Một số động nổi tiếng

Động Hoa Lư (Ninh Bình). Bốn mặt động là núi đá, giữa có khu đất bằng; suối từ trong động chảy ra. Đây là nơi Đinh Tiên Hoàng nương náu buổi đầu. Động thờ phật, ở cửa có khắc ba chữ “Hoa Lư động".

Động Hương Tích (Mỹ Đức, Hà Tây) cách Hà Nội khoảng 80km về phía Tây Nam. Động lớn, không khí mờ ảo, hư hư thực thực, có điện thờ phật, thạch nhũ nhiều hình người, thú vật. Động là một trong những nơi cầu tự nổi tiếng và được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhất động”. Có rất nhiều thơ ca ngợi động, nổi tiếng nhất là của Hồ Xuân Hương, Chu Mạnh Trinh.

Động Phong Nha. Một thắng cảnh thuộc tỉnh Quảng Bình. Động chính gồm 14 buồng, nối liền bởi một hành lang dài 1500m. Động do con sông ngầm hoà tan đá vôi tạo thành. Vòm động từ mặt nước cao từ 10 – 14m, có nhiều thạch nhũ hình thù kỳ quái. Người Chăm xưa đã thờ thần ở đây, hiện còn những bài văn bằng tiếng Phạn khắc trên vách đá. Động Phong Nha có nhiều nhánh, có nhánh dài hơn 20km. Được các nhà khảo cổ nước Anh đánh giá là dài nhất thế giới.

Động Tam Thanh (gần thị xã Lạng Sơn). Chùa trong động núi đá vôi, tượng thờ là những khối đá tự nhiên. Tương truyền nàng Tô Thị là người miền Trung, có chồng đi lính lên ải Bắc, lâu không thấy về; nàng lên Kỳ Lừa, ngày ngày vào chùa Tam Thanh lễ phật rồi lên núi ngóng chờ; chờ tới khi hoá thành đá vẫn ngoảnh mặt về hướng Bắc ngóng chồng; hòn núi từ đấy gọi là núi Vọng Phu. Truyền thuyết còn kể: Xưa có ông Diệu Tín lập sơn trang ở vùng này, thấy hang đẹp như động tiên bèn cho đặt tượng Tam Thanh của đạo Giáo (gồm Thượng Thanh, Ngọc Thanh, Thái Thanh) để thờ. Từ đó dân gọi là “chùa Tam Thanh”. Không xa có động Nhị Thanh do Ngô Thời Sĩ tìm ra, sửa sang và đặt tên là Nhị Thanh (ông sinh ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, Hà Tây nên lấy hiệu là Nhị Thanh cư sĩ, nhân đó lấy tên mình đặt cho động). Nay tên động khắc ở cửa, hai bên khắc hình “rồng chầu, hổ phục”. Còn một động nữa gần đấy dân gọi là Nhất Thanh.

“Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa.

Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh”.