BỘ NGOẠI GIAO

Vụ Trung Đông - Châu Phi

                   ------

TÀI LIỆU CƠ BẢN VỀ NƯỚC CỘNG HÒA LIÊN BANG NI-GIÊ-RI-A

VÀ QUAN HỆ VỚI VIỆT NAM

1. Khái quát:

   - Tên nước: Cộng hòa Liên bang Ni-giê-ri-a (Federal Republic of Nigeria)

   - Thủ đô: A-bu-gia (Abuja)

   - Vị trí địa lý: Tây Phi, Tây giáp Bê-nanh, Đông giáp Sát và Ca-mơ-run , Bắc giáp  Ni-giê, Nam giáp vịnh Ghi-nê.

   - Diện tích: 923.768 km²

   - Dân số: 188,7 triệu người (2018)

   - Ngôn ngữ chính thức: Tiếng Anh

   - Đơn vị tiền tệ: Nairas (NGN)

   - Tôn giáo: 50% dân số theo đạo Hồi, 40% đạo Thiên chúa và 10% đạo cổ truyền

   - Quốc khánh: 1/10/1960

   - Tổng thống: Mu-ha-ma-đu Bu-ha-ri (Muhammadu Buhari, từ 5/2015)

   - Bộ trưởng Ngoại giao: Giép-phờ-ri Ô-ni-ê-a-ma (Geoffrey Onyeama, từ 11/2015).

2. Lịch sử:

   - Năm 1849, đế quốc Anh xâm chiếm Ni-giê-ri-a và đến năm 1914 đặt toàn bộ lãnh thổ Ni-giê-ri-a  dưới sự cai trị chung của toàn quyền Anh. Từ năm 1920, nhất là sau chiến tranh thế giới II, phong trào đấu tranh đòi độc lập của nhân dân Ni-giê-ri-a nổi lên mạnh mẽ khiến Anh buộc phải cho phép Ni-giê-ri-a tự trị.

   - Ngày 1/10/1960, Ni-giê-ri-a dành được độc lập. Ngày 1/10/1963, Ni-giê-ri-a tuyên bố tên là nước Cộng hoà Liên bang Ni-giê-ri-a, thuộc Khối liên hiệp Anh.

3. Chính trị-an ninh:

1. Nội trị

   - Ni-giê-ri-a theo chế độ đa đảng, có Quốc hội lưỡng viện. Tổng thống đồng thời là người đứng đầu chính phủ và Tổng tư lệnh quân đội vũ trang. Cả nước chia làm 36 bang và 1 đặc khu thủ đô.

   - Đảng chính trị lớn gồm: Đảng Dân chủ nhân dân (PDP), Đảng Liên minh tiến bộ (All Progressives Congress), Đảng Hòa hợp (ACC, Accord Party).

   - Sau khi độc lập, Ni-giê-ri-a xảy ra một loạt các cuộc đảo chính do giới quân sự nắm quyền. Tháng 12/1998, Ni-giê-ri-a tiến hành bầu cử chính quyền dân sự đầu tiên, Đảng Dân chủ nhân dân (PDP) của ông Olusegun Obasanjo giành thắng lợi. Năm 1999, Hiến pháp mới được thông qua. Ngày 27/2/1999 Ni-giê-ri-a tổ chức tổng tuyển cử bầu Tổng thống theo chế độ dân chủ đa đảng; Ông Olugegun Obasanjo trúng cử Tổng thống và tái đắc cử năm 4/2003.

   - Tại cuộc bầu cử Quốc hội và Tổng thống tháng 3/2015, Ông Mohammadu Buhari của Đảng Liên minh tiến bộ (APC) đối lập với Đảng PDP đã giành chiến thắng với tỷ lệ phiếu bầu 53,95% và nhậm chức Tổng thống từ ngày 29/5/2015 cho đến nay.

