Bài 12: Nghệ thuật

I. Hội thoại: 

 ***

II. Chú thích ngữ pháp:

1. Một số kiểu so sánh

a. Bằng, như

Hai từ này thường dùng để biểu thị sự so sánh tương đồng. Tuy nhiên, bằng nói lên sự giống nhau tuyệt đối về kích thước hoặc số lượng.

Ví dụ:    - Chị Thu cao bằng tôi.

              (Chị Thu cao 1,6 m, tôi cũng cao 1,6 m)

Như biểu thị sự giống nhau tương đối về tính chất, mức độ, cách thức hoặc hình thức bên ngoài.

Ví dụ: - Nó làm chậm như rùa.

b.

Kết cấu này dùng để so sánh, lựa chọn một trong hai điều, một tốt hơn (A) và một xấu hơn (B) nhưng thường thì cả hai đều không được ưa thích.

Ví dụ:  - Cô ấy thà sống một mình suốt đời còn hơn lấy anh ấy.
                                               A                                            B

* Chú ý: Đôi khi, B được đảo lên đầu câu để nhấn mạnh. Nó được phân cách với phần còn lại bằng từ "thì".

Ví dụ: Lấy anh ấy thì cô ấy thà sống một mình suốt đời còn hơn.
                    A                                               B

c.

Kết cấu này dùng hình thức phủ định và đại từ nghi vấn để so sánh tuyệt đối.

2. Giục, nài nỉ, nhắc, nhắn, dặn

Nhóm từ này cùng biểu hiện hành động lời nói nhưng mang những sắc thái nghĩa khác nhau.

a. Giục

Nói để thúc đẩy người khác làm việc gì đó nhanh hơn hoặc làm ngay, không để chậm.

b. Nài, nài nỉ

Nói nhiều, nói một cách tha thiết để người khác không từ chối được điều mà mình muốn.

c. Nhắc

Nói để người khác không quên làm việc gì.

d. Nhắn

Gửi tin đến một người bằng cách nhờ người khác nói.

e. Dặn

Nói cho người khác biết điều cần phải làm.

3. Nữa là

Trong câu, nữa là thường được dùng trong hai kết cấu:

a.

Trong trường hợp này A là chủ ngữ.

b.

Trong trường hợp này, A là bổ ngữ.

Ví dụ: - Bài này, tôi còn không làm được nữa là bài kia.

Ý nghĩa chung của hai kết cấu này là nếu hành động hoặc trạng thái được nói đến có (hoặc không có) ở A thì chắc chắn có hoặc không có ở B.

III. Bài luyện

1. Dùng kết cấu “thà... còn hơn...” và các tình huống gợi ý để tạo câu.

Mẫu: - Đi bộ / đi xích lô

    → - Tôi thà đi bộ còn hơn đi xích lô.

2. Chọn tính từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các câu sau:

a. Ở trường này không ai dạy ...................... bằng cô ấy.

b.Trong tất cả các bạn tôi, không người nào ................. bằng anh ấy.

c. Nhiều người nước ngoài nói rằng trong tất cả các món ăn Việt Nam không món nào ...................... nem.

d. Buổi tối mùa đông, không gì .................. bằng ngồi trong một quán cà phê ấm cúng.

e. Ở Việt Nam, không nơi nào ...................... bằng Hạ Long.

f. Chưa mùa hè nào ...................... bằng mùa hè năm nay.

g. Ở công ty này, không phòng nào ...................... bằng phòng tôi.

3. Chuyển đổi các câu sau theo mẫu:

Mẫu: - Tôi nghĩ rằng Hà Nội đẹp nhất.

    → - Tôi không thấy đâu đẹp bằng Hà Nội.

a. Lan chịu khó học nhất lớp tôi.

b. Hùng mê bóng rổ nhất trong các môn thể thao.

c. Trong phòng tranh này bức tranh treo gần cửa sổ đẹp nhất.

d. Ở đây cô ấy ăn mặc mốt nhất.

e. Ở phố này hàng ấy luôn đóng cửa muộn nhất.

f. Năm nay, bộ phim này ăn khách nhất.

g. Chị ấy bán đắt nhất nhưng hàng của chị ấy luôn ngon nhất.

h. Ông ấy giàu nhất Hà Nội.

