Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn điều hành phiên thảo luận về xây dựng ngành. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Trong phát biểu khai mạc, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh Phiên họp toàn thể lần này có ý nghĩa rất quan trọng đối với ngành Ngoại giao bởi xây dựng và phát triển ngành Ngoại giao luôn là một trong những nhân tố quyết định mọi thắng lợi của ngành Ngoại giao trên mặt trận đối ngoại. Tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc vừa diễn ra thành công cách đây ít ngày, đồng chí Tổng Bí thư đã có chỉ đạo toàn diện đối với công tác đối ngoại, trong đó có vấn đề tổ chức bộ máy, hệ thống các cơ quan đối ngoại và công tác cán bộ đối ngoại. Tại các phiên họp toàn thể của Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 trong những ngày vừa qua, các đồng chí Thủ tướng Chính phủ và Thường trực Ban Bí thư cũng rất quan tâm và có những chỉ đạo định hướng về công tác xây dựng Đảng, tổ chức và cán bộ ngoại giao. Đặc biệt, sự tham dự của đồng chí Phạm Bình Minh, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, tại Phiên họp toàn thể về xây dựng ngành thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước và Chính phủ đối với xây dựng và phát triển ngành Ngoại giao. Là nhà lãnh đạo có nhiều năm gắn bó và đóng góp quan trọng vào xây dựng, triển khai đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, những chỉ đạo của đồng chí Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ sẽ là những định hướng rất quan trọng cho ngành Ngoại giao trong quá trình xây dựng và phát triển hướng đến một nền Ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại; đồng thời, cũng là nguồn động viên, cổ vũ cho toàn thể đội ngũ cán bộ trong ngành Ngoại giao.

Trên tinh thần bám sát chủ trương, đường lối Đại hội XIII của Đảng, chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc và Hội nghị Ngoại giao 31, từ những kết quả, kinh nghiệm, bài học trong thời gian qua, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đề xuất một số vấn đề thảo luận.

Thứ nhất, tính toàn diện của ngoại giao Việt Nam trước hết thể hiện ở chủ thể thực hiện, bao gồm không chỉ có Bộ Ngoại giao, mà cả các bộ, ngành liên quan; trên tất cả các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế-xã hội; với tất cả đối tác, địa bàn và khu vực. Nhiều năm nay, ngành Ngoại giao đã và đang triển khai đồng bộ và gắn kết chặt chẽ các trụ cột, binh chủng ngoại giao, bao gồm ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại, công tác người Việt Nam ở nước ngoài và bảo hộ công dân nhằm thực hiện nhiệm vụ giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, huy động các nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển kinh tế- xã hội và nâng cao vị thế đất nước.

Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội đất nước trong giai đoạn mới cùng với những biến chuyển sâu sắc của tình hình thế giới đang đặt ra yêu cầu về mở rộng nội hàm, lĩnh vực hoạt động của ngành ngoại giao. Trong phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc gần đây, đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ rõ: “mạnh dạn đột phá, sáng tạo trong công tác, tìm ra cách làm mới, mở rộng ra các lĩnh vực mới, tìm kiếm các đối tác mới, hướng đi mới.”. Như vậy, bên cạnh các lĩnh vực truyền thống, đòi hỏi ngành Ngoại giao phải chủ động, tích cực tìm cách làm mới, hướng đi mới, lĩnh vực mới đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước như ngoại giao công nghệ, ngoại giao số, ngoại giao môi trường, ngoại giao y tế, ngoại giao năng lượng, v.v… Vì vậy, chúng tôi rất mong các đồng chí lãnh đạo các bộ, ngành liên quan chia sẻ với ngành Ngoại giao những mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ, biện pháp về thúc đẩy triển khai đối ngoại, hợp tác và hội nhập quốc tế trong các lĩnh vực đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, bảo vệ môi trường, y tế, v.v… cũng như gợi mở hướng đi, cách làm, nhất là cơ chế phối hợp giữa ngành Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan trong các lĩnh vực quan trọng nói trên.