   - Tổng tuyển cử tháng 2/2019 với thắng lợi thuộc về Đảng Đại hội những người tiến bộ (APC) và đương kim Tổng thống Mu-ha-ma-đu Bu-ha-ri tiếp tục tại nhiệm nhiệm kỳ 2019-2023. Trong bối cảnh tình hình Ni-giê-ri-a gần đây cơ bản ổn định song vấn đề bất bình đẳng xã hội, tỷ lệ người nghèo vẫn ở mức cao (trên 50%), tình trạng bất ổn an ninh, nạn khủng bố vẫn chưa được giải quyết triệt để, Chính quyền của Tổng thống Bu-ha-ri dành ưu tiên trong nhiệm này với ba trụ cột chính là chống nạn tham nhũng, cải thiện nền kinh tế và khôi phục an ninh.

   - Khủng bố Boko Haram: Từ năm 2010, tình hình an ninh tại Ni-giê-ri-a diễn biến phức tạp với hàng loạt các vụ tấn công vũ trang, bắt cóc con tin của nhóm Hồi giáo cực đoan Boko Haram nhằm vào lực lượng quân đội, cảnh sát và dân thường khiến ít nhất 20 nghìn người thiệt mạng (tính đến 2015), đồng thời mở rộng hoạt động sang lãnh thổ các nước láng giềng là Ca-mơ-run, Ni-giê và Sát. Tháng 3/2015, Thủ lĩnh Boko Haram tuyên bố trung thành với Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và được tổ chức cực đoan này chấp nhận như một nỗ lực mở rộng Nhà nước Hồi giáo tại khu vực Tây Phi. 

   Từ khi lên cầm quyền, Tổng thống M. Buhari đã đẩy mạnh chiến dịch chống Boko Haram. Tháng 1/2015, Hội nghị cấp cao Liên minh châu Phi (AU) lần thứ 24 chính thức ủng hộ sáng kiến của các quốc gia vùng hồ Sát (Ni-giê-ri-a, Ni-giê, Ca-mơ-run, Sát và Bê-nanh) về việc triển khai một lực lượng đa quốc gia với khoảng 8.700 binh sỹ chống Boko Haram, tuyên bố sẽ đệ trình dự thảo một nghị quyết lên HĐBA/LHQ để thuyết phục LHQ tài trợ và cho phép lực lượng này triển khai trong lãnh thổ Ni-giê-ri-a. Tại HNTĐ AU lần thứ 26 tháng 2/2016, các nhà tài trợ quốc tế như EU, Anh, Thụy Sỹ, Cộng đồng các quốc gia khu vực Sahel và Ni-giê-ri-a  đã cam kết 250 triệu USD tài trợ cho cuộc chiến chống Boko Haram. 

2. Đối ngoại:

- Ni-giê-ri-a là nước lớn ở khu vực, theo đường lối đối ngoại rộng mở, tham gia tích cực vào các sáng kiến và nỗ lực giải quyết xung đột, gìn giữ hoà bình, hợp tác phát triển kinh tế ở khu vực Tây Phi nói riêng và châu Phi nói chung. Các nước lớn như Mỹ, Nhật, EU và Trung Quốc đều rất quan tâm đến tăng cường quan hệ với Ni-giê-ri-a.

- Tháng 8/2008, sau gần 30 năm tranh chấp, Ni-giê-ri-a đã trao bán đảo Bakassi cho Ca-mơ-run theo Hiệp định hoà bình ký kết giữa hai nước tại New York năm 2006 dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc.

- Ni-giê-ri-a là thành viên và có vai trò quan trọng trong nhiều tổ chức khu vực và quốc tế: LHQ, Phong trào Không liên kết, Tổ chức các nước Hồi giáo, IMF, AU, ECOWAS[1], NEPAD, OPEC… Ni-giê-ri-a giữ chức Uỷ viên không thường trực HĐBA/LHQ lần thứ 4, nhiệm kỳ 2014-2015. Các nước lớn như Mỹ, Nhật, EU và Trung Quốc đều rất quan tâm đến tăng cường quan hệ với Ni-giê-ri-a.