4. Bạn sẽ dùng “bằng” hay ''như'' trong các câu dưới đây:

a. Phong cảnh ở đây đẹp ............. tranh.

b. Nó làm việc gì cũng chậm .............. rùa.

c. Anh nghĩ rằng cái máy tính này có đắt .............. cái tôi đang dùng không?

d. Bà ấy bảy mươi tuổi rồi mà trẻ .............. người bốn mươi.

e. Sông Hồng không dài ............. sông Mekong.

f. Có lẽ phòng này rộng ............. phòng tôi.

g. Cô ấy cười tươi .............. hoa.

h. Chúng ta có thể bơi được ở sông này vì nó không sâu ............. sông kia. 

5. Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống:

a. Anh ấy gọi điện đến đây nhưng không gặp chị, nên ................ chị tối nay anh ấy về muộn. (giục / nhắn)

b. Trước khi nghỉ hè, cô giáo ................. các em học sinh nhớ ôn bài. (nhắc / nài nỉ)

c. Trước khi chia tay, anh ấy ................. tôi phải giữ gìn sức khỏe. (nhắn / dặn)

d. Trong khi thi, các học sinh thường .................... bài cho nhau. (dặn / nhắc)

e. Tôi .................. mãi ông ấy mới đồng ý cho mang quyển sách này về nhà. (nài nỉ / dặn)

f. Sắp hết giờ kiểm tra nên cô giáo .................. chúng tôi hoàn thành bài nhanh. (giục / dặn)

g. Khi làm việc gì tôi không thích bị ai .................. (giục / nhắn)

h. Trước khi ra ngoài, mẹ .................. con ở nhà phải trông nhà cẩn thận. (dặn / năn nỉ)

6. Dùng “nữa là”' để tạo câu theo mẫu:

Mẫu :- Quả bóng ở trên cao. Anh Minh không thể lấy được. Nam thấp hơn anh Minh.

   → - Anh Minh còn không lấy được quả bóng nữa là Nam.

a. Nó không giải được toán lớp năm. Toán lớp bảy khó hơn toán lớp năm.

b. Tôi không mặc vừa cái áo này. Chị ấy to hơn tôi.

c. Thày giáo tôi không dịch được câu này. Tôi kém hơn thày giáo.

d. Anh ấy không đủ tiền đi xích lô. Đi taxi đắt hơn đi xích lô.

e. Em Bình không bê được cái túi này. Cái túi kia nặng hơn cái túi này.

f. Ông Tâm không có khả năng mua xe ô tô. Ông Phúc nghèo hơn ông Tâm.

IV. Bài đọc

Chèo - một loại hình
nghệ thuật dân tộc truyền thống 

Nghệ thuật hát chèo, tuồng, múa rối nước, dân ca... là những loại hình nghệ thuật truyền thống đã tồn tại ở Việt Nam hàng trăm năm nay. Trong đó, nghệ thuật hát chèo được người nông dân miền Bắc đặc biệt yêu thích và được phổ biến rộng rãi ở vùng đồng bằng sông Hồng. Trước đây, chỉ riêng hai tỉnh Thái Bình và Hải Hưng đã có gần một nghìn đoàn chèo bán chuyên nghiệp và nghiệp dư.

Có một thời gian dài, đối với người nông dân Việt Nam không hình thức giải trí nào lôi cuốn họ bằng nghệ thuật chèo vì đó là món ăn tinh thần duy nhất của họ. Những hội chèo được tổ chức theo định kỳ ở các làng và đôi khi kéo dài cả tuần lễ. Khi xem các vở chèo, người nông dân thấy được đời sống thực của mình, với những mặt tích cực và tiêu cực, với những ước mơ cũng như những quan niệm rất cụ thể về cái tốt và cái xấu.

