BỘ NGOẠI GIAO

           ---o0o---

 TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ NƯỚC CỘNG HOÀ CA-MƠ-RUN

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

 -----

1.       Khái quát:

- Tên nước: Cộng hòa Ca-mơ-run (Republic of Cameroon)

- Thủ đô : Y-a-un-đê (Yaoundé)

- Vị trí địa lý: thuộc Trung Phi, Đông - Đông Bắc giáp Sát, CH Trung Phi, Tây Bắc giáp Ni-giê-ri-a, Tây Nam và Nam giáp Ghi-nê Xích đạo, Ga-bông và CHDC Công-gô.

- Diện tích: 475.440 km².

- Dân số : 24,36 triệu người (2018).

- Ngôn ngữ chính thức: tiếng Pháp, tiếng Anh.

- Đơn vị tiền tệ: CFA Franc.

- Tôn giáo: Thiên Chúa giáo 40%, Đạo cổ truyền 40%, Hồi giáo 20%.

- Ngày độc lập: 1/1/1960.

- Quốc khánh : 20/5/1972 (Ngày thống nhất).

- Tổng thống : Paul Biya (Pôn Bi-a, từ 11/1982)

- Thủ tướng: Joseph Dion Ngute (từ 01/2019)

- Bộ trưởng Quan hệ đối ngoại (Bộ Ngoại giao): Lejeune Mbella Mbella (Lơ-dơn Ben-la Ben-la, từ 10/2015)

2.       Lịch sử:

- Ca-mơ-run là nước đầu tiên trong vùng châu Phi xích đạo được các sử gia biết đến với tên gọi Ka-nem, phát triển xung quanh hồ Sát vào thế kỷ IX. Khoảng thế kỷ XI, Ca-mơ-run từng trở thành một Nhà nước Hồi giáo.

- Từ cuối thế kỷ XV, Ca-mơ-run bị Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Đức đô hộ. Người Bồ Đào Nha có mặt tại Ca-mơ-run đầu tiên. Năm 1884, Đức bảo hộ Ca-mơ-run và đến năm 1914 thì chiếm toàn bộ nước này. Đại chiến Thế giới lần thứ I chấm dứt với thất bại của Đức và Ca-mơ-run được đặt dưới sự uỷ trị của Hội quốc liên (1919). Ca-mơ-run chia làm hai phần: phần phía Đông dưới sự giám hộ của Pháp, phần phía Tây đặt dưới sự giám hộ của Anh. Sau Chiến tranh Thế giới thứ II, Ca-mơ-run được đặt dưới quyền uỷ trị của Liên hợp quốc.

- Năm 1960, Ca-mơ-run thuộc Pháp giành độc lập và trở thành Cộng hòa Ca-mơ-run. Phần phía Nam, Ca-mơ-run thuộc Anh sáp nhập vào Cộng hòa Ca-mơ-run vào năm 1961.

3.   Chính trị:

a.     Đối nội:

Năm 1972, Ca-mơ-run thông qua Hiến pháp theo chế độ độc đảng. Tháng 12/1990, Ca-mơ-run chuyển đổi sang một thể chế đa đảng. Tháng 10/1992, tại cuộc bầu cử Tổng thống đa đảng đầu tiên được tổ chức, Tổng thống Pôn Bi-a đắc cử.

Theo Hiến pháp hiện hành, Tổng thống được dân bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 7 năm. Tổng thống có quyền bổ nhiệm Thủ tướng – người đứng đầu Chính phủ và sẽ đệ trình Tổng thống thông qua danh sách nội các.

Quốc hội Ca-mơ-run gồm Thượng viện (gồm 100 ghế, trong đó 70 được bầu gián tiếp qua hội đồng các địa phương và 30 do Tổng thống bổ nhiệm, nhiệm kỳ 5 năm) và Hạ viện (180 ghế, được dân bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm). Thượng viện được lập ra sau cuộc bầu cử Quốc hội năm 2013.  

