A. THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ CỘNG HÒA BỐT-XOA-NA
I. Thông tin chung
Tên nước: Cộng hoà Bốt-xoa-na (Republic of Botswana)                              
 Thủ đô: Ga-bô-rôn (Gaborone)                             
Quốc khánh: 30/9/1966                               
Vị trí địa lý: Nằm sâu trong lục địa ở phía Nam châu Phi, Tây giáp Na-mi-bi-a (Namibia), phía Bắc và Đông Bắc giáp Dim-ba-bu-ê (Zimbabwe), Nam và Đông Nam giáp Nam Phi.                               
Diện tích: 582,000 km2                              
Khí hậu: bán khô hạn, sa mạc.             
Dân số: khoảng 2,3 triệu dân (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                                                                
Ngôn ngữ: tiếng Anh. Thổ ngữ thông dụng là tiếng Setsuana (78,2%) và Kalangga (7,9%).                                
Đơn vị tiền tệ: Pula                              
GDP: 17,6 tỷ USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                              
GDP/đầu người: 6.887 USD (2021, theo Ngân hàng Thế giới)                               
Tôn giáo: 71,6% Thiên chúa giáo; 20,6% Không tôn giáo; còn lại theo tôn giáo cổ truyền                               
Cơ cấu hành chính: gồm 9 quận và 28 khu dưới cấp quận.                            
Lãnh đạo chủ chốt:                               
+ Tổng thống: Moóc-gu-ét-xi Ma-xi-xi (Mokgweetsi Masisi) (từ tháng 4/2018);
+ Chủ tịch Quốc hội: Phan-đu Xkê-lê-ma-ni (Phandu Skelemani) (từ tháng 11/2019);
+ Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Quốc tế: Li-mô-gang Koáp-pê (Limogang Kwape) (từ tháng 8/2020).
II. Khái quát lịch sử
Từ kỷ thứ 13, nhiều bộ lạc du mục từ miền Bắc châu Phi (người Suana, người Debele, người Boer) đã đến sinh sống ở vùng đất ngày nay thuộc Bốt-xoa-na và xảy ra nhiều xung đột. Lấy lý do các tù trưởng người địa phương đề nghị, từ ngày 31/3/1885, đế quốc Anh đặt vùng đất “Besuana” (nay thuộc Bốt-xoa-na) dưới sự bảo trợ của mình.
Liên minh Nam phi (thành lập năm 1910) đã cố gắng thôn tính các vùng lãnh thổ Besuana, Basuto (nay là Lesotho) và Swaziland vào Nam Phi nhưng không thành công. Dưới sự đấu tranh của các tù trưởng địa phương với chính quyền trung ương Anh nhằm bảo vệ quyền cai trị các vùng lãnh thổ, Năm 1961, Hiến pháp đã được xây dựng với cơ chế hội đồng tư vấn lập pháp được lập nên có sự tham gia của cả hai cộng đồng Phi và Âu. Năm 1964, Đế quốc Anh phải chấp nhận chính quyền dân chủ tự quản đầu tiên của người Bốt-xoa-na. Năm 1965 thủ phủ Bốt-xoa-na được chuyển từ Maphiket (thuộc Nam Phi) về Gaboron (thủ đô hiện nay). Bốt-xoa-na chính thức giành được độc lập vào 30/9/1966, tiến hành bầu cử đầu tiên và sửa đổi Hiến pháp. Xê-rét-xê Kha-ma, lãnh tụ của phong trào đấu tranh đòi độc lập (thuộc đảng  Dân chủ Bốt-xoa-na - BDP), đồng thời là thủ lĩnh bộ lạc, đã được bầu là Tổng thống đầu tiên của Bốt-xoa-na (cho đến khi mất năm 1980).
III. Thể chế nhà nước, chế độ chính trị, đảng phái chính trị
- Thể chế nhà nước: Cộng hòa Nghị viện. Tổng thống vừa là nguyên thủ quốc gia vừa là người đứng đầu cơ quan hành pháp được Nghị viện bầu ra với nhiệm kỳ 5 năm (tối đa 2 nhiệm kỳ).
