PV: Xin Ông cho biết trọng tâm và những kết quả chính của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 47 và các Hội nghị liên quan.

Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh: Đây là đợt các Hội nghị quan trọng nhất trong năm của ASEAN ở cấp Bộ trưởng Ngoại giao (BTNG), là dịp duy nhất ASEAN gặp đầy đủ cả 10 đối tác, cùng với Hội nghị Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) hàng năm; ngoài ra, còn có các Hội nghị Bộ trưởng của Mê Công với các đối tác liên quan; tổng cộng khoảng 20 cuộc họp trong hơn hai ngày (8-10/8/2014). Các Hội nghị lần này đã tập trung kiểm điểm và đề ra định hướng thúc đẩy hợp tác cả trong nội khối của ASEAN cũng như quan hệ giữa ASEAN và các đối tác, cũng như trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, và đã đạt nhiều kết quả quan trọng.

Thứ nhất, ASEAN tiếp tục khẳng định quyết tâm triển khai đúng hạn và hiệu quả Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, bảo đảm mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào 31/12/2015. Đánh giá cao việc ASEAN đã triển khai thực hiện gần 80% dòng hành động đề ra trong Lộ trình, các nước nhất trí sẽ nỗ lực đẩy nhanh các dòng hành động còn lại, tăng cường liên kết, kết nối trong ASEAN và khu vực, tăng cường hợp tác tiểu vùng, trong đó có Tiểu vùng Mekong. Để đưa ASEAN phát triển lên tầm cao mới, ASEAN cần tích cực xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015.

Thứ hai, ASEAN và các nước đối tác đều khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì môi trường hòa bình, an ninh, ổn định và hợp tác ở khu vực, trong bối cảnh khu vực tiếp tục có những diễn biến phức tạp. Các Bộ trưởng ASEAN nhấn mạnh ASEAN cần tăng cường đoàn kết, phát huy vai trò trách nhiệm và chủ đạo của mình ở khu vực, cũng như trong cấu trúc khu vực đang định hình. ASEAN khẳng định, cùng với các đối tác, ưu tiên đề cao tầm quan trọng và giá trị của các chuẩn mực ứng xử, các khuôn khổ hợp tác ở khu vực như TAC, DOC, SEANFWZ, ARF, EAS, ADMM +…; đồng thời nâng cao năng lực ứng phó kịp thời và hiệu quả với những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống như an ninh, an toàn hàng hải, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh… Theo đó, các nước hoan nghênh kết quả thành công của Hội nghị Đặc biệt các Quan chức Cao cấp ASEAN về vai trò trung tâm của ASEAN tại Hà Nội (tháng 6/2014).

Thứ ba, ASEAN đã bàn với các đối tác về các biện pháp tăng cường hơn nữa các khuôn khổ hợp tác, quan hệ đối tác, thông qua thúc đẩy thực hiện các Kế hoạch hành động hiện có giữa ASEAN với từng Đối tác, đồng thời chuẩn bị xây dựng các Kế hoạch Hành động giai đoạn tiếp theo. Các nước đối tác khẳng định ủng hộ mạnh mẽ một ASEAN vững mạnh và phát huy vai trò trung tâm ở khu vực, cam kết tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên của ASEAN về xây dựng Cộng đồng, kết nối, thương mại, đầu tư, tài chính, ứng phó với các thách thức đang nổi lên; thúc đẩy hoàn tất đàm phán về Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) ở Đông Á.

Thứ tư, về vấn đề Biển Đông, các Bộ trưởng đặc biệt quan tâm, bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình căng thẳng vừa qua ở khu vực này và nhấn mạnh yêu cầu không được để tái diễn các sự việc tương tự. Nhấn mạnh hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông, các Hội nghị yêu cầu các bên liên quan tuân thủ luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS), giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, thực hiện đầy đủ Tuyên bố Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), trước hết là quy định tại Điều 5 của DOC về thực hiện kiềm chế và không được có hành động gây bất ổn định và làm phức tạp tình hình, đồng thời yêu cầu đi vào thương lượng thực chất để sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử COC. Các nguyên tắc và nội dung quan trọng nêu trên về Biển Đông đã được phản ánh trong Thông cáo chung của AMM47 và các Tuyên bố chủ tịch khác.

PV: Xin Ông cho biết sự tham gia và đóng góp của Việt Nam vào thành công của các Hội nghị lần này.

Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh: Đoàn Việt Nam do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã tham dự các Hội nghị, đồng chủ trì Hội nghị BTNG ASEAN-EU với tư cách nước điều phối quan hệ ASEAN-EU, và đã có những đóng góp tích cực và trách nhiệm vào việc tăng cường đoàn kết, tiếng nói chung của ASEAN và về các chủ đề ưu tiên của Hội nghị.

