Bài 4: Hồ Gươm

I. Hội thoại:

II. Chú thích ngữ pháp

1. Ngay cả, thậm chí, đến mức, đến nỗi

Các cụm từ này được dùng để nhấn mạnh cho danh từ sau nó.

a.                

Các kết cấu nhấn mạnh những hoạt động hoặc tính chất nêu ra có tính phổ biến không loại trừ các đối tượng đang được nói đến mặc dù nó có những đặc điểm riêng, khác biệt các đối tượng khác.

* Chú ý: Ở một số trường hợp danh từ bổ ngữ thường được đảo lên đầu câu.

b.

Các liên từ nối hai mệnh đề để nhấn mạnh mức độ được diễn đạt trong mệnh đề chính (A) và chỉ dùng sau những tính từ mà không đi kèm các phó từ chỉ mức độ như rất, lắm, quá.

Ví dụ:      - Anh ấy yêu cô ấy đến mức có thể chết vì cô ấy.
 

Ngữ khí từ mà thường được dùng ở cuối câu trong hai trường hợp sau:

a. Phản đối ý kiến của người khác:

b. Giải thích, phân trần:

3. Thì ra (là) ... / Hóa ra (là) ...

    Thì ra thế ... / Hóa ra thế ...

a. Thì ra ... , Hóa ra ... là những tổ hợp biểu thị điều sắp nêu là điều mới biết.

b. Thì ra thế ... , Hóa ra thế ... là những tổ hợp biểu thị điều vừa nói đến là điều mới biết.

* Chú ý: Cách dùng

a. Thì ra ... , Hóa ra ... dùng ở đầu câu.

b. Thì ra thế... , Hóa ra thế... dùng như một câu độc lập tiếp theo một câu tường thuật.

III. Bài luyện:
 

1. Thêm "ngay cả ... cũng" hoặc "thậm chí ... cũng" vào các câu sau. Chú ý nhấn mạnh những từ được gạch dưới.

a. Bố tôi rất cứng rắn nhưng bộ phim này cảm động quá nên bố tôi khóc.

b. Hôm nay tôi rất đói, tôi muốn ăn cơm nguội.

c. Em ấy rất mê sách. Em ấy xem sách khoa học.

d. Anh ấy đi xa nhưng không ai biết tin gì vì anh ấy cũng không viết thư. 

e. Bài toán ấy khó quá. Thầy giáo tôi cảm thấy lúng túng.

f. Hôm qua cả lớp tôi không làm bài tập. Lớp trưởng bình thường rất chăm chỉ nhưng hôm qua lớp trưởng cũng không làm bài.

g. Nó rất thích ăn sữa chua nhưng hôm nay nó dỗi nên không ăn sữa chua.

2. Hoàn thành các câu sau:

a. Bà ấy nói nhiều đến nỗi .........................................................................................

b. Tối qua trời lạnh đến nỗi .......................................................................................

c. Món ăn Huế cay đến nỗi ........................................................................................

d. Bài tập này khó đến nỗi .........................................................................................

e. Cái áo ấy chật đến nỗi ..........................................................................................

f. Băng nhạc này hay đến nỗi ....................................................................................

g. Chương trình ca nhạc ấy chán đến nỗi ................................................................

h. Ông ấy giàu đến nỗi ...............................................................................................

3. Viết tiếp các câu sau:

a. Hôm qua tôi tưởng anh đến nhà tôi. Thì ra ..........................................................

b. Tôi tưởng chỉ tôi có cái áo này. Thì ra .................................................................

c. Chiều nay tôi tìm cô ấy khắp cơ quan mà không gặp. Hóa ra ..........................

d. Trên ô tô buýt có một cái ghế trống nhưng không ai ngồi. Thì ra ...........................

e. Ở thành phố ấy không ai ăn thịt bò. Hóa ra ........................................................

f. Đầu tiên tôi không hiểu tại sao khi ra đường ai cũng nhìn cô ấy. Hóa ra ...........................

g. Tôi mở cửa mãi không được. Thì ra ...................................................................

