TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ NƯỚC CỘNG HÒA TRUNG PHI

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

-----

1. Khái quát:

• Tên nước: Cộng hoà Trung Phi (Central African Republic)

• Thủ đô: Bangui (băng-guy)

• Vị trí địa lý: Nước Cộng hoà Trung Phi nằm ở miền Trung châu Phi, Đông giáp Sudan, Tây giáp Cameroon, Nam giáp CHDC Congo và CH Congo, Bắc giáp Chad.

• Khí hậu: Nhiệt đới, nóng và ẩm.

• Diện tích: 622.984 km²

• Dân số: 4,7 triệu người (7/2018)

• Dân tộc: Baya 33%, Banda 27%, Sara 10%, Mandjia 13%, Mboum 7%, M'Baka 4%, Yakoma 4%, các dân tộc khác 2%.

• Ngôn ngữ chính thức: Tiếng Pháp, tiếng Sango.

• Quốc khánh: 13/8/1960.

• Tôn giáo: Tín ngưỡng cổ truyền 35%, Thiên Chúa giáo (Cơ đốc) 25%, Tin lành 25%, Hồi giáo 15%.

• Thể chế: Cộng hòa.

• Tổng thống: Faustin-Archange Touadéra (từ 14/02/2016)

• Thủ tướng: Firmin Ngrebada (từ 2/2019)

• Bộ trưởng Ngoại giao, Hội nhập châu Phi và các vấn đề Pháp ngữ: Sylvie Temon (từ 12/2018).

1. Chính trị:

   - Trung Phi thực hiện đường lối chính trị đa đảng, mở cửa.

   - Tháng 6/2008, Chính phủ Trung Phi và hai phe nổi dậy (Quân đội nhân dân phục hồi nền dân chủ và Liên minh các lực lượng dân chủ vì tập hợp) ở miền Bắc đã ký Hiệp định hoà bình chung tại Gabon theo đó tiến hành giải giáp các phe nhóm nổi dậy, ân xá cho các binh sĩ và tái hoà nhập họ vào cộng đồng.

   - Tháng 1/2011, Trung Phi tổ chức thành công bầu cử Tổng thống. Ông Francois Bozize đã tái đắc cử lần 2 nhiệm kỳ 2011-2016 với tỷ lệ phiếu bầu lên tới 66%. Tuy nhiên đến tháng 3/2013, quân nổi dậy (Seleka) đã lật đổ Tổng thống Francois Bozize và khiến Tổng thống phải ra nước ngoài tị nạn do ông không thực hiện các thoản thuận trong hiệp ước hòa bình  đã ký năm 2008. Tháng 4/2013, Hội đồng chuyển tiếp tại CH Trung Phi đã nhất trí bầu ông Michel Djotodia, thủ lĩnh Seleka, làm người đứng đầu Chính phủ lâm thời nhưng sau đó, Tổng thống Djotodia cũng phải từ chức do không thể kiểm soát được tình hình trước sức ép mạnh mẽ của phe đối lập.

   - Ngày 20/1/2014, Thị trưởng Bangui, bà Catherine Samba-Panza, đã được Quốc hội chuyển tiếp bầu làm Tổng thống lâm thời của Cộng hòa Trung Phi. Bà đã bổ nhiệm Andre Nzapayeke, quan chức thuộc Ngân hàng Phát triển Nhà nước làm tân thủ tướng nhưng đến tháng 8/2014, ông A. Nzapayeke đã từ chức. Ông Mahamat Kamoun - cựu Bộ trưởng Ngoại giao và cố vấn của Tổng thống tạm quyền Samba-Panza được bổ nhiệm làm Thủ tướng.

   - Bạo lực vẫn leo thang tại CH Trung Phi do lực lượng nổi dậy theo Thiên Chúa giáo tiến hành nhiều hành động cực đoan chống phe Seleka và cộng đồng Hồi giáo, bất chấp nỗ lực của lực lượng Pháp Sangaris, lực lượng MISCA của Liên minh châu Phi AU. LHQ đã triển khai Phái bộ gìn giữ hoà bình tại CH Trung Phi (MINUSCA) từ 15/9/2014, Pháp và EU rút dần lực lượng Sangaris và Eufor-RCA nhưng bạo lực vẫn tái bùng phát tại thủ đô Bangui và vùng giáp ranh biên giới với Cameroun.

   - Tháng 1/2015, quá trình chuyển tiếp tại CH Trung Phi chính thức được kéo dài thêm 6 tháng, tổng tuyển cử dự kiến sẽ được tổ chức vào tháng 8/2015. HĐBA/LHQ thông qua nghị quyết gia hạn trừng phạt nước này thêm 1 năm đến 29/1/2016. Ngày 27/4/2015, Diễn đàn quốc gia Bangui dự kiến được tổ chức, quy tụ tất cả các phe phái chính trị tại CH Trung Phi nhằm bàn thảo về tương lai chính trị của nước này.

