Nghĩ về một sắc thái riêng của Huế

Huế không có sự tương phản, không có sự ồn ào náo nhiệt của công nghiệp và thương nghiệp lớn. Huế là cả một sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người.

Một vòng cung của dãy núi phía Tây chạy dài từ Bắc xuống Nam với những màu sắc luôn thay đổi, khi thì màu lam đục, khi thì màu trắng sữa, lại có khi màu tím mờ. Rồi một con sông không dài gối đầu lên dãy núi, nhẹ nhàng chảy xuôi theo hai bờ phượng vĩ đỏ rực khi trời hè, có lúc men theo đôi bờ màu bích ngọc của cỏ cây, đi qua những nhà vườn - vườn nhà kín đáo. Con sông đó, sông Hương đó lại như một suối tóc dài được cài lên trên đó một chiếc lược trắng bạc - cầu Tràng Tiền - có in hình những tà áo dài trắng vừa đủ kín đáo và duyên dáng.

Sông Hương đắm mình trong vẻ đẹp nên thơ mờ ảo của sương sớm bồng bềnh, khi chìm khi khuất trong màu tím của cỏ cây đôi bờ, như mơ như thực, lặng lờ êm ả trôi như còn lưu luyến điều gì chưa muốn trôi xuôi đổ ra các đầm phá mênh mông. Giữa khung cảnh sông núi hữu tình ấy, các lăng tẩm, đền chùa nằm chen vào, như tô điểm thêm cảnh trí tuyệt vời, đưa con người càng đắm mình trong ngọt ngào của cuộc sống, trong âm vang của tiếng chuông chiều, trong những giai điệu tụng kinh của âm nhạc nhà Phật. Một giọng nói Huế nhỏ nhẹ, dịu dàng mà dễ thương của các cô gái, một giọng hò mái nhì man mác làm xao xuyến biết bao lòng người.

Con người Huế yêu thiên nhiên, con người. Huế với sự trầm tĩnh của nội tâm sống trong nghiêm ngặt của lễ giáo các đạo Khổng, Nho, Phật. Một nét vui mà nghiêm trang, một cái phóng khoáng nhưng có chừng mực, một sự dâng tràn nhưng vẫn dè dặt đã tạo nên một cái chừng mực - một nét hài hoà của xứ Huế, của người Huế. Góp thêm cho sắc thái Huế một nét riêng nữa là cuộc sống của hoàng tộc trí thức - "các mệ", và quan lại - đồ nho trí thức làm nên một tính cách Huế sâu lắng không khoa trương ồn ào; một nét chân chất, dịu dàng tế nhị, dễ thương và đa cảm.

Sắc thái riêng biệt đó của Huế đã làm xiêu lòng bao người, đã là nguồn cảm hứng cho bao thi sĩ, và cũng là nền tảng cho một nền ca nhạc Huế với dáng vẻ riêng biệt của nó, mà chỉ riêng ca Huế mới có. Ðàn Huế, ca Huế chú trọng khai thác kỹ năng đàn và hát hơn là công việc hát những lời thơ trong hát ả đào.

Ca Huế là một môn nghệ thuật độc đáo bởi vì không phải ai ca cũng đúng giọng điệu, mà phải là người Huế ca. Ca Huế chỉ dành cho người Huế ca.

Sắc thái của Huế là vậy. Sắc thái của ca nhạc Huế là vậy. Một sắc thái của riêng Huế "không nơi nào có được " trong tính cách hài hoà của Huế.

Năm 1975, tôi được trở lại Huế sau 28 năm xa cách, Huế vẫn không thay đổi, không mất mát trước sự cám dỗ của văn hoá tiêu dùng phương Tây trong những năm trước đó. Huế vẫn là Huế hằng ngày bên bờ sông Hương lững lờ.

Vào những năm sau này, cứ mỗi lần gặp lại Huế thấy Huế như khác dần đi. Những mái nhà cao tầng chen chúc lộn xộn làm mất nét gì đó trong cuộc sống. Tiếng chuông chùa không còn vang vọng như xưa, và hình như bị chặn đứng bởi làn sóng âm thanh trong các quán cà phê được mở hết cỡ ồn ào, chát chúa. Huế hãy giữ lấy ngón đàn, tiếng ca của giọng Huế, của một nghệ thuật tao nhã, một loại âm nhạc cổ điển, một nghệ thuật riêng của Huế.

Cao Xuân Trứ