4. Chọn "Thì ra...", "Hóa ra..." hoặc "Thì ra thế...", "Hóa ra thế...", "Thế mà" để điền vào chỗ trống trong các câu sau:

a. Hôm trước anh mượn đồng hồ của tôi à? ...................... tôi nghĩ rằng tôi mất đồng hồ rồi.

b. Em nghĩ mãi mà không biết ai gửi quà cho em....................... là anh.

c. Chuông cửa nhà anh bị hỏng à? ...................... tôi đợi mãi mà không ai mở cửa.

d. ...................... anh làm việc ở đây à?

e. Tôi tưởng từ trước đến giờ anh vẫn tốt với tôi. ...................... tôi đã nhầm.

f. Chúng ta học cùng nhau hai mươi năm trước à? ......................  tôi cũng thấy bà quen quá.

g. Cháu nghe có người gọi nhưng không biết là ai? ................... ông.

5. Dưới đây có một số câu dùng "mà" ở cuối câu và một số tình huống. Bạn xem câu nói nào phù hợp với tình huống nào và những câu đó có mục đích gì?

* Cho các câu dùng "mà" sau:

a. Cháu học rồi mà.

b. Con uống thuốc rồi mà.

c. Tôi trả tiền rồi mà.

d. Cái xe ấy hỏng mà.

e. Em gửi thư rồi mà.

* Tình huống nào dưới đây phù hợp với câu nào:

1) Khách hàng trả tiền người bán hàng rồi nhưng không hiểu tại sao người bán hàng nói rằng chưa trả. Khách hàng nói: "..........."

2) Chị Nga nói với Thu là cái xe ấy hỏng nhưng Thu cứ đi. Chị Nga nói: "......."

3) Ông bảo cháu chưa học bài thì đừng đi chơi. Thực tế cháu học bài rồi. Cháu nói:  "......."

4) Chị nghĩ rằng em chưa gửi thư giúp chị nên mãi chị chưa nhận được thư trả lời. Nếu em gửi rồi thì em nói:  "........"

5) Mẹ bảo con nếu không uống thuốc thì sẽ không bao giờ khỏi bệnh. Con uống thuốc rồi nên con nói:  "........"

6. Dùng "mà" để viết tiếp một câu giải thích:

a. Chị ấy nói tiếng Việt giỏi lắm.

b. Anh ấy chụp ảnh rất đẹp.

c. Nó thi trượt rồi.

d. Xe của anh ấy nhanh hỏng quá.

e. Cô ấy nghỉ học một tuần rồi.

f. Nhiều người nước ngoài thích sống ở gần Hồ Gươm.

IV. Bài đọc

Truyền thuyết Hồ Gươm

Thế kỷ XV, giặc Minh xâm lược nước Việt Nam. Ở vùng Lam Sơn, nhân dân đã nhiều lần nổi dậy chống lại chúng nhưng họ luôn luôn bị thất bại vì giặc quá mạnh. Thấy vậy, một vị thần tên là Long Quân quyết định cho họ mượn gươm để giết giặc.

Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người đánh cá tên là Lê Thận. Một lần đi đánh cá, anh bắt được một thanh sắt rất nặng. Anh vứt thanh sắt xuống sông rồi đi chỗ khác. Nhưng ba lần kéo lưới sau đó anh vẫn kéo được thanh sắt ấy. Cuối cùng, anh quyết định mang thanh sắt về nhà. Thì ra, đó là một lưỡi gươm. Một thời gian sau, Lê Thận tham gia nghĩa quân và có nhiều thành tích. Anh được tướng Lê Lợi đến thăm nhà. Trong gian nhà tối lưỡi gươm bỗng nhiên phát sáng. Lê Lợi thấy lạ, xem đi xem lại nhưng ông cũng không biết đó là vật quí.