Bên cạnh đó, cái hay của chèo còn ở những lời hát, điệu múa và âm nhạc phù hợp với từng hoàn cảnh và nhân vật riêng. Những lời hát trong chèo sử dụng rất nhiều tục ngữ, ca dao, dân ca có từ lâu đời. Các diễn viên biểu diễn tâm trạng bằng các điệu múa, nhưng những điệu múa ấy không trừu tượng như một số loại hình nghệ thuật khác mà rất cụ thể. Nó có nguồn gốc từ sinh hoạt và lao động của người nông dân.

Đặc biệt trong chèo còn có những vai hề hết sức hài hước. Nó làm cho người ta quên hết mệt mỏi sau một ngày lao động vất vả.

Hiện nay, một số đoàn chèo chuyên nghiệp đã được thành lập ở một số tỉnh và thành phố. Qua chèo, người xem vẫn cảm nhận được những giá trị đạo đức cao quí như lòng dũng cảm, sự hy sinh, sự trung thành... Do vậy, những vở chèo cổ mặc dù khác xa với thực tế hôm nay nhưng vẫn làm khán giả từ già đến trẻ xúc động. Bên cạnh đó, để đáp ứng nhu cầu của khán giả, những đề tài về cuộc sống hiện đại cũng dần dần được đưa vào trong chèo và cũng đã có nhiều tác phẩm thuộc loại này được người xem hoan nghênh.

V. Bài tập

1. Dựa vào bài đọc để xem thông tin mà những câu dưới đây đưa ra đúng hay sai? Nếu sai thì bạn hãy sửa lại cho đúng:

a. Chèo, tuồng, múa rối nước, dân ca ... là những loại hình nghệ thuật mới xuất hiện trong những năm gần đây.

b. Nghệ thuật hát chèo phổ biến rộng rãi ở vùng đồng bằng sông Cửu Long.

c. Có một thời gian dài, nghệ thuật chèo là món ăn tinh thần duy nhất của những người nông dân Việt Nam.

d. Những người nông dân yêu nghệ thuật chèo vì nó mang tính chiến đấu tích cực.

e. Cái hay của nghệ thuật chèo chỉ thể hiện ở nội dung.

f. Những lời hát trong chèo sử dụng nhiều tục ngữ, ca dao, dân ca.

g. Những điệu múa trong chèo hết sức trừu tượng, khó hiểu đối với người nông dân.

h. Những vở chèo cổ đã mất hết ý nghĩa trong cuộc sống hôm nay.

i. Bây giờ, người xem không thích tất cả những vở chèo nói về cuộc sống hiện đại.

2. Trong bài đọc và bài đối thoại có rất nhiều từ liên quan đến nghệ thuật sân khấu và điện ảnh. Bạn hãy liệt kê tất cả những từ đó. 

3. Dưới đây là một số từ và một số định nghĩa. Hãy xem từ nào phù hợp với định nghĩa nào?

a. Nơi để cho diễn viên biểu diễn.

b. Một phần của một tác phẩm văn học, một vở kịch.

c. Người xem biểu diễn.

d. Cảnh trang trí ở phía sau sân khấu, làm nền cho các diễn viên biểu diễn trước cảnh đó.

e. Cách hiểu và suy nghĩ về một vấn đề.

f. Công trình do các nhà văn hóa, nghệ thuật sáng tạo ra.

h. Người chuyên biểu diễn hài trên sân khấu, làm khán giả vui.

4. Một phóng viên đang chuẩn bị phỏng vấn một diễn viên chèo. Dưới đây là một số câu hỏi mà anh ấy đã viết sẵn:

a. Vai diễn đầu tiên của chị là gì?

b. Nói thực là bây giờ không còn nhiều người thích xem chèo, có bao giờ chị cảm thấy chán nản và muốn bỏ nghề không?

c. Nhiều người nói chị có một giọng hát rất đặc biệt. Chị có nghĩ rằng mình có năng khiếu không?

d. Chị yêu thích loại hình nghệ thuật này từ khi còn nhỏ phải không?

e. Mẹ chị là một diễn viên chèo và bà đã bắt chị theo nghề của bà?

f. Chị cảm thấy tâm đắc nhất với vai diễn nào?

g. Chị làm việc ở đoàn chèo Hà Nội bao nhiêu năm rồi?

