Những ma lực trên đường gia nhập WTO

Từ tiến trình cấm vận, bỏ vận, bang giao, trải qua những thử thách cam go trong một thập niên qua, đến nay con đường đi đến WTO đã đứng trước thềm. Là người Việt Nam, cho dù ở đâu, nếu ai còn nhận ra căn cước của mình lại không rộn lên niềm vui mơ ước ấy? Đây chính là niềm vui lớn của cả dân tộc và còn là dấu ấn quan trọng lịch sử khởi đầu từ ngày dựng nước đến nay.

Với những tư duy mới và con người mới, WTO sẽ đem lại cho chúng ta các định chế và quy tắc kinh tế mới, trong một thị trường mới. Thị trường ấy đòi hỏi nhiều thử thách cũng như cạnh tranh của từng người mang ấn tín sản xuất. Từ đây vai trò “gà cùn ăn quẩn cối xay” không còn nữa, mà chúng ta phải biến mình trở thành những nhà cạnh tranh tầm cỡ để có thể giới thiệu thương hiệu của mình. Ngoài vai trò người sản xuất, các định chế xã hội và luật pháp thương mãi sẽ được hiệu quả hóa, nghĩa là vai trò của chính quyền phải hoàn toàn thực dụng trong mục đích phục vụ một cách nhanh chóng. Bên cạnh đó các thủ tục đầu tư phải đơn giản hóa, có khả năng tiếp cận được các thống kê chính xác và công khai hóa, đồng thời thuế quan phải được giảm thiểu để thu hút các sản phẩm công nghệ cùng với kỹ nghệ xe hơi, phụ tùng, điện tử hay điện thoại.

Tất cả những đòi hỏi trên sẽ được thỏa mãn một cách thích đáng và các thủ tục phải được hoàn tất trước khi gia nhập WTO. Chúng ta nên hiểu rằng: Thủ tục để trở thành hội viên WTO là bước đi đầu tiên và vô cùng quan trọng, có tính cách quyết định hàng đầu. Đồng thời đây chỉ giai đoạn bắt đầu của vấn đề WTO chứ không phải sau cùng. Chính vì những bắt đầu ấy tất cả mọi chu trình đều phải được nhà nước thành lập một Ủy Ban giám sát đặc biệt để thanh tra cũng như khuyến cáo tất cả mọi ưu cũng như khuyết điểm. Dĩ nhiên, ở giai đoạn đầu chúng ta sẽ còn nhiều thiếu sót. Tuy nhiên, thiếu sót chỉ có thể xảy ra ở mức độ thấp nhất và phải được cải tổ nhanh chóng và hiệu quả. 

Song song với những cải tổ hành chánh, các ngân hàng thế giới sẽ có những liên hệ chặt chẽ và liên tục hằng ngày (daily basic). Trong các hoạt động thương mại, yếu tố ngân hàng trong việc mở cửa thị trường sẽ là điểm quan yếu để những ngân hàng thuộc sỡ hữu nhà nước cần phải cải tổ một cách mạnh mẽ. Cải tổ trên phương diện quản trị và hệ thống bằng cơ chế điện toán. Muốn thực hiện được điều này, ngân hàng cần nhiều chuyên viên có kiến thức và được huấn luyện trong lĩnh vực ngân hàng. 

Điều cần thiết khác, là hội viên của tổ chức WTO chúng ta cần phải biết về “Hệ Thống Giải Quyết Các Tranh Chấp Của WTO”. Đây là hệ thống cột trụ của chế độ thương mại đa phương, đóng giữ vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ và thực thi các điều khoản pháp lý được quy định trong hiệp định WTO, được viết tắt là DSU. Trong đó DSU đưa ra những nguyên tắc sau đây:

- Bảo đảm sự an toàn (điều 3.2 của DSU) và giải quyết các tranh chấp liên quan đến việc áp dụng điều khoản của WTO.

- Bảo đảm các quyền và nhiệm vụ của thành viên WTO. Giải quyết các tranh chấp để các thành viên được đối xử công bằng.

- DSU sẽ đưa ra một quy định rõ ràng làm sáng tỏ các quy luật của WTO, phù hợp với công pháp quốc tế (Điều 3.2 của DSU).

- DSU đưa ra các thủ tục tương đối cụ thể, gọi là “Ưu tiên giải pháp”. Giải pháp này ấn định thời gian phải giải quyết các tranh chấp nhanh nhất, nhằm đáp ứng nhu cầu của thành viên.

- Điều 23 của DSU là cấm giải quyết vấn đề đơn phương, bắt buộc phải giải quyết trên yếu tố đa phương. 

- Tất cả các thành viên WTO phải tuân thủ theo các điều lệ DSU đưa ra và phải được ký trước khi trở thành thành viên (đọc The Rule of WTO).

Song song với việc gia nhập WTO, trước tiên chúng ta cần phải nỗ lực vận động cùng với Quốc hội Hoa Kỳ từ nay cho đến trước tháng 8 và trước ngày Tổng thống Bush đến Hà Nội vào tháng 11 để các nghị sĩ Hoa Kỳ bỏ phiếu thuận cho Quy Chế Thương Mại Bình Thường Vĩnh Viễn (Permanent Normal Trade Relation; PNTR).

Chúc mừng Việt Nam! Niềm vui lớn của chúng ta.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hoạt (Hoa Kỳ)