Các đảng phái chính:

+ Phong trào dân chủ nhân dân Ca-mơ-run của Tổng thống Pôn Bi-a (CPDM);

+ Mặt trận dân chủ xã hội (SDF);

+ Liên minh dân tộc vì dân chủ và tiến bộ (UNDP).

Tổng thống Pôn Bi-a liên tiếp giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử năm 2004, 2011, hiện là một trong những nhà cầm quyền lâu nhất tại châu Phi. Theo hiến pháp Ca-mơ-run Tổng thống có quyền lực rất lớn, tuy nhiên ông Bi-a thường xuyên đi nghỉ ở nước ngoài. Theo một điều tra tháng 2/2018 của báo Pháp, trong 35 năm cầm quyền, Tổng thống Ca-mơ-run đã dành 4,5 năm thời gian ở nước ngoài, rất ít khi đưa ra các sắc lệnh chỉ đạo và từ 2011 đến nay chỉ chủ trì 4 cuộc họp Chính phủ.

Ngày 2/3/2018, Tổng thống Pôn Bi-a ra sắc lệnh cải tổ nội các, đáng chú ý có việc bổ nhiệm TTK BNG làm Thứ trưởng NG phụ trách Khối Thịnh vượng chung, Đại sứ Ca-mơ-run tại Paris được bộ nhiệm Chủ nhiệm Văn phòng dân sự Phủ Tổng thống, Bộ trưởng Kinh tế, Kế hoạch và Quản lý lãnh thổ được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Tài chính….

Tình hình Ca-mơ-run về cơ bản ổn định, tuy nhiên vẫn tồn tại một số nguy cơ như các phong trào đòi cải cách chính trị, ly khai tại các tỉnh nói tiếng Anh, tranh chấp lãnh thổ và hoạt động của tổ chức khủng bố Boko Haram dọc biên giới Ni-giê-ri-a. Để đối phó với tình trạng bất ổn, Chính phủ đã thiết lập lệnh tình trạng khẩn cấp, tăng cường quân sự tại các bang nói tiếng Anh.

b.     Đối ngoại:

- Ca-mơ-run là thành viên LHQ, Phong trào KLK, Liên minh châu Phi, Cộng đồng kinh tế tiền tệ Trung Phi (CEMAC), Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC), Cộng đồng Pháp ngữ, Khối thịnh vượng chung...

- Việc Ni-giê-ri-a chấp thuận trao trả bán đảo Bakassi cho Ca-mơ-run (8/2008) đã giúp chấm dứt tranh chấp lãnh thổ kéo dài nhiều năm giữa hai quốc gia này.

- Ca-mơ-run thực thi đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, ủng hộ nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của một quốc gia. Trước đây, Ca-mơ-run có quan hệ gần gũi với Mỹ và phương Tây. Tuy nhiên, thời gian gần đây do những bất đồng về nhân quyền, tự do ngôn luận nên quan hệ giữa hai bên dần mờ nhạt. Thay vào đó, Ca-mơ-run đang thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc.

4.  Kinh tế :

- Nhờ thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt, đa dạng hoá nền kinh tế cũng như các biện pháp kích thích tiêu dùng nội địa, kinh tế Ca-mơ-run đã lấy lại đà tăng trưởng với tốc độ khá cao (trung bình 5,5% trong giai đoạn 2013-2017). Ca-mơ-run được hưởng lợi từ các thỏa thuận thương mại (FTA) với EU, Mỹ và đã thông qua thỏa thuận về tự do đi lại giữa các nước thành viên Cộng đồng Kinh tế và Tiền tệ Trung Phi CEMAC (11/2017).