- Cơ cấu nghị viện: gồm hai cơ quan là Quốc hội và Hội đồng Tù trưởng. Quốc hội có quyền lập pháp và điều hành đất nước. Hội đồng Tù trưởng được thành lập như cơ quan tư vấn các vấn đề hiến pháp, tập tục, văn hóa và đất đai. Quốc hội Bốt-xoa-na gồm 65 thành viên, 57 thành viên được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm, 6 thành viên được chọn thông qua bỏ phiếu kín.
- Các đảng phái chính trị:  Bốt-xoa-na có hơn 10 đảng phái chính trị trong số đó có các đảng phái lớn nhất:
+ Đảng Dân chủ Bốt-xoa-na (BDP) – Đảng cầm quyền: thành lập năm 1961 bởi ông Seretse Khama, lãnh tụ phong trào đấu tranh đòi độc lập, Tổng thống đầu tiên của Bốt-xoa-na. Đảng theo đường lối chính trị trung hữu, liên tục chiến thắng trong tất cả các cuộc tổng tuyển cử kể từ khi Bốt-xoa-na giành độc lập đến nay. Phó Tổng thống hiện nay đồng thời là Chủ tịch Đảng.
+ Liên minh Chiếc ô vì sự thay đổi dân chủ (UDC): thành lập năm 2012 gồm Đảng Phong trào Bốt-xoa-na vì Dân chủ (BMD) và Đảng Nhân dân Bốt-xoa-na (BPP) và một số đảng đối lập khác. Đến năm 2018, liên minh UDC gồm 4 Đảng đối lập lớn là Mặt trận Quốc gia Bốt-xoa-na (BNF), BMD, BPP và Đảng Đại hội Bốt-xoa-na (BCP). Tháng 10/2017, BMD bị trục xuất khỏi Liên minh. Hiện nay Chủ tịch liên minh là Chủ tịch Đảng BNF Duma Boko. Đây là lực lượng đối lập lớn nhất của Đảng cầm quyền BDP.
+ Mặt trận yêu nước Bốt-xoa-na (BPF): thành lập năm 2019 bởi các thành viên tách ra từ Đảng cầm quyền BDP và được Tổng thống đồng thời là Chủ tịch Đảng BDP Ian Khama ủng hộ sau khi ông ly khai khỏi BDP. Đảng theo đường lối chính trị dân túy. Hiện Đảng đang tạm đình chỉ các hoạt động công khai từ tháng 01/2021 do những diễn biến của dịch COVID-19.
+ Liên minh vì tiến bộ (AP): thành lập năm 2017 do Chủ tịch Đảng Phong trào vì Dân chủ Bốt-xoa-na (BMD), sau khi bị trục xuất khỏi liên minh UDC, đứng ra tập hợp.
IV. Tình hình
1. Chính trị nội bộ:
Bốt-xoa-na là một trong số ít quốc gia có nền chính trị ổn định nhất châu Phi kể từ khi giành độc lập năm 1966. Ngày 25/10/2019, Đảng Dân chủ Bốt-xoa-na (BDP) cầm quyền của Tổng thống Mokgweetsi Masisi đã giành chiến thắng với 38/57 ghế trong Quốc hội, tương đương 52,77% tổng số phiếu; ông Mokgweetsi Masisi, 58 tuổi tiếp tục đảm trách nhiệm kỳ Tổng thống 5 năm (2019-2024).
2. Kinh tế - Xã hội
-  Bốt-xoa-na duy trì được mức tăng trưởng đều đặn nhờ sự ổn định tương đối về chính trị, quản lý tài chính – ngân sách chặt chẽ, với nguồn tài nguyên khoáng sản giàu có và số dân tương đối nhỏ, Bốt-xoa-na, từ một trong số những nước nghèo nhất thế giới đã trở thành nước có thu nhập bình quân đầu người vào bậc trung Về cơ cấu kinh tế, du lịch, dịch vụ tài chính chiếm 53% GDP, công nghiệp  chiếm 45% (khai thác khoáng sản, đặc biệt là kim cương, là ngành công nhiệp chủ chốt, đóng góp trên 70% giá trị xuất khẩu của Bốt-xoa-na) và nông nghiệp đóng góp rất nhỏ 2%.
+ Các sản phẩm xuất khẩu chính: Kim cương, đồng, nickel, thịt bò, hàng dệt may.
