A. THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ
NƯỚC CỘNG HOÀ XÊ-NÊ-GAN
I. Thông tin chung
Tên nước: Cộng hoà Xê-nê-gan (Republic of Senegal)
Thủ đô: Đa-ca (Dakar)
Quốc khánh: 04/4/1960 (ngày giành độc lập từ Pháp)
Vị trí địa lý: thuộc Tây Phi, Bắc giáp Mô-ri-ta-ni, Đông giáp Ma-li, Nam giáp CH Ghi-nê và Ghi-nê Bít-xao, Tây giáp Đại Tây Dương.
Diện tích: 196.190 km2
Khí hậu: nhiệt đới, nóng ẩm.
Dân số: 17,2 triệu người (2021, theo Ngân hàng Thế giới)
Dân tộc: khoảng 20 dân tộc, chiếm đa số là người Wolof (43%), ngoài ra có người Fula (24%), Serer, Jola…
Ngôn ngữ: tiếng Pháp
Đơn vị tiền tệ: Franc CFA (XOF) (1 USD = 630 XOF)
GDP: 27,63 tỷ USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)
GDP/đầu người: 1.606,5 USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)
Tôn giáo: Hồi giáo 94%, Thiên Chúa giáo 5%, Tôn giáo cổ truyền 1%.
Cơ cấu hành chính: 14 vùng lớn.
Lãnh đạo chủ chốt:
+ Tổng thống: Mác-ki Xan (Macky Sall) (từ tháng 4/2012, tái đắc cử tháng 2/2019);
+ Thủ tướng: Bãi bỏ tháng 5/2019 và khôi phục tháng 11/2021 nhưng vẫn tạm thời để trống.
+ Chủ tịch Quốc hội: Mút-x-ta-pha Ni-át-xơ (Moustapha Niasse) (từ tháng 7/2012);
+ Bộ trưởng Ngoại giao và người Xê-nê-gan ở nước ngoài: Bà Ai-xa-ta Tan Xan (Aïssata Tall Sall) (từ tháng 11/2020).
II. Khái quát lịch sử
Quá trình Hồi giáo hóa Xê-nê-gan diễn ra vào thế kỷ XI khi người An-mô-ra-đi-vơ trước chiếm đóng khu vực Bắc Phi di cư tới Xê-nê-gan. Vào thế kỷ XIII, lãnh thổ Xê-nê-gan ngày nay thuộc Vương quốc Ma-li. Người Bồ Đào Nha đặt chân tới Xê-nê-gan vào năm 1444 và bắt đầu quá trình thực dân hóa, khai thác vàng và buôn bán nô lệ. Đến thế kỷ XVII, thực dân Pháp bắt đầu cạnh tranh với thực dân Bồ Đào Nha tại Xê-nê-gan.
Ngày 20/6/1960, Xê-nê-gan và Ma-li được coi là quốc gia độc lập nhưng vẫn thuộc Liên hiệp Pháp. Xê-nê-gan chỉ chính thức độc lập từ 20/8/1960. Léopold Senghor trở thành Tổng thống đầu tiên của Xê-nê-gan. Vào năm 1974, Tổng thống Senghor trở thành nguyên thủ quốc gia châu Phi đầu tiên tự do hóa đời sống chính trị, ủng hộ chế độ đa đảng.
Năm 1981 đánh dấu sự thành lập Liên bang Senegambie gồm lãnh thổ Xê-nê-gan và Găm-bi-a, sau đó giải thể vào năm 1989.
III. Thể chế nhà nước, chế độ chính trị, đảng phái chính trị
- Xê-nê-gan theo thể chế Cộng hoà Tổng thống. Tổng thống cũng là người đứng đầu Chính phủ, kiêm Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm, không quá hai nhiệm kỳ (Tháng 3/2016, Hiến pháp sửa đổi Xê-nê-gan được thông qua, chính thức rút ngắn nhiệm kỳ tổng thống từ 7 năm xuống còn 5 năm).
- Cơ cấu nghị viện: Quốc hội đơn viện gồm 165 ghế được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm. Xê-nê-gan từng có Thượng viện, được thành lập năm 1992, bị bãi bỏ vào năm 2001, phục hồi vào năm 2007 và bị bãi bỏ một lần nữa vào năm 2012.
- Các đảng phái chính trị: có khoảng 260 đảng phái chính trị tại Xê-nê-gan, trong đó tiêu biểu là:
+ Đảng Liên minh vì nền Cộng hòa (APR-Yaakar): đảng cầm quyền, thành lập năm 2008, Chủ tịch đảng là đương kim Tổng thống Mắc-ki Xan.
