hòa bình; tích cực tham gia giải quyết xung đột, tăng cường hợp tác đấu tranh bảo vệ lợi ích chính đáng của các nước châu Phi và các nước đang phát triển.
Mô-dăm-bích là thành viên của Liên hợp quốc, Phong trào Không liên kết, Khối Thịnh vượng chung, Liên minh châu Phi (AU), Cộng đồng các nước nói tiếng Bồ Đào Nha (CPLP), Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC)…  Ngày 9/6/2022 Mozambique trúng cử vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2024.
B. QUAN HỆ VIỆT NAM – MÔ-DĂM-BÍCH
I. Quan hệ chính trị
- Thiết lập quan hệ ngoại giao: Việt Nam và Mô-dăm-bích lập quan hệ ngoại giao ngày 25/6/1975, đúng ngày Mô-dăm-bích tuyên bố độc lập.
- Cơ quan đại diện: Việt Nam lập Đại sứ quán tại Mô-dăm-bích năm 1976 và tạm đóng cửa năm 1990 do khó khăn kinh tế. Tháng 5/2009, Việt Nam mở lại Đại sứ quán. Mô-dăm-bích lập Văn phòng Lãnh sự danh dự Mô-dăm-bích tại Hà Nội tháng 10/2007 mở Đại sứ quán tại Hà Nội tháng 8/2011.
II. Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư
1. Thương mại
Năm 2021, ước tính kim ngạch song phương đạt 149,6 triệu USD, giảm 5% so với năm 2020, trong đó Việt Nam xuất khẩu 99 triệu USD các mặt hàng gạo, phân bón các loại, hàng dệt may, sản phẩm từ sắt thép và nhập khẩu 50,5 triệu USD.
2. Đầu tư
Công ty Movitel (liên doanh giữa Viettel và SPI với tổng vốn đầu tư gần 500 triệu USD trong đó Viettel đóng góp 70%) khai trương mạng di động tháng 5/2012, đến nay đã trở thành mạng viễn thông có nhiều thuê bao và phủ sóng rộng nhất Mô-dăm-bích. Ngoài ra, Movitel còn triển khai lắp đặt các hệ thống truyền hình trực tuyến cho nhiều bộ ngành của chính phủ , cung cấp dịch vụ internet miễn phí cho hàng ngàn trường học, tài trợ nhiều chương trình xã hội cho người dân Mô-dăm-bích.
3. Nông nghiệp
Việt Nam và Mô-dăm-bích đã hợp tác thành công trong dự án nghiên cứu phát triển cây lượng thực và cây thực phẩm giai đoạn 2013-2017.
III. Hợp tác trong các lĩnh vực khác
1. Hợp tác trong các vấn đề khu vực và đa phương
Hai nước ủng hộ lẫn nhau vào HĐBA LHQ, ta ứng cử nhiệm kỳ 2020-2021, Mozambique ứng cử nhiệm kỳ 2023-2024. Mozambique ủng hộ Việt Nam ứng cử vị trí thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025.
 2. Hợp tác giáo dục đào tạo
Việt Nam đã đào tạo 2 khóa học chính trị ngắn hạn cho 40 cán bộ Mô-dăm-bích (2011; 2016); hàng năm cung cấp học bổng đại học cho sinh viên Mô-dăm-bích.
IV. Cộng đồng Việt Nam tại Mô-dăm-bích
Số lượng người Việt Nam tại Mô-dăm-bích trong những năm qua không nhiều: 500 (2013) và hiện dao động trong khoảng 300 người phân bổ trên 11 tỉnh thành của Mô-dăm-bích.
V. Các Hiệp định, thỏa thuận đã ký kết giữa hai nước
Hai Bên đã ký 26 văn kiện trong đó có 14 Hiệp định, 4 Nghị định thư và 4 Biên bản ghi nhớ; bao gồm: Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, văn hoá và khoa học công nghệ (2003); Hiệp định Thương mại (2003); Nghị định thư về hợp tác giữa 2 Bộ Ngoại giao (2003); Hiệp định Khuyến khích và Bảo hộ đầu tư (1/2007); Hiệp định hợp tác nông nghiệp (2007); Hiệp định hợp tác y tế (2007); Hiệp định hợp tác Khoa học ký thuật và kinh tế trong lĩnh vực nông nghiệp (2007); Biên bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực thủy sản (2007); Hiệp định hợp tác giáo dục (2008); Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao hoặc công vụ (2008); Nghị định thư thành lập Uỷ ban liên chính phủ về hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật và công nghệ (2008); Nghị định thư về hỗ trợ kỹ thuật trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo (2008); Biên bản kỳ họp lần thứ nhất Ủy ban liên chính phủ (2009); Hiệp định tránh đánh thuế song trùng và gian lận thuế (2010); Hiệp định hợp tác phòng chống tội phạm (2011); Biên bản ghi nhớ về hợp tác Quốc phòng (2011); Biên bản kỳ họp lần thứ 2 Ủy ban Liên chính phủ (2011), Hiệp định giữa 2 Chính phủ về hợp tác nghiên cứu phát triển cây lương thực và cây thực phẩm tại Mô-dăm-bích giai đoạn 2013-2017 (3/2014); Bản ghi nhớ về Hợp tác ngân hàng (4/2014); Biên bản kỳ họp lần thứ 3 Ủy ban liên Chính phủ (6/2014), Nghị định thư hợp tác giáo dục (6/2014) và phụ lục (3/2016); Bản ghi nhớ hợp tác giữa VCCI và Liên đoàn doanh nghiệp Mô-dăm-bích (3/2016); Bản ghi nhớ về hợp tác bảo tồn và bảo vệ động vật hoang dã; Hiệp định vận tải hàng không (ký tắt) (7/2017); Hiệp định dẫn độ (12/2019); Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù (12/2019).
VI. Thông tin Cơ quan đại diện
Đại sứ quán Việt Nam tại Mozambique
1026-1048, Av. Francisco Orlando Magumbwe, Maputo
Đt: +258 21 497 912   Fax: +258 21 491 992
Mobile: +258 861 331 686 / 870 291 945
Email: dsqvn@mofa.gov.vn

Đại sứ quán Mozambique tại Hà Nội
Tòa nhà D1, 298 Kim Mã Hà Nội
Đt: +844 62684888 Fax: +844 62694999
Tháng 8/2022