Thứ hai, tính hiện đại của ngoại giao Việt Nam thể hiện ở sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống, bản sắc ngoại giao của dân tộc, tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, đường lối đối ngoại của Đảng ta qua các thời kỳ và tinh hoa ngoại giao thời đại; ở vận hành ngành ngoại giao trong khuôn khổ thể chế ngày càng hoàn thiện; ở tổ chức bộ máy tinh gọn, hợp lý, hiệu quả với phương thức hoạt động khoa học, chuẩn hóa và số hóa, có năng lực đổi mới, sáng tạo và chủ động thích ứng với chuyển biến mau lẹ của tình hình. Đây là những yêu cầu cao nhưng rất cấp thiết, đòi hỏi không chỉ có quyết tâm, nỗ lực phấn đấu của ngành Ngoại giao, mà cả sự ủng hộ, phối hợp chặt chẽ và hỗ trợ tích cực của các cấp, các ngành. Chúng tôi rất mong các đồng chí thảo luận phương hướng, giải pháp về kiện toàn tổ chức bộ máy, khuôn khổ thể chế, pháp luật, phương thức vận hành của ngành Ngoại giao, cơ chế phối hợp liên ngành trong hoạt động đối ngoại, nhất là việc vận dụng sáng tạo các chủ trương, chính sách, quy định chung của Đảng và Nhà nước về cải cách, hiện đại hóa nền hành chính cho phù hợp với điều kiện đặc thù của ngành Ngoại giao, để hướng tới một ngành Ngoại giao hiện đại, chuyên nghiệp.

Thứ ba, vấn đề then chốt là đội ngũ cán bộ bởi cán bộ là cái gốc của mọi việc, thành hay bại đều do cán bộ. Nhiệm vụ đối ngoại trong giai đoạn phát triển mới của đất nước và chủ trương xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại đặt ra yêu cầu rất cao về xây dựng đội ngũ cán bộ ngoại giao toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức và trí tuệ; hiện đại, chuyên nghiệp về phong cách và phương pháp làm việc, có trình độ đạt tới tầm khu vực và quốc tế. Để đáp ứng yêu cầu này, cần có nguồn lực đầu tư xứng đáng cùng với hệ thống cơ chế chính sách bài bản, đồng bộ. Tại Phiên họp toàn thể hôm nay, chúng tôi rất mong các đồng chí đóng góp ý kiến, gợi mở phương hướng, giải pháp cụ thể, thiết thực về cơ chế, chính sách, nhất là về đổi mới tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bố trí, luân chuyển, đãi ngộ cán bộ, trên cơ sở vận dụng cơ chế, chính sách chung của Đảng và Nhà nước phù hợp với đặc thù của ngành Ngoại giao và yêu cầu công tác đối ngoại trong tình hình mới.

Phiên họp toàn thể về công tác xây dựng ngành ngoại giao có một số tham luận quan trọng như “Đổi mới sáng tạo trong ngoại giao công nghệ” của Bộ Khoa học và Công nghệ, “Đổi mới sáng tạo trong ngoại giao chống biến đổi khí hậu” của Bộ Tài nguyên và Môi trường, “Đổi mới sáng tạo trong Ngoại giao y tế” của Bộ Y tế, “Nâng cao năng lực làm việc trong môi trường quốc tế của đội ngũ cán bộ công chức” của Bộ Nội vụ, “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế tài chính góp phần xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại theo tinh thần của Đại hội XIII” của Bộ Tài chính. Đại diện lãnh đạo các bộ, ngành tham dự Phiên họp đều đánh giá cao những đóng góp to lớn của ngành ngoại giao trong những năm qua trong các lĩnh vực hợp tác quốc tế quan trọng theo xu hướng chung của thế giới như môi trường, biến đổi khí hậu, y tế, khoa học công nghệ… đồng thời đánh giá những đóng góp và vị thế quan trọng của ngành ngoại giao trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại diện lãnh đạo các bộ, ngành tham dự Phiên họp khẳng định sự ủng hộ và hợp tác chặt chẽ với Bộ Ngoại giao trong triển khai các mảng ngoại giao theo lĩnh vực nói riêng và công tác xây dựng và phát triển ngành ngoại giao chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại nói riêng trong thời gian tới. Các nghiên cứu, đánh giá quan trọng của các bộ, ngành, ý kiến đóng góp của một số đơn vị thuộc Bộ Ngoại giao và các đồng chí Đại sứ Việt Nam ở nước ngoài trình bày tại Phiên họp thể hiện trách nhiệm và sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên và liên tục của cả hệ thống chính trị đối với công tác xây dựng và phát triển ngành Ngoại giao Việt Nam trong thời gian tới.

Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp. (Ảnh: TTXVN)

Trong phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh nhấn mạnh, Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, ngay sau Hội nghị Đối ngoại toàn quốc -  đã nêu rõ đường lối, phương hướng, nguyên tắc, mục tiêu, giải pháp nhằm xây dựng một nền ngoại giao toàn diện, tiên phong, hiện đại. Đối với ngoại giao toàn diện, ba trụ cột của đối ngoại là: Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân được triển khai toàn diện trong toàn bộ hệ thống chính trị, trên tất cả các lĩnh vực, với vai trò tiên phong nhằm duy trì môi trường hòa bình, phát triển đất nước.

Đối với xây dựng nền ngoại giao hiện đại, được nhắc đến từ Hội nghị Ngoại giao lần thứ 30 năm 2018, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ cho rằng, Phiên họp toàn thể về xây dựng ngành với chủ đề” Đổi mới sáng tạo hướng tới xây dựng ngành Ngoại giao chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại” có nội dung phù hợp với nội hàm xây dựng nền ngoại giao hiện đại, được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đưa vào Nghị quyết.

“Việc xây dựng nền ngoại giao hiện đại thuộc trách nhiệm của Bộ Ngoại giao, trên tinh thần thấm nhuần tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh – ngoại giao mang tính toàn diện. Đó là, đảm bảo lợi ích quốc gia-dân tộc, độc lập tự cường, là bạn, đối tác tin cậy với tất cả các nước, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; đặc biệt là nghệ thuật ngoại giao “dĩ bất biến ứng vạn biến”, “ngoại giao tâm công” trên cơ sở ba trụ cột ngoại giao với sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương, hệ thống chính trị”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh.

Khẳng định nền ngoại giao hiện đại được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát huy ngoại giao truyền thống, một điểm mới được Phó Thủ tướng nhắc đến, đó là, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, hình thức ngoại giao trực tuyến đã được triển khai mạnh mẽ nhằm duy trì các cuộc tiếp xúc của lãnh đạo cấp cao thông qua công nghệ số.

Phó Thủ tướng nêu rõ, xây dựng nền ngoại giao hiện đại cần sử dụng nhiều phương thức khác nhau, trong đó có ngoại giao số để bắt kịp xu thế toàn cầu, tức là áp dụng công nghệ, khoa học để tiến hành các phương thức ngoại giao; một số nước trên thế giới đã áp dụng hình thức đại sứ quán ảo… Đồng chí nhấn mạnh một số định hướng như sau:

Một là nền ngoại giao “toàn diện” phải phát huy được vai trò, vị thế của Việt Nam trên những lĩnh vực truyền thống và cả những lĩnh vực mới nổi lên, phải cải tiến phương thức hoạt động hiệu quả hơn và huy động được sự tham gia thiết thực của nhiều chủ thể hơn nữa. Một nền ngoại giao hiện đại phải có bộ máy tinh gọn, cơ chế vận hành khoa học, hiệu quả, thích ứng với những chuyển biến nhanh chóng của tình hình, đẩy mạnh chuyển đổi số, năng lực đổi mới sáng tạo cao; có đội ngũ cán bộ trung thành với lý tưởng của Đảng, luôn đặt lợi ích của quốc gia – dân tộc lên ưu tiên cao nhất, có năng lực ngang tầm khu vực và quốc tế.

Hai là, Đảng định vị đối ngoại là mũi nhọn tiên phong trong việc tạo lập và duy trì môi trường hòa bình, ổn định, huy động nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước. Ngành ngoại giao, với vai trò là lực lượng nòng cốt của ngoại giao Nhà nước, phải phát huy được vai trò khai phá, mở đường, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp để tạo thành sức mạnh tổng hợp.

Ba là, Đảng yêu cầu cần phải đẩy mạnh công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Bên cạnh những vấn đề chính trị, an ninh, ngành ngoại giao cần tăng cường tham mưu về các xu thế phát triển lớn của thế giới, phát huy tối đa vai trò radar tìm kiếm những nguồn lực từ bên ngoài, là cầu nối gắn kết những xu thế phát triển và nguồn lực đó với những kế hoạch, dự án phát triển kinh tế - xã hội trong nước và là chỗ dựa thường trực, vững chắc và đáng tin cậy cho những công ty, tập đoàn, doanh nghiệp, người lao động Việt Nam vươn ra khu vực và thế giới.