+ Đảng Manko Wattu Senegal (MWS): liên minh nhiều đảng với nòng cốt là Đảng Dân chủ Xê-nê-gan (PDS) của cựu Tổng thống Abdoulaye Wade (thành lập năm 1974).
 + Đảng Manko Taxawu Senegal (MTS): liên minh nhiều đảng với nòng cốt là Khalifa Sall tách ra từ Đảng Xã hội (thành lập năm 1958, sáng lập là Léopold Sédar Senghor).
IV. Tình hình
1. Chính trị nội bộ
- Tổng thống Abdoulaye Wade lên nắm quyền sau khi chiến thắng tại cuộc bầu cử năm 2000 trước Tổng thống mãn nhiệm Abdou Diouf (nắm quyền từ 1998) và tái đắc cử năm 2007 nhưng sau đó không giành chiến thắng tại cuộc bầu cử năm 2012 (căng thẳng leo thang khi biểu tình phản đổi ông Wade ứng cử nhiệm kỳ thứ 3 - được cho là vi hiến). Cựu Thủ tướng Macky Sall, ứng cử viên của Đảng Liên minh vì nền Cộng hòa đã thắng cử với 65% phiếu bầu trước ông Abdoulaye Wade và tái đắc cử tại bầu cử tháng 2/2019. Tình hình Xê-nê-gan về cơ bản ổn định.
2. Kinh tế - xã hội
- Xê-nê-gan có diện tích đất nông nghiệp lớn, nguồn hải sản phong phú và một số khoáng sản như phốt-phát. Là nền kinh tế lớn thứ 2 Tây Phi (sau Bờ Biển Ngà), các ngành kinh tế mũi nhọn gồm khai khoáng, xây dựng, du lịch, nông nghiệp và thủy sản. Hiện nay, Chính phủ Xê-nê-gan đang thực hiện Kế hoạch đưa Xê-nê-gan thành nước mới nổi (Plan Sénégal Emergent – PSE) vào năm 2035. Xê-nê-gan cũng đang tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng và tìm kiếm, thăm dò dầu khí.
+ Các sản phẩm xuất khẩu chính: Cacao, cà phê, gỗ, dầu mỏ, bông, chuối, dứa, dầu cọ, thủy sản, điện…
+ Các sản phẩm nhập khẩu chính: nhiên liệu, máy móc phục vụ sản xuất, thực phẩm…
+ Các đối tác thương mại chính: Pháp, Trung Quốc, Ma-li, Ấn Độ, Thụy Sĩ, Ni-giê-ri-a, Hà Lan…
- Xê-nê-gan xếp hạng 168/189 về Chỉ số phát triển con người (HDI) năm 2020. Tỷ lệ thất nghiệp năm 2021 đạt khoảng 24%. Tỷ lệ biết chữ đạt khoảng 52% (2017).
3. An ninh - quốc phòng
- Phong trào ly khai ở Casamance: từ đầu những năm 1980, Xê-nê-gan phải đối phó với phong trào ly khai ở vùng Casamance do Đảng Phong trào các lực lượng dân chủ Casamance (MFDC) khởi xướng và phát triển thành xung đột vũ trang vào năm 1990 kéo dài đến đầu năm 1999, tiến trình hòa bình bắt đầu được các phe phái liên quan thảo luận. Tháng 3/2001, thỏa thuận ngừng bắn đã được ký kết giữa Chính phủ và MFDC.
Tháng 3/2022, Chính phủ Xê-nê-gan tiến hành chiến dịch quân sự trấn áp MFDC ở Casamance. Khoảng 6.000 người đã rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn lên phía Bắc tới quốc gia láng giềng Găm-bi-a.
V. Chính sách đối ngoại
- Xê-nê-gan là thành viên tích cực của Liên hợp quốc, Phong trào Không liên kết, WTO, Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (OIF), Liên minh châu Phi (AU), Cộng đồng kinh tế Tây Phi (ECOWAS)...
- Tại châu Phi, Xê-nê-gan thể hiện chính sách đối ngoại năng động: là một trong những nước đề xuất sáng kiến “Đối tác mới vì sự phát triển châu Phi" (NEPAD); nước đóng góp đứng thứ 12 cho các lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ và khu vực (là nòng cốt lực lượng gìn giữ hòa bình của ECOWAS tại Găm-bi-a); là Chủ tịch luân phiên Liên minh châu Phi (AU) năm 2022. 