Một hôm, khi đi qua một khu rừng, Lê Lợi nhìn thấy ánh sáng trên một ngọn cây. Ông trèo lên xem thử. Hóa ra, đó là một cái chuôi gươm. Nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận, ông mang cái chuôi gươm ấy về. Và rất lạ là cái chuôi gươm trên rừng ấy lại lắp vừa lưỡi gươm mà Lê Thận bắt được ở dưới sông.

Từ đó, thanh gươm không bao giờ rời Lê Lợi. Cũng từ đó, sức mạnh của nghĩa quân càng ngày càng tăng làm cho quân giặc khiếp sợ. Thanh gươm ấy đã giúp nghĩa quân cho đến khi họ giành được thắng lợi hoàn toàn.

Một năm sau khi thắng giặc Minh, Lê Lợi bấy giờ đã là vua - đi thuyền chơi xung quanh hồ Lục Thủy (bây giờ là Hồ Gươm). Khi thuyền đi đến giữa hồ, bỗng nhiên có một con rùa vàng rất to nổi lên mặt nước. Con rùa đến sát thuyền vua và nói tiếng người:

- Xin vua trả gươm cho Long Quân.

Nghe rùa nói vậy, vua hiểu ra rằng hóa ra Long Quân đã cho nghĩa quân mượn gươm thần để giết giặc. Khi đất nước đã hòa bình, Long Quân sai rùa vàng đến đòi gươm. Vua thả gươm xuống nước. Nhanh như chớp, rùa há miệng, ngậm thanh gươm rồi lặn mất.

Từ đó, hồ Lục Thủy có tên là Hồ Gươm hay Hồ Hoàn Kiếm.
 

V. Bài tập
 

1. Dựa vào bài đọc để hoàn chỉnh các câu sau:

a. Giặc Minh xâm lược nước Việt Nam và đối xử với nhân dân Việt Nam rất ......................

b. Thấy nghĩa quân luôn luôn thất bại, Long Quân rất thương họ và muốn ......................

c. Lê Thận phải mang thanh sắt về nhà vì ......................  

d. Lê Lợi nhìn thấy lưỡi gươm ở nhà Lê Thận nhưng ......................

e. Khi bắt được chuôi gươm, Lê Lợi quyết định mang nó về vì ......................

f. Từ khi có thanh gươm thần, sức mạnh của nghĩa quân ......................

g. Lê Lợi gặp rùa vàng khi ......................

h. Sau khi nghe rùa đòi gươm, vua hiểu ra rằng ......................

2. Trả lời các câu hỏi sau:

a. Giặc Minh xâm lược Việt Nam vào thời gian nào? Chúng đối xử với nhân dân Việt Nam như thế nào?

b. Tại sao Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần?

c. Ai đưa gươm của Long Quân cho nghĩa quân?

d. Khí thế của nghĩa quân trước và sau khi có thanh gươm như thế nào?

e. Tại sao hồ có tên là Hồ Gươm?

3. Điền từ vào chỗ trống:

a. Truyền thuyết và chuyện cổ tích có nhiều yếu tố ......................

b. ...................... là nơi cao nhất của cây.

c. Khi đi biển tôi rất thích xem các ngư dân ......................

d. Từ trái nghĩa với chậm chạp là ......................

e. Em ấy đạt được nhiều ...................... trong học tập.

f. Tôi ...................... biết chuyện bí mật của anh ấy.

g. Người ta trưởng thành hơn sau vài lần ......................