1. Kinh tế:

   - Ni-giê-ri-a đã tiến hành cơ cấu lại cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế (4/2014) và chính thức vượt Nam Phi, trở thành nền kinh tế lớn thứ hai châu Phi (sau Ai Cập). Ni-giê-ri-a có trữ lượng dầu khí lớn nhất châu Phi Nam Sahara (34 tỷ thùng và 2000 tỷ m³ khí đốt tự nhiên) do vậy ngành dầu khí là ngành mũi nhọn của Ni-giê-ri-a, đóng góp tới 95% nguồn thu ngoại hối và phần lớn doanh thu của chính phủ. Các khoảng sản khác gồm có thiếc, quặng sắt, than đá, đá vôi, chì, kẽm, vàng.

   - Ni-giê-ri-a giàu tiềm năng phát triển nông nghiệp. Các sản phẩm nông nghiệp chính gồm có: ca cao, đậu phộng, cọ dừa, ngũ cốc, gạo, cao lương, hạt kê, đậu nành, sắn, cao su và khoai lang.

   - Các ngành công nghiệp chính của Ni-giê-ri-a gồm có: chế biến sản phẩm nông nghiệp và khoáng sản, dệt may, vật liệu xây dựng, da giày, hóa chất, phân bón và thiếc. Ni-giê-ri-a là địa điểm trung chuyển hàng hóa quan trọng của khu vực Tây Phi với 4 cảng lớn: Lagos, Warri, Port Harcourt và Calabar.

   - Ni-giê-ri-a hiện đang triển khai Kế hoạch Khôi phục và Phát triển nền kinh tế (ERGP), coi đây là kim chỉ nam cho quá trình đa dạng hóa nền kinh tế - giảm phụ thuộc vào hoạt động khai thác dầu khí, tạo công ăn việc làm cho thế hệ trẻ và cải thiện môi trường đầu tư.

   Một số thông tin kinh tế cơ bản (2018):

   - GDP thực tế (ngang giá sức mua): 1.118 tỉ USD

   - GDP đầu người (tính theo sức mua): 5.929 USD (tuy nhiên chênh lệch giàu nghèo lớn, 62% dân số sống dưới mức nghèo khổ)

   - Tăng trưởng GDP: 0,8%

2. Quan hệ Việt Nam-Ni-giê-ri-a :

   a. Quan hệ chính trị: Việt Nam và Ni-giê-ri-a thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 25/5/1976. Ni-giê-ri-a mở Đại sứ quán tại Hà Nội tháng 7/2007. Ta mở Đại sứ quán tại Abuja tháng 4/2008. Ni-giê-ri-a ủng hộ ta ứng cử vào Hội đồng nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2014-2016, Hội đồng  chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2015-2019,  Hội đồng Kinh tế Xã hội LHQ (ECOSOC) nhiệm kỳ 2016-2018 và Ủy viên không thường trực HĐBA/LHQ 2020-2021.

   - Trao đổi đoàn: Bạn: Tổng thống Ni-giê-ri-a Olusegun Obasanjo (2005), Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Ni-giê-ri-a (2005), Bộ trưởng Công thương Ni-giê-ri-a (2009), Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp (2010), Quốc vụ khanh Bộ Thương mại và Đầu tư (2011). Ta: Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Dũng (2006), Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát–Đặc phái viên Chủ tịch nước (2010), Thứ trưởng Bộ Công Thương (2011), Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ (11/2019).

   - Các hiệp định đã ký: Hiệp định thương mại (2001), Hiệp định hợp tác Kinh tế, Thương mại, Văn hóa, Khoa học và Công nghệ (2005), Hiệp định Miễn Thị thực cho người mang Hộ chiếu Ngoại giao và Công vụ (2019).

1. Quan hệ kinh tế:

   Quan hệ hai nước phát triển tích cực từ sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Olusegun Obasanjo (2005). Ni-giê-ri-a mong muốn thúc đẩy quan hệ với Việt Nam trong các lĩnh vực nông nghiệp, thương mại, may mặc, giáo dục… Hai lĩnh vực trọng tâm hợp tác là thương mại và giáo dục.

• Thương mại: Kim ngạch thương mại song phương của Việt Nam và Ni-giê-ri-a năm 2019 đạt 513,15 triệu USD, trong đó ta xuất khẩu hơn 127,1 triệu USD, chủ yếu là tàu thuyền các loại, máy móc thiết bị, sản phẩm dệt may, sản phẩm sắt thép,... và nhập khẩu 386,1 triệu USD, chủ yếu là hạt điều và khí đốt hóa lỏng.