Qua những nội dung trao đổi trong khuôn khổ Phiên họp, trên tinh thần tiếp tục quán triệt đổi mới sáng tạo để phục vụ công cuộc đối ngoại và hội nhập quốc tế của đất nước, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh đề nghị Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan tiếp tục nghiên cứu, đề xuất giải pháp cụ thể đối với một số vấn đề như sau:

Thứ nhất, phải sớm xác định nội hàm ngoại giao chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại, có định hướng gắn kết, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn nữa để hỗ trợ các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp hội nhập quốc tế hiệu quả, tranh thủ cơ hội, góp phần thiết thực phát triển kinh tế - xã hội. Bộ Ngoại giao cũng cần nghiên cứu những xu thế mới như ngoại giao số có ảnh hưởng như thế nào, không chỉ nội dung mà cả chủ thể và cách thức tiến hành các hoạt động ngoại giao.

Thứ hai, bản sắc, văn hóa ngành Ngoại giao cần được nghiên cứu, đánh giá, tổng kết, phổ biến, kế thừa, phát huy những giá trị truyền thống nổi bật của ngành để đóng góp nhiều hơn nữa cho công tác đối ngoại nói riêng và sự nghiệp bảo vệ, phát triển đất nước nói chung. Trong bối cảnh mới, bản sắc, văn hóa của ngành cần được điều chỉnh, cập nhật, bổ sung như thế nào để giữ vững những giá trị truyền thống của một Bộ cộng sản, đồng thời thích ứng hiệu quả với những thay đổi liên tục của môi trường quốc tế.

Thứ ba, Bộ Ngoại giao cần tiếp tục tăng cường phát hiện, phát triển những lĩnh vực hợp tác mới để gắn kết hơn nữa với các bộ, ngành, địa phương, hình thành nên sức mạnh cộng hưởng của toàn bộ hệ thống chính trị trong việc triển khai nhiệm vụ đối ngoại, phát huy hơn nữa vai trò kết nối của các Cơ quan đại diện ta ở nước ngoài giúp các bộ, ban, ngành, địa phương và doanh nghiệp của ta với các đối tác nước ngoài. Bộ Ngoại giao phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu áp dụng những mô hình mới phù hợp với thông lệ quốc tế như Đại sứ lưu động theo lĩnh vực quan trọng hiện nay như biến đổi khí hậu, y tế, công nghệ, đổi mới sáng tạo….

Thứ tư, bên cạnh các kế hoạch bồi dưỡng cho cán bộ làm việc trong môi trường quốc tế, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính hỗ trợ Bộ Ngoại giao nghiên cứu, thí điểm những mô hình sáng tạo, đột phá về tổ chức bộ máy, con người phù hợp với yêu cầu đặc thù của công tác đối ngoại và thông lệ quốc tế như hệ thống hàm, cấp ngoại giao với những chế độ đãi ngộ phù hợp như phụ cấp, trợ cấp để tạo động lực cống hiến hơn nữa của đội ngũ cán bộ, công chức.

Thứ năm, Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Ngoại giao rà soát, kiến nghị những cơ chế tài chính mới để tạo thuận lợi hơn cho hoạt động đối ngoại thời gian tới, bám sát quy định của Luật Ngân sách Nhà nước về bố trí ngân sách, về hướng dẫn thi hành đối với một số nội dung đặc thù để xây dựng những kiến nghị phục vụ thiết thực cho công tác đối ngoại;

Thứ sáu, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành khác trong ứng dụng các thành tựu khoa học, thực hiện chuyển đổi số. Đây là nhiệm vụ cần triển khai sớm trong thời gian tới. Mặt trận đối ngoại rất cần áp dụng những tiến bộ mới của khoa học công nghệ nói chung và công nghệ thông tin nói riêng.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh đánh giá cao Bộ Ngoại giao đã đổi mới cách thức tổ chức và nội dung thảo luận tại Phiên họp về xây dựng ngành trong khuôn khổ Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31, hoan nghênh sự tham gia tích cực của các bộ, ngành; tin tưởng rằng với tinh thần trách nhiệm vì sự nghiệp chung của đất nước, Bộ Ngoại giao và các bộ, ban, ngành liên quan sẽ tiếp tục có những đề xuất, cải tiến mới để tích cực đóng góp vào quá trình xây dựng và phát triển nền ngoại giao chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, góp phần hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, có vai trò, vị thế cao trên trường quốc tế./.