+ Các sản phẩm nhập khẩu chính: Thực phẩm, máy móc, hàng điện tử, thiết bị vận tải, hàng dệt may, xăng dầu, các sản phẩm từ gỗ và giấy, kim loại và các sản phẩm từ kim loại.
+ Các đối tác thương mại chính: Nam Phi, EU, Trung Quốc…
 - Bốt-xoa-na  xếp hạng 100/189 về chỉ số phát triển con người (HDI) năm 2020. Tỷ lệ thất nghiệp những năm gần đây dao động 20%.
V. Chính sách đối ngoại
Bốt-xoa-na chủ trương theo đuổi đường lối đối ngoại đa phương, đa dạng hóa, duy trì quan hệ tốt với các nước trong khu vực và thế giới; ưu tiên quan hệ với các nước thành viên Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC), đặc biệt với Nam Phi (đối tác thương mại và đầu tư lớn nhất của Bốt-xoa-na); tăng cường hợp tác với các cường quốc mới nổi, nhất là Trung Quốc.
Bốt-xoa-na là thành viên của Liên hợp quốc, Phong trào Không liên kết, Khối thịnh vượng chung, G77, WTO, IMF, Liên minh châu Phi (AU), Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC)... Thủ đô Ga-bô-rôn là nơi đặt trụ sở của SADC. Bốt-xoa-na góp phần tích cực trong các tiến trình hội nhập kinh tế và chính trị của khu vực.

B. QUAN HỆ VIỆT NAM – BỐT-XOA-NA
I. Quan hệ chính trị
- Thiết lập quan hệ ngoại giao: Việt Nam và Bốt-xoa-na thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 11/2/2009.
- Cơ quan đại diện: Hai nước chưa mở Đại sứ quán tại thủ đô của nhau. Hiện nay, Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi kiêm nhiệm Bốt-xoa-na. Đại sứ quán Bốt-xoa-na tại Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam.
- Hoạt động trao đổi đoàn:
+ Đoàn Việt Nam thăm Bốt-xoa-na: Thứ trưởng NG Lê Lương Minh (4/2012) và Thứ trưởng NG Vũ Hồng Nam (tháng 4/2018).
+ Đoàn Bốt-xoa-na thăm Việt Nam: Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Quốc tế Unity Dow (8/2019).
II. Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư
Thương mại: Trao đổi thương mại giữa hai nước mặc dù còn khiêm tốn nhưng đã có bước tiến đáng kể, tăng từ 142 nghìn USD (2010) lên 47,8 triệu USD năm 2018. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2021 dự kiến đạt 53,8 triệu USD. Ta nhập siêu triệu USD chủ yếu gồm đá quý, kim loại quý. Mặt hàng xuất khẩu chính của ta sang Bốt-xoa-na gồm sản phẩm gỗ nội thất, sản phẩm hóa chất.
III. Hợp tác trong các lĩnh vực khác
Hợp tác trong các vấn đề khu vực và đa phương: Hai nước phối hợp tốt trên các diễn đàn đa phương.
IV. Các Hiệp định khung đã ký kết giữa hai nước
Hiệp định Miễn Thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao hoặc công vụ (2019).
 V. Thông tin Cơ quan đại diện
Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi:
Địa chỉ: 87 Brooks Street, Brooklyn, Pretoria
Mã bưu chính: 13692 Hatfield 0028, South Africa
Ðiện thoại: (27-12) 362 8119 / 362 8118
Fax: (27-12) 362 8115
Email: embassy@vietnam.co.za
Thương Vụ Việt Nam tại Nam Phi kiêm nhiệm Bốt-xoa-na
Địa chỉ: 198 Silver Oak Ave., Waterkloof, Pretoria
Mã bưu chính: 0181, South Africa
ĐT: +27 12 346 8083
Fax: +27 12 346 8507
Email: za@moit.gov.vn

Đại sứ quán Bốt-xoa-na tại Bắc Kinh kiêm nhiệm Việt Nam
No.1 Dong San Jie, San Li Tun, Chaoyang District, Beijing
100600P.R.China
Tel:0086-10-65326898
Fax:0086-10-65326896
Email:info@Bốt-xoa-naembassy.com; botchin@gov.bw 

Tháng 8/2022