Thứ nhất, chúng ta đã đóng góp thiết thực vào việc thúc đẩy các trọng tâm và ưu tiên hợp tác của ASEAN và khu vực, về xây dựng Cộng đồng, liên kết, kết nối, hợp tác trên các lĩnh vực, cũng như về định hướng phát triển của ASEAN sau 2015. Trong bối cảnh khu vực và quốc tế diễn biến phức tạp, mục tiêu hàng đầu của ASEAN là cần phải giữ vững môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực để phục vụ mục tiêu xây dựng Cộng đồng và phát triển của mình.

Thứ hai, chúng ta đề cao việc ASEAN đoàn kết, phát huy vai trò trách nhiệm, chủ đạo trong cấu trúc khu vực đang định hình và về những vấn đề chiến lược liên quan tới hoà bình, an ninh, ổn định và hợp tác ở khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông, cũng như xây dựng một cấu trúc khu vực trên cơ sở các tiến trình hợp tác khu vực hiện có và phù hợp với lợi ích, đặc thù của khu vực. Theo đó, ASEAN cần phải tiếp tục chủ động thúc đẩy xây dựng các khuôn khổ hợp tác và quy tắc ứng xử ở khu vực, đồng thời phát huy giá trị và hiệu quả của các quy tắc và chuẩn mực ứng xử đã có ở khu vực như Hiệp ước TAC, SEANFWZ, Tuyên bố DOC, Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông, các Nguyên tắc Bali về quan hệ cùng có lợi, từ đó phấn đấu xây dựng khuôn khổ các quy tắc ứng xử chung của cả khu vực Đông Á. Trong lĩnh vực kinh tế, ASEAN cần củng cố nội lực và liên kết kinh tế nội khối, làm cơ sở vững chắc để ASEAN tiếp tục là hạt nhân thúc đẩy và mở rộng liên kết kinh tế với các đối tác thông qua các khuôn khổ FTAs+1 cũng như ở toàn khu vực Đông Á thông qua sáng kiến RCEP.

Thứ ba, chúng ta đã phối hợp chặt chẽ cùng các nước ASEAN khác xây dựng và thúc đẩy đồng thuận của ASEAN về các vấn đề nảy sinh ở khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông. Các nước, trong và ngoài ASEAN, chia sẻ, đồng tình với quan điểm đúng đắn của ta về Biển Đông và điều này đã được ghi vào trong các văn kiện, đặc biệt là Thông cáo chung Hội nghị AMM-47. Về Biển Đông, Đoàn ta đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về các vụ việc gây căng thẳng gần đây, đặc biệt là việc hạ đặt trái phép giàn khoan trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh ASEAN và các nước cần đẩy mạnh nỗ lực chung, không để tái diễn những hành động vi phạm tương tự; nhấn mạnh việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả các quy định của Tuyên bố DOC, đặc biệt trước tình hình phức tạp hiện nay là quy định trong Điều 5 của DOC về kiềm chế, không làm phức tạp tình hình; tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982; không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, đồng thời phấn đấu để sớm đạt được Bộ Quy tắc COC. Theo đó, các BTNG đã nhất trí giao các Quan chức Cao cấp ASEAN (SOM) cụ thể hóa các biện pháp và cơ chế bảo đảm việc thực hiện nghiêm túc các quy định tại Điều 5.

Thứ tư, chúng ta ủng hộ ASEAN tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc quan hệ với các Đối tác, tạo môi trường thuận lợi và tranh thủ nguồn lực cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN; thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực cùng có lợi như kết nối, kinh tế, thương mại, thu hẹp khoảng cách phát triển…Với tư cách nước điều phối quan hệ đối thoại ASEAN-EU, chúng ta đã đồng chủ trì Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-EU, chủ động đề xuất và thúc đẩy nhiều biện pháp tăng cường quan hệ hai bên, hướng tới quan hệ đối tác chiến lược; khuyến khích EU tích cực đóng góp vào việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và xây dựng lòng tin cũng như ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, và đề nghị hai bên cần tiếp tục nỗ lực triển khai hiệu quả Chương trình Hành động ASEAN-EU 2013-2017, tăng cường tham vấn về hợp tác kinh tế ở cấp Bộ trưởng cũng như tổ chức Thượng đỉnh Kinh doanh ASEAN-EU.

Những đóng góp tích cực và xây dựng của Đoàn ta được các nước đánh giá cao. Bên lề các Hội nghị, chúng ta cũng đã có nhiều tiếp xúc song phương để trao đổi về tăng cường hợp tác song phương cũng như các vấn đề cùng quan tâm tại các Hội nghị.