Từ ngày 24-27/5, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Không Liên kết lần thứ 16 và Hội nghị Kỷ niệm 50 năm thành lập Phong trào Không Liên kết (KLK) được tổ chức tại Indonesia. Tham dự Hội nghị có hơn 130 đoàn đại diện cho các nước thành viên Phong trào, các nước quan sát viên và các tổ chức quốc tế. Việt Nam được bầu là một trong các Phó Chủ tịch của Hội nghị.

Thứ trưởng Phạm Bình Minh phát biểu tại Lễ kỷ niệm 50 năm Phong
trào Không Liên kết  (Ảnh: Bộ Ngoại giao )

Nhân dịp này, đồng chí Phạm Bình Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao đã trả lời báo chí về kết quả của Hội nghị này.
P/V: Xin Thứ trưởng cho biết đánh giá về vai trò, đóng góp và những thách thức của Phong trào Không Liên kết sau 50 năm hoạt động?

Thứ trưởng Phạm Bình Minh: Cách đây vừa tròn 50 năm, Phong trào Không liên kết (KLK) ra đời trong cao trào giải phóng dân tộc và trong bối cảnh Chiến tranh lạnh giữa hai phe xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa. Các nước độc lập non trẻ có sự đa dạng về văn hoá tín ngưỡng, chế độ chính trị- xã hội và lợi ích dân tộc, nhưng có chung đặc điểm đều bị thực dân đô hộ và có nền kinh tế kém phát triển. Để tránh bị cuốn vào cuộc chạy đua vũ trang, rơi vào vòng ảnh hưởng của phương Tây, các nước này có nhu cầu đoàn kết trong một tập hợp lực lượng rộng rãi giúp nhau giữ gìn độc lập, từng bước giành độc lập kinh tế, bảo vệ hoà bình thế giới để tồn tại và phát triển. Chính nguyện vọng thiết tha đó đã khai sinh ra Phong trào KLK và được phản ánh trong Tuyên bố chính thức của Hội nghị Cấp cao đầu tiên của Phong trào tại Bê-ô-grát (Nam Tư cũ) vào tháng 9/1961.

Nhìn lại 50 năm qua, có thể thấy Phong trào KLK là một tập hợp lực lượng của các nước đang phát triển đã tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, hoà bình, và đấu tranh thiết lập một trật tự kinh tế quốc tế mới. Những mục tiêu và nguyên tắc cao cả của Phong trào từ ngày đầu thành lập nay đã trở thành những chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi trong quan hệ quốc tế hiện đại và cũng là nguồn sức mạnh giúp Phong trào vượt qua nhiều thử thách, trong đó phải kể đến các nguyên tắc tôn trọng bình đẳng chủ quyền, không can thiệp công việc nội bộ, tăng cường hữu nghị, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ giữa các quốc gia, giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Tuy nhiên, lịch sử cũng cho thấy chặng đường phát triển của Phong trào không phải lúc nào cũng bằng phẳng và luôn có cuộc đấu tranh giữa hai khuynh hướng chính: một bên là khuynh hướng tăng cường đoàn kết nội bộ, mở rộng hợp tác với các lực lượng hoà bình và dân chủ đóng góp vào việc giải quyết các vấn đề cơ bản của thời đại và một bên là một số xu hướng do dự, cơ hội, chịu tác động của các thế lực bên ngoài muốn lôi kéo, lái Phong trào đi chệch mục tiêu cơ bản làm suy yếu Phong trào.

Kể từ Hội nghị Cấp cao KLK lần thứ 14 tại La Ha-ba-na, Cu-ba (năm 2006), các nước KLK đã nỗ lực khẳng định lại các mục đích, nguyên tắc cơ bản của Phong trào, đề ra các định hướng, ưu tiên hoạt động trong giai đoạn hiện tại cũng như cho nhiều năm tới. Phong trào đang nỗ lực tăng cường đoàn kết thống nhất về vai trò, phương pháp làm việc cũng như hợp tác theo hướng thực chất về kinh tế, văn hoá, y tế... thông qua cơ chế tham khảo thường xuyên tại các diễn đàn đa phương. Qua đây, các nước KLK và đang phát triển đã và đang xây dựng lập trường chung đối với các vấn đề toàn cầu quan trọng liên quan đến hoà bình, an ninh và phát triển. Việc Phong trào liên tục có thêm thành viên mới, tăng từ 108 kể từ Hội nghị Cấp cao lần thứ 10 năm 1992 lên 120 thành viên ngày nay, thể hiện sức sống, sự hấp dẫn của Phong trào. Sức mạnh của Phong trào chính là số lượng thành viên, chiếm gần 2/3 thành viên của LHQ.

Trong giai đoạn sắp tới, tình hình thế giới và các khu vực sẽ tiếp tục biến chuyển nhanh chóng, sâu sắc và đòi hỏi các quốc gia phải tăng cường phối hợp hành động để giải quyết những thách thức chung. Hơn lúc nào hết, các nước thành viên KLK trông đợi Phong trào sẽ đề ra các biện pháp tăng cường sự đoàn kết, tính năng động và vai trò của KLK trong quan hệ quốc tế, phối hợp trong các diễn đàn đa phương về chính trị cũng như­ kinh tế và các vấn đề toàn cầu khác, phấn đấu vì một trật tự thế giới mới công bằng, dân chủ hơn, đảm bảo lợi ích của các nước đang phát triển.