4. Điền vào chỗ trống:

a. Giặc Minh đối xử .......................... nhân dân Việt Nam rất tàn bạo.

b. Ở Hồ Gươm, thỉnh thoảng có những con rùa to nổi .................. mặt nước.

c. Long Quân quyết định .............. nghĩa quân mượn gươm................ giết giặc.

d. Nhiều nhà chuyên môn nghiên cứu .............. rùa ở Hồ Gươm.

e. Công việc của tôi không liên quan ............... vấn đề mà anh ấy đang nghiên cứu.

f. Trong truyền thuyết Hồ Gươm rùa nói .............. tiếng người.

g. Sau khi lấy được thanh gươm, rùa vàng lặn ngay ............ nước.

5. Hãy liệt kê những chi tiết bạn cho rằng không có thật trong "Truyền thuyết Hồ Gươm".

6. Nghe băng bài nói về Hồ Tây.

7. Dựa vào bài nghe, chọn khả năng đúng:

1) Hồ Tây nằm ở phía .................. Hà Nội.

2) Hồ Tây đang được qui hoạch thành một trung tâm ..................

 a. Văn hóa và chính trị 

b. Kinh tế, du lịch và thể thao

c. Văn hóa, du lịch và thể thao

3) Trước khi được gọi là Hồ Tây, hồ có tên .................

4) Phong cảnh Hồ Tây rất ..................

 5) Hồ Tây có món bánh tôm .................. 

6) Xung quanh Hồ Tây có nhiều ..................

8. Trả lời các câu hỏi sau: 

a. Hồ Tây nằn ở nội thành hay ngoại thành Hà Nội?

b. Tổng diện tích của Hồ Tây là bao nhiêu héc-ta?

c. Hồ Tây đã được qui hoạch thành một trung tâm văn hóa, thể thao lớn, phải không?

d. Về nguồn gốc, Hồ Tây là một phần còn lại của sông gì?

e. Tên Hồ Tây có từ thế kỷ bao nhiêu?

f. Hồ Tây hấp dẫn du khách về điều gì?

g. Những đền chùa xung quanh Hồ Tây đều mới được xây dựng phải không?

9. Hãy viết một truyền thuyết nổi tiếng ở nước bạn đang sinh sống.

VI. Bài đọc thêm

Lê Lợi - người anh hùng dân tộc

Lê Lợi sinh ra ở vùng Lam Sơn (Thanh Hóa). Khi bắt đầu lớn lên, ông đã chứng kiến nhiều thay đổi lớn của đất nước. Triều Trần sau thời kỳ thịnh trị đã sụp đổ, Triều Hồ thay thế, cố gắng cải cách đất nước nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn. Trong lúc đó, nhà Minh mang 20 vạn quân sang xâm lược Việt Nam. Cuộc kháng chiến chống quân Minh do nhà Hồ lãnh đạo đã thất bại. Hơn 60 cuộc khởi nghĩa đã diễn ra nhưng đều không giành được thắng lợi.

Từ vùng rừng núi Lam Sơn, Lê Lợi đã theo dõi những sự kiện đó. Năm 1416, Lê Lợi cùng 18 người bạn kết nghĩa anh em, thề cùng sống chết, quyết tâm tìm đường giải phóng dân tộc. Sau đó Lam Sơn trở thành địa điểm tập trung của anh hùng khắp nơi. Năm 1418, cuộc khởi nghĩa chính thức diễn ra và sau 10 năm thì giành được thắng lợi.

Sau khi đất nước được giải phóng, Lê Lợi làm vua, lập ra triều Lê. Trong thời gian làm vua, Lê Lợi đã cố gắng khắc phục những hậu quả thời Minh thuộc, củng cố nền độc lập. Ông đã ban hành nhiều chính sách để xây dựng lại đất nước.

VII. Từ ngữ thông tục và thành ngữ

1. Không cánh mà bay

Thành ngữ dùng để nói về một vật gì đó bỗng nhiên mất, mất một cách bất ngờ.

2. Mau nước mắt

Đây là cụm từ dùng để nói về những người hay khóc.

3. Bùi tai 

Bùi có nghĩa là ngon. Từ này nói về những lời nói hay, có sức thuyết phục, làm cho người ta nghe theo.