B. QUAN HỆ VIỆT NAM - XÊ-NÊ-GAN
I. Quan hệ chính trị
- Thiết lập quan hệ ngoại giao: Hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 29/12/1969.
- Cơ quan đại diện: Việt Nam lập Đại sứ quán tại Xê-nê-gan tháng 9/1973 và đóng cửa năm 1980 do khó khăn tài chính. Hiện nay, Đại sứ quán Việt Nam tại An-giê-ri kiêm nhiệm Xê-nê-gan. Đại sứ quán Xê-nê-gan tại Ma-lai-xi-a kiêm nhiệm Việt Nam.
- Hoạt động trao đổi đoàn:
+ Đoàn Việt Nam thăm Xê-nê-gan: Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ (1973); Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình (1995); Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh (1996); Bộ trưởng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Huy Ngọ (2002), Đặc phái viên Chủ tịch nước/Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Hồng Nam (4/2017);
+ Đoàn Xê-nê-gan thăm Việt Nam: Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp (1996 và 1999); Tổng thống và Ngoại trưởng dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ tại Hà Nội (1997); Quyền Bộ trưởng Bộ Truyền thông và Giao thông vận tải Xê-nê-gan Basirou Guisse (2010).
II. Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư
1. Thương mại
Kim ngạch thương mại song phương của Việt Nam và Xê-nê-gan năm 2020 đạt 55,9 triệu USD, trong đó Việt Nam xuất 38,8 triệu USD chủ yếu là gạo và một số sản phẩm lương thực, nhập khẩu chủ yếu hạt điều. Kim ngạch năm 2021 ước đạt 82 triệu USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu khoảng 32 triệu USD và nhập khẩu 50 triệu USD. 
2. Nông nghiệp
Trong giai đoạn 1997-2005, Việt Nam đã cử hơn 100 lượt chuyên gia, kỹ thuật viên nông nghiệp sang làm việc tại Xê-nê-gan theo Chương trình hợp tác nông nghiệp 3 bên do FAO tài trợ, được FAO và Xê-nê-gan đánh giá cao.
III. Hợp tác trong các lĩnh vực khác
1. Hợp tác trong các vấn đề khu vực và đa phương
- Hai nước thường xuyên phối hợp tốt trên các diễn đàn đa phương. Gần đây, Xê-nê-gan ủng hộ Việt Nam là Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021.
2. Hợp tác văn hoá - du lịch
- Thể thao: tại Xê-nê-gan có Hiệp hội Vovinam-Việt Võ Đạo trực thuộc Liên đoàn Vovinam Thế giới.
IV. Cộng đồng Việt Nam tại Xê-nê-gan
- Theo ước tính, có khoảng 3.000 người Việt và gốc Việt tại Xê-nê-gan, chủ yếu gồm khoảng 200 gia đình có vợ là người Việt và chồng người Xê-nê-gan sang định cư từ các thập kỷ 1950-1960 và các thế hệ con, cháu, chắt của họ. Một số ít là người Việt di cư từ các nước khác, một số từ Việt Nam qua rồi ở lại làm ăn.
- Tổ chức Kim Hội do những người gốc Việt thành lập từ tháng 11/2016 đã quy tụ được trên 100 gia đình gốc Việt tại Dakar tham gia và đã được Chính phủ Xê-nê-gan công nhận tư cách pháp nhân.
V. Các Hiệp định, thoả thuận đã ký kết giữa hai nước
- Hiệp định hợp tác thương mại, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật (1995), Hiệp định hợp tác ba bên giữa Việt Nam - FAO - Xê-nê-gan (1996) nhằm thực hiện chương trình đặc biệt về an ninh lương thực ở Xê-nê-gan do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, thỏa thuận được gia hạn 3 lần (1999, 2001, 2003) và kết thúc năm 2005.
VI. Thông tin Cơ quan đại diện
ĐSQ Việt Nam tại An-giê-ri kiêm nhiệm Xê-nê-gan:
Địa chỉ: No 30 Chénoua, Hydra, Alger, Algeria
ĐT: +213 21 692 752; + 213 21 696 08 843;
Fax: +213 21 693 778
Email: sqvnalgerie@yahoo.com.vn; vnemb.dz@mofa.gov.vn
      
ĐSQ Xê-nê-gan tại Malaysia kiêm nhiệm Việt Nam:
Địa chỉ: No. 1, Lorong 3, Desa Pahlawan, Off Jalan Kedondong, 50450 Kuala Lumpur, Malaysia
ĐT: (+60) 3-9200 1576 / 1579
Fax: (+60) 3-9200 1581
Email: senegalkl@ambasen-my.org
Tháng 8/2022