• Đầu tư: tháng 3/2013: Tập đoàn Đào gia VTV của Việt Nam ký thoả thuận nhận bàn giao từ Chính quyền bang Enugu nhà máy bột mỳ Sunrise công suất 200 tấn/ngày để phục hồi và vận hành trong thời gian 35 năm trên cơ sở hợp đồng hợp tác kinh doanh. Tập đoàn đầu tư 2 triệu USD để phục hồi và vận hành nhà máy. Tập đoàn Đào gia đang nghiên cứu mở rộng đầu tư trồng lúa, sắn cao sản tại bang Enugu.

• Nông nghiệp: Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ thuộc Bộ KHCN cùng với một số viện nghiên cứu, trường đại học về nông nghiệp của Việt Nam đã ký MOU với Ni-giê-ri-a về hợp tác chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp (chuyển giao công nghệ sản xuất và trao đổi chuyên gia về giống cá, lúa, nấm) (4/2011). Tháng 6/2011, 4 chuyên gia nông nghiệp Việt Nam (thuỷ sản, nấm, lúa, cây ăn quả) đã có chuyến đi tham quan khảo sát Ni-giê-ri-a, Bê-nanh trong khuôn khổ giai đoạn 1 của MOU nói trên. Năm 2013, đoàn đại biểu bang Kogi sang tham quan mô hình và học hỏi kinh nghiệm trồng lúa tại đồng bằng sông Cửu Long. Viện cây lương thực miền Bắc cũng đã từng dự kiến triển khai một số dự án tư vấn và đào tạo về trồng lúa cho bang Benue, bang Ebonye và một vài bang khác của Ni-giê-ri-a.

1. Các lĩnh vực khác

• Giáo dục: Ni-giê-ri-a mong muốn cử giáo viên tình nguyện sang dạy tiếng Anh tại Việt Nam theo khuôn khổ của TAC (một hoạt động tình nguyện mà Ni-giê-ri-a thường triển khai với các quốc gia đang phát triển khu vực châu Phi và Caribe). Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á bạn triển khai hoạt động hợp tác này. Việt Nam đã đào tạo 186 sinh viên Ni-giê-ri-a tốt nghiệp khoa Hàng hải và đóng tàu, Cao đẳng Bách Khoa Hải Phòng.

• Quốc phòng: Ni-giê-ri-a cử Tùy viên Quốc phòng thường trú tại Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam từ năm 2000. Bạn đã cử 03 đoàn học viên quốc phòng sang trao đổi, học tập kinh nghiệm với phía Việt Nam vào các năm 2006, 5/2012 và 5/2016.

• Giao thông Vận tải: Trường Đại học Hàng hải Việt Nam đã cấp học bổng khuyến khích học tập cho 05 sinh viên Ni-giê-ri-a sang học tập hệ đại học tại Nhà trường (hiện tại, 01 sinh viên đã tốt nghiệp và tiếp tục nộp hồ sơ xét tuyển hệ Sau đại học, 04 sinh viên đang theo học hệ đại học tại trường). Ngoài ra, có 03 học viên Thạc sỹ người Ni-giê-ri-a theo học ngành Tổ chức và Quản lý Vận tải và Công nghệ thông tin tại Nhà trường. 

• Hiện nay có cộng đồng khoảng 1000 người Ni-giê-ri-a sinh sống và làm việc tại Việt Nam, chủ yếu khu vực phía Nam.

1. Thông tin CQĐD

   ĐSQ Việt Nam tại Ni-giê-ri-a

   Số 1, đường Kyari Mohammed Crescent, quận Asokoro, Abuja, Nigeria

   ĐT: +234 8 137086724

   Fax: +234 9 8703679

   Email: vnemb.ng@mofa.gov.vn; hoặc dsqvnnigeria@yahoo.com     

   ĐSQ Ni-giê-ri-a  tại Việt Nam

   Số 44/1 phố Vạn Bảo

   Khu Ngoại giao đoàn Vạn Phúc, Hà Nội, Việt Nam

   ĐT: 04.37263610/37263611

    

   Tháng 3/2020