Hãy nghe băng phỏng vấn và sắp xếp các câu hỏi theo đúng trình tự phỏng vấn.

5. Nghe băng một lần nữa và viết câu trả lời của chị diễn viên (bạn không cần viết chính xác tất cả các từ. Có thể nghe hiểu và sau đó trả lời bằng câu của bạn).

6. Nếu bạn là người phóng viên đi phỏng vấn, bạn muốn hỏi gì chị ấy nữa? Cố gắng hỏi một số câu, càng nhiều càng tốt.

7. Dựa vào thông tin bài nghe, hãy viết một bài ngắn giới thiệu về chị diễn viên này.

8. Có một số ý kiến cho rằng các loại hình nghệ thuật truyền thống ngày càng bị mai một. Nước bạn có tình trạng ấy không? 

VI. Bài đọc thêm

Một chuyến biểu diễn tại Trung Quốc

Chuyến thăm và biểu diễn của đoàn Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam từ ngày 29/8 - 10/9 vừa qua tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã thành công rực rỡ. Về hát, có ba nghệ sĩ tiêu biểu của ba dòng ca hát: dân gian, cổ điển quốc tế và nhạc nhẹ. Lần đầu tiên, một nghệ nhân cao tuổi của dòng ca hát dân gian - hát xẩm - được mời tham gia vào đoàn biểu diễn ở nước ngoài và bà đã chiếm được tình cảm của khán giả nước bạn.

Do hoàn cảnh địa lý và lịch sử, Việt Nam và Trung Quốc từ lâu đã chịu ảnh hưởng lẫn nhau về văn hóa. Trong lĩnh vực âm nhạc, nhạc cụ cổ truyền của hai nước có nhiều loại giống nhau. Tuy nhiên, trong chuyến lưu diễn lần này, các nghệ sĩ hàng đầu của Việt Nam đã sử dụng những nhạc cụ độc đáo, chỉ của riêng Việt Nam. Trên sân khấu của Hải điện Kịch viện (Bắc Kinh) ngay đêm đầu tiên, hàng ngàn khán giả nước bạn đã bị cuốn hút bởi những âm thanh độc đáo Việt Nam. Lần đầu tiên tiếng đàn đá Việt Nam vang lên ở Trung Quốc đã làm mê hồn khán giả. Các âm thanh đặc biệt của tre nứa Việt Nam đã khiến các bạn rất thích thú và ngưỡng mộ.

Ở Bắc Kinh cũng như Quảng Châu, nhiều nghệ sĩ Trung Quốc đã đến xem và trao đổi về chuyên môn với các nghệ sĩ trong đoàn. Ông giám đốc nhà hát Phương Đông đã nhận xét: “Tôi đã xem các bạn Việt Nam biểu diễn cách đây trên hai mươi năm nhưng lần này các bạn đã biểu diễn với phong cách rất mới, sôi động, mang tính dân tộc và kết hợp được với những màu sắc hiện đại nghe rất hay, rất lạ và thú vị. Các bạn đã thực sự thành công”. 

VII. Từ ngữ thông tục và thành ngữ

1. Giống như đúc

Đúc là chế tạo cái gì đó bằng khuôn. Những sản phẩm làm ra từ một khuôn rất giống nhau, thậm chí không có sự khác biệt nào cả. Vì vậy khi muốn so sánh những cái gì rất giống nhau người ta dùng thành ngữ này.

2. Trống đánh xuôi kèn thổi ngược

Xuôi - ngược là cặp từ trái ngược nhau. Trống, kèn là những nhạc cụ mà khi biểu diễn phải phù hợp với nhau. Nếu trống đánh xuôi kèn thổi ngược thì sẽ dẫn đến sự hỗn độn. Thành ngữ này được dùng để nói về những hành động không phù hợp nhau, mỗi người một cách.

3. Ăn khách

Cụm từ này dùng trong khẩu ngữ để nói về những mặt hàng, những sản phẩm được ưa thích.

4. Ngứa mắt, ngứa tai

Ngứa mắt, ngứa tai là nhìn thấy, nghe thấy một điều gì đó vô lý làm cho người ta khó chịu.