- Ca-mơ-run là nền kinh tế lớn nhất khu vực Trung Phi với GDP (PPP) 80 tỷ USD (2017), chiếm khoảng 50% tổng GDP của Cộng đồng Kinh tế và Tiền tệ Trung Phi CEMAC. Tài nguyên thiên nhiên có bô-xít, sắt, vàng, dầu lửa (trữ lượng 200 triệu thùng, là mặt hàng xuất khẩu chính chiếm 40% kim ngạch xuất khẩu quốc gia), gỗ (17 triệu ha rừng, lớn thứ 2 sau rừng Amazon), có tiềm năng phát triển nông nghiệp và thủy điện (đứng thứ 2 châu Phi). Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp Mỹ, nhu cầu tiêu thụ gạo của Ca-mơ-run khoảng 500-550 ngàn tấn/năm. Từ 2013 trở lại đây, Chính phủ Ca-mơ-run đã có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp nước ngoài và đầu tư nhà máy chế biến gạo tại Ca-mơ-run nên nước này đã hạn chế được lượng nhập khẩu gạo.

- Ca-mơ-run dành một phần lớn ngân sách vào phát triển cơ sở hạ tầng với một số dự án lớn đang xây dựng như cảng nước sâu ở Kribi và nhà máy thủy điện ở Lom Pangar, ngoài ra Ca-mơ-run cũng tích cực thu hút đầu tư nước ngoài để cải thiện cơ sở hạ tầng, tuy nhiên môi trường kinh doanh không thuận lợi chính là rào cản lớn nhất đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Năm 2016, Ca-mơ-run xếp hạng 166 thế giới về chỉ số môi trường kinh doanh (theo Doing business)

Một số thông tin kinh tế cơ bản (2018) :

+ GDP (PPP) : 88,9 tỷ USD;

+ GDP bình quân đầu người : 3.660 USD 

+ Tăng trưởng GDP: 3,8%

+ Cơ cấu ngành: nông nghiệp 23,1%, công nghiệp 28%, dịch vụ 48,9%.

+ Xuất khẩu: 5,158 tỷ USD (chủ yếu là dầu thô, sản phẩm xăng dầu, gỗ, cacao, nhôm, cà phê, bông).

+ Đối tác xuất khẩu chính: Trung Quốc 16,7%, Ấn Độ 15,7%, Tây Ban Nha 6,2%, Bỉ 6,1%.

+ Nhập khẩu: 5,338 tỷ USD (chủ yếu là máy móc, thiết bị điện, phương tiện vận tải, nhiên liệu, thực phẩm).

+ Đối tác nhập khẩu: Trung Quốc 27,9%, Ni-giê-ri-a 13,9%, Pháp 10,9%, Bỉ 4,1%.

+ Lạm phát: 1,1%

+ Nợ công: 34% GDP.

5.  Quan hệ Việt Nam-Ca-mơ-run

a. Quan hệ chính trị :

- Ta và Ca-mơ-run thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 30/8/1972. Từ đó đến nay hai nước chưa có trao đổi đoàn cấp cao. Ca-mơ-run và ta có quan hệ chính trị tốt, bạn ủng hộ ta ứng cử Hội đồng Chấp hành UNESCO (2015-2019), Hội đồng Kinh tế-xã hội LHQ (ECOSOC 2016-2018). Ta ủng hộ bạn làm Chủ tịch ĐHĐ LHQ Khóa 69.

+ Trao đổi đoàn: Bạn: Bộ trưởng Ngoại giao tham dự HNCC Pháp ngữ 7 tại HN (11/1997) và thăm làm việc (12/2017), Bộ trưởng Giáo dục Ca-mơ-run tham gia đoàn các nước châu Phi khảo sát giáo dục tại VN (2006); Ta: Thứ trưởng Công Thương Lê Dương Quang thăm Ca-mơ-run (2011), Đặc phái viên Chủ tịch nước/Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Hồng Nam (4/2017).

Tháng 11/2016 bên lề HNCC Pháp ngữ lần thứ 16 tại Ma-đa-gát-xca, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã tiếp xã giao BTNG Ca-mơ-run Lejeune Mbella Mbella.

Phó Thủ tướng, BTNG ta đã có thư mời BT Kinh tế-Kế hoạch và quản lý đất đai Ca-mơ-run thăm Việt Nam từ 20 – 30/11/2017. Tuy nhiên bạn chưa có phản hồi.