P/V: Thứ trưởng nhận định như thế nào về sự tham gia, đóng góp của Việt Nam đối với Phong trào Không Liên kết thời gian qua nói chung và tại Hội nghị cấp Bộ trưởng lần thứ 16 của Phong trào vừa diễn ra tại Indonesia nói riêng?

Thứ trưởng Phạm Bình Minh: Cuộc kháng chiến kiên cường, anh dũng chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc xâm lược của Việt Nam đã cổ vũ mạnh mẽ cuộc đấu tranh giải phóng của các dân tộc trên thế giới. Chính bằng tấm gương và thắng lợi của sự nghiệp chống chiến tranh xâm lược của đế quốc, thực dân, Việt Nam đã sớm gắn bó và đóng góp thiết thực vào các mục tiêu và nguyên tắc của Phong trào KLK. Việt Nam cùng các nước mới giành được độc lập ở Châu Á và Châu Phi đã tham dự Hội nghị Á - Phi ở Băng-đung (In-đô-nê-xia) năm 1955 và đề ra 10 nguyên tắc Băng-đung nổi tiếng, tiền đề của Phong trào KLK sau này.

Từ khi nước Việt Nam thống nhất và trở thành thành viên chính thức của Phong trào KLK vào năm 1976, Việt Nam đã có những hoạt động tích cực, phối hợp chặt chẽ nhằm tăng cường đoàn kết, đề cao vai trò của Phong trào, nỗ lực phấn đấu vì các mục tiêu hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Việt Nam luôn coi hoạt động đóng góp cho Phong trào KLK là một bộ phận quan trọng trong việc triển khai chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ và sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước.

Trong nhiệm kỳ ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (năm 2008-2009), Việt Nam có nhiều sáng kiến được các nước KLK đánh giá cao, đặc biệt là việc lấy ý kiến đóng góp của các nước thành viên cho Báo cáo hoạt động năm của Hội đồng Bảo an, được hoan nghênh và phản ánh trong Văn kiện cuối cùng của Hội nghị Cấp cao KLK 15 tại Ai Cập (tháng 7/2009).

Trong những năm gần đây, với những thành tựu đạt được trong công cuộc đổi mới của mình, đặc biệt là trên lĩnh vực kinh tế và ngoại giao, Việt Nam được bạn bè trong Phong trào đánh giá cao và trông đợi sẽ có thêm những đóng góp thiết thực đối với sự nghiệp chung của Phong trào. Đặc biệt, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI thành công tốt đẹp, đề ra những mục tiêu và nhiệm vụ hết sức quan trọng để đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, đưa đất nước về cơ bản trở thành nước công nghiệp, theo hướng hiện đại vào năm 2020, trong đó có việc thực hiện đường lối đối ngoại chủ động và tích cực hội nhập quốc tế. Đây là những tiền đề thuận lợi để chúng ta phát huy vai trò, đóng góp và tham gia thực chất hơn tại các diễn đàn đa phương nói chung và Phong trào KLK nói riêng.

Trên tinh thần đó, đoàn Việt Nam đã tham dự và có nhiều đóng góp xây dựng tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao lần thứ 16 và Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Phong trào KLK tại In-đô-nê-xia từ ngày 24-27/5/2011. Với chủ đề “Tầm nhìn chung về đóng góp của KLK trong 50 năm tới”, Hội nghị tại In-đô-nê-xia có ý nghĩa thiết thực nhằm kiểm điểm 50 năm hoạt động của Phong trào và định hướng cho thời gian tới, đề xuất các biện pháp nhằm tăng cường vai trò, vị trí của Phong trào trong tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu, bảo vệ lợi ích chính đáng của các nước KLK, đang phát triển, đồng thời thúc đẩy giải quyết hòa bình các cuộc xung đột. Hội nghị đã thông qua nhiều tài liệu quan trọng, trong đó có Văn kiện Cuối cùng, Tuyên bố kỷ niệm 50 năm thành lập KLK, Tuyên bố về việc loại bỏ vũ khí hạt nhân, và Tuyên bố về vấn đề tù nhân chính trị Pa-le-xtin.

Tại Hội nghị, Đoàn ta nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương; chống các chính sách cường quyền, áp đặt, chủ nghĩa bảo hộ; phấn đấu xây dựng các quan hệ quốc tế công bằng, lành mạnh và các quan hệ hợp tác bình đẳng. Về phương hướng thời gian tới, chúng ta cho rằng Phong trào cần chủ động, nâng cao tiếng nói trong việc giải quyết những vấn đề quốc tế lớn như cải tổ Liên hợp quốc, thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ, thúc đẩy vòng đàm phán Đô-ha, ứng phó với các cuộc khủng hoảng, thách thức toàn cầu.

P/V: Xin cảm ơn Thứ trưởng!