   - Trung Phi là thành viên LHQ, Phong trào Không liên kết, Liên minh châu Phi AU, Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (hiện đang bị AU và Francophonie tạm treo quy chế thành viên do bất ổn chính trị) và nhiều tổ chức khác; Trung Phi có quan hệ mật thiết với Pháp và đẩy mạnh quan hệ với Mỹ, phương Tây, Nam Phi, Ma-rốc, Trung Quốc… Trung Phi công nhận nhà nước Israel và Palestine (1989).

2. Kinh tế:

• Trung Phi là một trong những nước nghèo nhất châu Phi. Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, lâm nghiệp và khai khoáng. Nông nghiệp chiếm hơn 1/2 GDP, gỗ chiếm 16% thu nhập xuất khẩu và công nghiệp kim cương chiếm 40%. Sản phẩm nông nghiệp có: bông, cafe, sắn, lạc, lúa, ngô, kê... Về khoáng sản ngoài kim cương còn có sắt, mangan, nikel... nhưng sản lượng thấp.

• Hạn chế của Trung Phi là nằm sâu trong lục địa, không giáp biển, hệ thống giao thông lạc hậu, lực lượng lao động trình độ thấp. Trước khủng hoảng, chính phủ Trung Phi nỗ lực cải cách nền kinh tế với sự giúp đỡ Ngân hàng Thế giới và Quỹ tiền tệ Quốc tế như cổ phần hóa các doanh nghiệp quốc doanh, đơn giản và tiêu chuẩn hóa Bộ luật Lao động và Đầu tư, tích cực chống tham nhũng, tuân thủ các quy định về đầu tư của Cộng đồng Kinh tế và Tiền tệ Trung Phi (CEMAC).

  Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, Trung Phi xây dựng “Chiến lược xoá đói giảm nghèo giai đoạn 2008 – 2012” với 4 định hướng lớn gồm: (i) tái thiết đất nước, ổn định an ninh, ngăn ngừa xung đột; (ii) tăng cường vai trò nhà nước pháp quyền; (iii) phát triển và đa dạng hoá nền kinh tế; (iv) phát triển nguồn nhân lực.

  Tuy nhiên, do bất ổn chính trị, kinh tế Trung Phi hiện nay rất ì trệ, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn.

  Một số thông tin kinh tế cơ bản (2019, theo IMF, tính theo sức mua) :

• GDP (2019-IMF-PPP): 4,26 tỉ USD;

• GDP đầu người: 448 USD;

• Tăng trưởng GDP: 4,5%.

  4. Quan hệ Việt Nam - Trung Phi:

  - Quan hệ chính trị: Việt Nam và Trung Phi thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 10/11/2008. Trong quan hệ hợp tác Nam – Nam, Trung Phi coi Việt Nam là nước ưu tiên hàng đầu ở khu vực châu Á để phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác. Trung Phi muốn hợp tác, học hỏi kinh nghiệm của Việt Nam trên các lĩnh vực phát triển nông nghiệp, y tế, giáo dục, khai khoáng, thương mại, công nghiệp, cơ sở hạ tầng và phát huy vai trò của quân đội trong phát triển kinh tế…và mong muốn phát triển hợp tác ba bên với sự hỗ trợ của Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ.

  + Trao đổi đoàn: (i) Bạn: Tổng thống Ange Félix Patassé dự cấp cao Pháp ngữ 7 tại Hà nội (11/1997), Bộ trưởng Ngoại giao Kombo Yaya (11/2008), Tổng thống Francois Bozize (5/2009), đoàn Trung Phi do Cố vấn Đối ngoại của Tổng thống Joseph Kiticki tham dự Hội thảo Việt Nam – Châu Phi lần 2 (8/2010); (ii) Ta: đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và PTNT (6/2010).

  - Các văn bản đã ký: hiệp định khung về hợp tác giữa hai nước, Bản ghi nhớ về hợp tác nông nghiệp (5/2009); Biên bản làm việc với các Bộ Quốc phòng, Lao động, Thương binh và Xã hội (8/2010).

  - Quan hệ kinh tế: Kim ngạch thương mại hai nước hạn chế: năm 2018 đạt 51,5 triệu USD. Ta nhập khẩu chủ yếu gỗ và các sản phẩm gỗ (51,2 triệu USD).

  - Hiện Việt Nam đang có 3 sỹ quan tham mưu và liên lạc tham gia Phái bộ gìn giữ hòa bình của LHQ tại CH Trung Phi (Minusca).

             Thông tin CQĐD: ĐSQ Việt Nam tại Pháp kiêm nhiệm Trung Phi; ĐSQ Trung Phi tại Pháp kiêm nhiệm Việt Nam.

Tháng 3/2020