+ Các văn bản ký kết: Hiệp định khung hợp tác, Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao hoặc công vụ và Bản ghi nhớ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao là những thỏa thuận đầu tiên được ký nhân chuyến thăm của Bộ trưởng Quan hệ quốc tế Ca-mơ-run (12-15/12/2017). Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư và Hiệp định tránh đánh thuế song trùng đã tổ chức đàm phán vòng 1 trong tháng 3/2017.

b. Quan hệ kinh tế:

- Thương mại-công nghiệp: Ca-mơ-run là 1 trong 10 đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại châu Phi. Năm 2018, kim ngạch thương mại song phương đạt 219,7 triệu USD, trong đó ta xuất khoảng 26,72 triệu USD (chủ yếu là sản phẩm dệt may và thuốc lá), nhập 192,9 triệu USD (chủ yếu là gỗ và các sản phẩm gỗ). 

- Đầu tư: Hiện ta có hai tập đoàn lớn đang đầu tư tại Ca-mơ-run là Tập đoàn Viễn thông quân đội (Viettel) và Tập đoàn Xuân Thành.

+ Dự án viễn thông của Viettel: Từ năm 2012, Viettel liên doanh với Công ty Bestcam thành lập liên doanh Viettel Cameroon (VCR) (Viettel góp 70% vốn, Bestcam 30%). Đến nay tổng vốn đầu tư đã đạt 357 triệu USD cho dự án. Ngày 12/9/2014, VCR đã khai trương mạng viễn thông với tên gọi Nexttel. Tính đến hết 2017, Nexttel đã đạt 5,6 triệu khách hàng, chiếm 30% thị phần (đứng thứ 3 tại Ca-mơ-run); xây dựng được 2.500 trạm phát sóng và 8.000km cáp quang, vùng phủ sóng đạt 98%, doanh thu hàng năm đạt trên 90 triệu USD.  

+ Dự án thủy điện, xi-măng của Tập đoàn Xuân Thành: Đầu năm 2014, Công ty TNHH Xuân Thiện Ninh Bình thuộc Tập đoàn Kinh tế Xuân Thành đã hoàn thành quá trình khảo sát, đàm phán đầu tư xây hai nhà máy thuỷ điện công suất 500 MW tại Yabassi và Toumbassala với tổng vốn đầu tư hơn 700 triệu USD và một nhà máy sản xuất xi măng 5 triệu tấn/năm với tổng vốn đầu tư 170 triệu USD tại Kribi, dự kiến 2018 bắt đầu triển khai xây dựng.

Ngoài ra còn một số doanh nghiệp Việt Nam hoặc liên danh hoạt động trong lĩnh vực khai thác, chế biến, kinh doanh gỗ, vàng, khoáng sản tại Ca-mơ-run (Long Sơn, AFA).

- Nông nghiệp: Phía Ca-mơ-run đánh giá cao và mong muốn tăng cường hợp tác nông nghiệp với Việt Nam. Năm 2016, ta đã cử một đoàn công tác của Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp sang khảo sát xây dựng dự án phát triển lúa theo mô hình đối tác công tư (PPP). Hiện dự án đang trong giai đoạn nghiên cứu khả thi và được tài trợ ban đầu của Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF). Ta đang tiếp tục vận động một số nước (trong đó có UAE, Ma-rốc) và doanh nghiệp tham gia hỗ trợ tài chính cho dự án.

6. Thông tin CQĐD

ĐSQVN tại Ni-giê-ri-a kiêm nhiệm Ca-mơ-run

Địa chỉ: Số 9, đường River Niger, quận Maitama, Abuja, Nigeria

ĐT: +234 9 8703678

Fax: +234 9 8703679

Email: vnemb.ng@mofa.gov.vn; hoặc dsqvnnigeria@yahoo.com

ĐSQ Ca-mơ-run tại Bắc Kinh kiêm nhiệm Việt Nam

Địa chỉ : No. 7, Dong Wu Jie, San Li Tun, Beijing, China, 10060

ĐT : (86-10) 65321771/ 65321114 /65321828

Fax : (86-10) 65321761

Email : acpk71@hotmail.com

Tháng 4/2019