Thời gian qua, Ủy ban Biên giới Quốc gia - Bộ Ngoại giao đã nhận được nhiều thư, điện thoại của bà con trong nước và nước ngoài hoan nghênh việc hai nước Việt Nam Trung Quốc hoành thành toàn bộ công tác phân giới cắm mốc (PGCM) biên giới trên đất liền giữa hai nước. Thay mặt các lực lượng tham gia công tác PGCM trong hơn 8 năm qua, tôi xin chân thành cám ơn bà con về những tình cảm quý báu đó. Để tiếp tục thông tin đến nhân dân trong nước và bà con người Việt đang sinh sống học tập tại nước ngoài, hôm nay tôi xin thông báo kết quả giải quyết cụ thể các khu vực cửa khẩu Hữu Nghị, Thác Bản Giốc và cửa sông Bắc Luân.

Như mọi người đã biết đây là những khu vực rất nhạy cảm, có lịch sử tranh chấp lâu đời và dư luận hai nước Việt Nam Trung Quốc đều rất quan tâm.

Trước hết cần nói rõ các khu vực này đã được đưa ra bàn bạc trong nhiều vòng đàm phán của Ủy ban liên hợp PGCM nhưng chưa giải quyết được. Đến đầu năm 2008, hai bên đã nhất trí giải quyết tổng thể các khu vực tồn đọng trong đó có 3 khu vực này bằng giải pháp “cả gói”. Các nguyên tắc của giải pháp "cả gói" là phải phù hợp với lời văn và bản đồ Hiệp ước 1999; giải quyết tất cả các khu vực trong một gói theo cùng một tiêu chí; công bằng hợp lý, hai bên đều có thể chấp nhận được; tôn trọng các dấu tích lịch sử; ưu tiên ổn định đời sống cư dân biên giới.

1. Tại cửa khẩu Hữu Nghị: Đây là cửa khẩu lâu đời nhất trên tuyến biên giới Việt-Trung, đã được đề cập trong Đại Nam nhất thống chí, “Vân đài loại ngữ” của bác học Lê Quý Đôn và một số thơ văn của Nguyễn Du và Mạc Đĩnh Chi. 

Tại khu vực này có 03 vị trí rất quan trọng liên quan đến đường biên giới. Đó là Ải Nam Quan, các mốc cũ do Pháp và Nhà Thanh xây dựng cuối  thế kỷ thứ 19 và điểm nối ray của tuyến đường sắt Đồng Đăng - Bằng Tường. Về Ải Nam Quan, các sử sách ta còn lưu giữ đều khẳng định Ải Nam quan do các triều đại phong kiến Trung Quốc xây dựng và tồn tại cho đến ngày nay. Về các mốc Pháp – Thanh, mốc 19 vẫn còn tồn tại và nằm đúng vị trí cũ. Mốc 18 đối diện với mốc 19, do yếu tố thời gian, hai bên đều không thể xác định được. Về điểm nối ray, do có bị lệch về phía Việt Nam so với đường biên giới lịch sử, hai bên đồng ý điều chỉnh về phía Bắc. Kết quả giải quyết: đường biên giới đi qua Km0 đến mốc 19 cũ rồi đến điểm cách điểm nối ray 148 mét về phía Bắc. Hiện nay ta đã cắm mốc 1116 và 1117 đối xứng với nhau qua quốc lộ 1A của Việt Nam, và mốc 1118 trùng vị trí mốc 19 (cũ). Như vậy, đường biên giới lịch sử tại khu vực này không những đã được duy trì mà còn được cụ thể hóa bằng một hệ thống mốc giới mới hiện đại.

2. Tại Thác Bản Giốc: Thác Bản Giốc nằm trên sông Quây Sơn, là sông chung của Việt Nam và Trung Quốc. Các bản đồ Pháp-Thanh đã khẳng định sông Quây Sơn là sông biên giới và Thác Bản Giốc là thác chung của Việt Nam và Trung Quốc. Khi ký Hiệp ước 1999, hai Bên chỉ chưa giải quyết được cồn Pò Thoong nằm trên thác, có diện tích khoảng 2,6 hécta. Theo luật pháp quốc tế và Hiệp ước 1999, tại khu vực này đường biên giới đi theo trung tuyến dòng chảy chính. Vễ kỹ thuật, dòng chảy chính được xác định nằm ở phía Nam cồn Pò Thoong. Qua nhiều vòng đàm phán, hai Bên thỏa thuận giải quyết khu vực thác Bản Giốc kết hợp giải pháp chính trị và giải pháp kỹ thuật. Kết quả là: Đường biên giới đi từ mốc 53 (cũ) lên cồn Pò Thoong rồi đến điểm giữa của mặt thác chính. Như vậy, toàn bộ thác phụ và ½ thác chính quy thuộc Việt Nam. Hai bên cũng thoả thuận sẽ bàn bạc việc hợp tác phát triển tiềm năng du lịch tại thác Bản Giốc.

3. Khu vực cửa sông Bắc Luân: Khu vực cửa sông Bắc Luân kéo dài từ thượng lưu bãi Tục Lãm đến điểm đầu của đường phân định Vịnh Bắc Bộ, có độ dài khoảng 14 kilômét. Khu vực này đã được Pháp - Thanh hoạch định và cắm mốc, nhưng vào thời điểm đó các cồn bãi Tục Lãm, Tài Xẹc, Dậu Gót đều chưa xuất hiện trên bản đồ hoạch định. Khi ký Hiệp ước 1999, hai Bên cũng chưa thống nhất được phương án giải quyết khu vực này. Vào ngày đàm phán cuối cùng 31/12/2008, hai Bên thống nhất giải quyết khu vực cửa sông Bắc Luân bằng giải pháp chính trị: Đường biên giới đi lên bãi Tục Lãm, ¾ bãi Tục Lãm thuộc Việt Nam ¼ bãi Tục Lãm thuộc Trung Quốc sau đó đi tiếp lên hòn Dậu Gót (1/3 hòn Dậu Gót thuộc Việt Nam, 2/3 hòn Dậu Gót thuộc Trung Quốc) rồi đi đến điểm đầu của đường phân định Vịnh Bắc Bộ. 

 Hai bên đã thỏa thuận không xây dựng công trình nhân tạo tại khu vực này, đồng thời nhất trí thiết lập khu vực đi lại tự do cho cư dân biên giới tại cửa sông.

 Kết quả trên là hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc “cả gói” mà tôi đã đề cập ở trên, là kết quả của quá trình kiên trì đàm phán của hai Đoàn đại biểu PGCM dưới sự chỉ đạo của Lãnh đạo cấp cao hai nước và sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn của nhân dân các địa phương biên giới./.